Από το σκάνδαλο στην… ασυλία: Η Novartis δικαιώθηκε, το Δημόσιο πληρώνει ακόμη και τα δικαστικά έξοδα

Σε μια απόφαση που κλείνει -τουλάχιστον νομικά- έναν πολύκροτο κύκλο, το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών απέρριψε οριστικά την αγωγή του Ελληνικού Δημοσίου κατά της Novartis για αποζημίωση ύψους 214 εκατομμυρίων ευρώ, όπως αποκαλύπτει το documento.gr. Μια υπόθεση που ξεκίνησε ως κορυφαίο σκάνδαλο στον χώρο της φαρμακευτικής πολιτικής, καταλήγει να κλείσει με ήττα για το Δημόσιο, το οποίο –όχι μόνο δεν θα λάβει την παραμικρή αποζημίωση– αλλά θα καταβάλει και τα δικαστικά έξοδα της εταιρείας, ύψους 300 ευρώ.

Η απόφαση, που εκδόθηκε στις 8 Μαΐου 2025, απέρριψε ως απαράδεκτες και τις δύο σχετικές αγωγές (η πρώτη από 7 Ιουνίου 2022 και η δεύτερη από 23 Μαρτίου 2023), με το σκεπτικό ότι πάσχουν από πλήρη αοριστία. Κατά το δικαστήριο, το αγωγικό δικόγραφο είναι ένα μνημείο γενικόλογης και ασαφούς επιχειρηματολογίας, που καθιστά αδύνατο τον νομικό έλεγχο της υπόθεσης.

Το σκάνδαλο και η παραδοχή της Novartis στις ΗΠΑ

Η υπόθεση Novartis είχε προκαλέσει πολιτικούς και κοινωνικούς τριγμούς στην Ελλάδα, καθώς αφορούσε σε καταγγελίες για αθέμιτες πρακτικές της πολυεθνικής φαρμακευτικής εταιρείας, με επίκεντρο το διάστημα 2012–2016. Κατά το διάστημα αυτό, η εταιρεία, όπως η ίδια αποδέχθηκε σε εξωδικαστικό συμβιβασμό με τις αμερικανικές αρχές, προέβη σε δωροδοκίες κρατικών υπαλλήλων και γιατρών σε ελληνικά νοσοκομεία, προκειμένου να προωθηθούν τα φαρμακευτικά προϊόντα της.

Η συμφωνία αυτή οδήγησε την εταιρεία να καταβάλει 225 εκατομμύρια δολάρια στις ΗΠΑ, σε μια πράξη που θεωρήθηκε παραδοχή ευθύνης για τις έκνομες ενέργειες. Η ελληνική κυβέρνηση, επικαλούμενη τα ευρήματα και το περιεχόμενο αυτής της συμφωνίας, προχώρησε στη σύνταξη αγωγής για την αναζήτηση αποζημίωσης. Όμως, σύμφωνα με την απόφαση του ελληνικού Πρωτοδικείου, η ελληνική πλευρά απέτυχε να τεκμηριώσει νομικά τη σύνδεση των πρακτικών αυτών με συγκεκριμένες ζημίες κατά του ελληνικού κράτους.

Η κρίση του Πρωτοδικείου ήταν «κόλαφος». Όπως αναφέρεται στην απόφαση, η αγωγή του Ελληνικού Δημοσίου δεν περιλαμβάνει ούτε ένα σαφές στοιχείο για το ποια φυσικά πρόσωπα δωροδοκήθηκαν, σε ποια νοσοκομεία εργάζονταν, τι είδους αθέμιτα ωφελήματα προσφέρθηκαν και πώς ακριβώς η πρακτική αυτή ζημίωσε οικονομικά το Δημόσιο.

«Με βάση αυτές τις επισημάνσεις, αλλά και με δεδομένη την πλήρη αοριστία του αγωγικού δικογράφου όσον αφορά τα παθητικά υποκείμενα των επιμέρους πράξεων δωροδοκίας […] καθίσταται αδύνατος ο έλεγχος από το παρόν Δικαστήριο, αν το ενάγον είναι αμέσως βλαβέν από την επικαλούμενη παράνομη συμπεριφορά της εναγόμενