Οι αυτοκτονίες είναι στο καθημερινό αστυνομικό δελτίο και, αντί να μειώνονται, δυστυχώς έχουν διπλασιαστεί στα εννέα χρόνια της οικονομικής κρίσης, όπως δείχνουν τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής ( ΕΛ.ΣΤΑΤ.) και του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της Κλίμακας.
Τα στοιχεία είναι αμείλικτα και δεν επιδέχονται αμφισβήτηση, όσο και αν κάποιοι προσπαθούν να αποφεύγουν το θέμα. Πάνω από 500 συνάνθρωποί μας αυτοκτονούν κάθε χρόνο, ενώ από το 2010 έως το 2016 σημειώθηκαν τουλάχιστον 3.473 αυτοκτονίες, με πιο συχνή μέθοδο τον απαγχονισμό.
Να σημειωθεί ότι από το 2000 έως το 2009 ο μέσος όρος αυτοκτονιών ήταν 360 τον χρόνο, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ.
Παράλληλα, όπως αναφέρουν τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών, κατά τα έτη 2016 και 2017 και μέχρι τις 31 Αυγούστου 2018, ο αριθμός των αυτοκτονιών παραμένει σταθερά υψηλότερος σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία.
Μάλιστα, ο Ιούλιος τα τελευταία τρία χρόνια (2016, 2017, 2018) είναι ο μήνας με τις περισσότερες καταγεγραμμένες αυτοκτονίες. Σύμφωνα με στοιχεία του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών, τον Ιούλιο του 2016 και του 2017 σημειώθηκαν κατά μέσο όρο περίπου 50 αυτοκτονίες, ενώ τον Ιούλιο του 2018 ο αριθμός ξεπέρασε τις 65 αυτοκτονίες!
Δυστυχώς, τα τελευταία στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. είναι έως και το 2016, όταν συνολικά αυτοκτόνησαν 484 άνθρωποι, ωστόσο οι ειδικοί εκτιμούν ότι το νούμερο αυτό είναι μεγαλύτερο.
Ποιος είναι, όμως, σήμερα ο απολογισμός από τα
σκληρά χρόνια της οικονομικής κρίσης;
Σύμφωνα με τον Κυριάκο Κατσαδώρο, επιστημονικό διευθυντή και ψυχίατρο, και την Όλγα Θεοδωρικάκου, συντονίστρια του Κέντρου Ημέρας για την πρόληψη της Αυτοκτονίας της Κλίμακας, το 2019 και λίγα 24ωρα πριν από τις εθνικές εκλογές ο αριθμός των αυτοκτονιών δεν έχει σταθεροποιηθεί ακόμα.
«Προσεγγίζοντας τη δεκαετία που πέρασε, εύκολα θα μπορούσαμε να πούμε ότι η ελληνική κοινωνία ήταν τελείως ανέτοιμη να αντιμετωπίσει μια τέτοιου είδους κρίση, τα χαρακτηριστικά της οποίας μπορούσαν να αποδομήσουν κομμάτια του κοινωνικού ιστού, τα οποία ήταν ευάλωτα. Η οικονομική κρίση και η σχετική πολιτική ανταπόκριση σε αυτήν αποτελούν σημαντικούς παράγοντες επίδρασης στη δημόσια υγεία, γενικότερα, και στον άξονα των ψυχικών διαταραχών, των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών και της αυτοκτονίας ειδικότερα», αναφέρουν οι ειδικοί.
Τα κενά στα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ.
Το 2016, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ., κατεγράφησαν 484 αυτοκτονίες. Ωστόσο, οι ειδικοί εκτιμούν ότι ο αριθμός είναι μεγαλύτερος, ενώ προβληματίζει το γεγονός ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για τις αυτοκτονίες του 2017 και του 2018. Οι ειδικοί δίνουν τη δική τους εξήγηση: «Είναι αλήθεια ότι τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. με τις αιτίες θανάτου στην Ελλάδα για το έτος 2016 περιλαμβάνουν μείωση των αυτοκτονιών στις 484 από 529, που είχαν καταγραφεί το 2015. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, διαφαίνεται, συγκριτικά με το έτος 2015, μια σημαντική αύξηση των θανάτων από πτώσεις (π.χ. πτώση από φυσικά μέρη, κτίρια κ.ά.), από πνιγμό, από έκθεση σε καπνό και επιβλαβείς ουσίες και άλλα ατυχήματα, που δυστυχώς δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε σε τι ποσοστό αντιστοιχούν σε περιστατικά αυτοκτονιών».
Δε θα πρέπει, άλλωστε, να λησμονούμε, ότι οι 484 αυτοκτονίες που επίσημα καταγράφηκαν για το έτος 2016 σημαίνουν, επίσης, περισσότερες από 9.000 απόπειρες αυτοκτονίας το ίδιο έτος και πάνω από 5.000 άτομα που βιώνουν το πένθος μίας πρόωρης απώλειας ζωής, με σαφείς κοινωνικές, οικονομικές, ψυχικές συνέπειες στις ζωές τους.
Να σημειωθεί ακόμη ότι ο αριθμός των αυτοκτονιών στην πραγματικότητα είναι πολύ μεγαλύτερος αυτών που καταγράφονται, ενώ δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία για τις μη θανατηφόρες απόπειρες, οι οποίες εκτιμάται ότι είναι 15-20 φορές περισσότερες των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών! Παγκοσμίως είναι δεδομένη η υποκαταγραφή των αυτοκτονιών, γεγονός το οποίο ισχύει σαφώς εντονότερα στη χώρα μας λόγω των πολιτισμικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων.
Γιατί δεν έχουμε στοιχεία για το 2017 και το 2018
Ο κύριος λόγος της μη διαθεσιμότητας πιο πρόσφατων επίσημων στοιχείων είναι ότι για τις αιτίες θανάτου και συγκεκριμένα για περιπτώσεις αιφνίδιων και βίαιων θανάτων απαιτούνται επιπλέον έλεγχοι και αναμένονται αποτελέσματα ερευνών ή εργαστηριακών εξετάσεων.
«Ωστόσο, οφείλουμε να τονίσουμε ότι αυτή η απόκλιση των δύο, ίσως και περισσότερων, ετών δυσκολεύει την προσπάθεια διατήρησης επικαιροποιημένων στοιχείων σχετικά με τις αυτοκτονίες και αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για την κατάρτιση στοχευμένων στρατηγικών σχεδίων δράσης» λένε οι ειδικοί της Κλίμακας.
Δεν είναι, λοιπόν, τυχαίο που πολλοί εκτιμούν ότι η μη αναφορά στις αυτοκτονίες βολεύει… πολιτικά.
«Σαφώς και έχει κατά καιρούς υπάρξει εργαλειοποίηση της αυτοκτονίας. Ωστόσο, οι αριθμοί δεν λένε ψέματα. Πρόκειται για στοιχεία επίσημα, διαχρονικά δημοσιοποιημένα, στα οποία υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση για όλους» λένε ο κ. Κατσαδώρος και η κυρία Θεοδωρικάκου.
Ποιοι είναι οι κύριοι λόγοι που οδηγούν έναν άνθρωπο στην αυτοκτονία
Η αυτοκτονία αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Το 90%-95% των αυτοχείρων πάσχει από κάποια ψυχική διαταραχή (κατάθλιψη, σχιζοφρένεια, εξάρτηση από το αλκοόλ κ.λπ.). Ταυτόχρονα, όμως, τα στρεσογόνα γεγονότα ζωής (συμπεριλαμβανομένης της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης) κινητοποιούν την ευαλωτότητα και μπορούν να οδηγήσουν σε ακραίες συμπεριφορές. Οι άνθρωποι που αυτοκτονούν συχνά βιώνουν σημαντικές απώλειες στη ζωή τους (π.χ. απώλεια αγαπημένου προσώπου λόγω θανάτου ή χωρισμού, απώλεια εργασίας, απώλεια ρόλου, συνταξιοδότηση ή, ακόμη, απώλεια αξιοπρέπειας κ.λπ.). Αισθάνονται ότι βρίσκονται σε αδιέξοδο, αδυνατούν να βρουν εναλλακτικές λύσεις και να ελπίσουν σε ένα μέλλον όπου το πρόβλημα θα έχει ξεπεραστεί. Το συναίσθημα της απελπισίας είναι συχνό, όπως και αυτό της προσωπικής αποτυχίας και της ενοχής.
Παγκοσμίως οι άνδρες αυτοκτονούν συχνότερα από τις γυναίκες, ωστόσο οι γυναίκες κάνουν περισσότερες απόπειρες. Οι άνδρες, όντως, χρησιμοποιούν πιο βίαιες μεθόδους, όπως είναι ο απαγχονισμός, τα πυροβόλα όπλα κ.λπ., και συνήθως έχουν πιο εύκολη πρόσβαση σε αυτού του είδους τα θανατηφόρα μέσα.
Αντίθετα, οι γυναίκες χρησιμοποιούν, συνήθως, μεθόδους με μικρότερη θανατηφόρο δυνατότητα.
Στους άνδρες ο αριθμός των θανατηφόρων αποπειρών αυξάνει μετά τα 45 έτη και στις γυναίκες μετά τα 55 έτη. Τα ηλικιωμένα άτομα αποπειρώνται πιο σπάνια από τα νεότερα, αλλά οδηγούνται συχνότερα στον θάνατο.
Δώστε προσοχή στα σημάδια
Το 95% των αυτοκτονιών μπορεί να αποτραπεί, σύμφωνα με την Κλίμακα. Ένας ευρέως διαδεδομένος μύθος είναι ότι «αυτοί που εκφράζουν την πρόθεσή τους να πεθάνουν δεν πρόκειται να το κάνουν». Αντιθέτως, η συντριπτική πλειονότητα των ατόμων που αυτοκτόνησε είχε δώσει σημάδια στο περιβάλλον του και γι’ αυτόν τον λόγο πρέπει πάντα να παίρνουμε στα σοβαρά κάποιον που λέει ότι σκέφτεται να βάλει τέλος στη ζωή του.
Σε περίπτωση που παρατηρήσουμε «ύποπτα» σημάδια στη συμπεριφορά ενός δικού μας ανθρώπου, πρέπει να απευθυνθούμε το συντομότερο δυνατό σε κάποιον ειδικό (ψυχολόγο ή ψυχίατρο).
Η υπόθεση ότι ο άνθρωπος αυτός επιδιώκει μόνο την προσοχή μας είναι ένα πολύ σοβαρό και ενδεχομένως καταστροφικό λάθος. Ζητήστε τη βοήθεια ειδικών άμεσα.
Η Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία – 1018 της Κλίμακας (www.klimaka.org.gr.) λειτουργεί σε εικοσιτετράωρη βάση, εφτά ημέρες την εβδομάδα. Οι κλήσεις είναι ανώνυμες και εμπιστευτικές, ενώ οι καλούντες έχουν τη δυνατότητα για άμεση συνάντηση με ειδικό μέσα σε 24 ώρες.
Η σκληρή γλώσσα των αριθμών
Ο αριθμός των αυτοκτονιών στη Ελλάδα εμφανίζεται σταθερά αυξανόμενος, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. (από το 2000 έως και το έτος 2016) και του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών (στοιχεία ετών 2016-2018).
Στην Ελλάδα η μη θανατηφόρες απόπειρες αυτοκτονίας εκτιμάται ότι είναι σχεδόν 25 φορές περισσότερες των καταγεγραμμένων αυτοκτονιών.
Από το 2010 έως το 2016 σημειώθηκαν τουλάχιστον 3.473 αυτοκτονίες. Σε καθεμία αυτοκτονία γυναίκας αντιστοιχούν τέσσερις αυτοκτονίες ανδρών.
Η περιφέρεια με τον υψηλότερο δείκτη θνησιμότητας από αυτοκτονία για το έτος 2015 ήταν η Κρήτη και ακολουθούν η Ήπειρος και η ανατολική Μακεδονία και η Θράκη.
Αντί επιλόγου
Η οικονομική κρίση τσάκισε την ελληνική κοινωνία και αυτό φαίνεται από τον αριθμό των αυτοκτονιών που έχει διπλασιαστεί, φτάνοντας τις 500 τον χρόνο.
Σύμφωνα με τους ειδικούς της Μη Κερδοσκοπικής Οργάνωσης «Κλίμακα», είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι σε συνθήκες κοινωνικοοικονομικής κρίσης, όπου οι δημόσιες και ιδιωτικές δαπάνες για την Υγεία μειώνονται και οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες εντείνονται, οι συνέπειες στην υγεία του πληθυσμού είναι ιδιαίτερα δυσχερείς.
Σύμφωνα με την εμπειρία των ψυχιάτρων του Κέντρου Πρόληψης της Αυτοκτονίας της Κλίμακας, η αυτοκτονία είναι μια δραματική έκφραση μιας κοινωνικοοικονομικής αναταραχής και το αποτύπωμά της θα ανιχνεύεται για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές ο αριθμός των αυτοκτονιών παραμένει υψηλός.
Και αναφερόμαστε στις εκλογές γιατί το ευαίσθητο αυτό θέμα το έχουν εκμεταλλευτεί δεόντως, ενώ είναι γνωστά τα πολιτικά κόμματα που «έχτισαν καριέρα» πάνω στις ανθρώπινες τραγωδίες.
Επειδή πρόκειται για ένα ιδιαίτερα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα που χρειάζεται υπεύθυνη αντιμετώπιση, καλό είναι η κυβέρνηση που θα εκλεγεί την Κυριακή να το αντιμετωπίσει με σχέδιο, ευαισθησία και να εμπιστευτεί τους ειδικούς.
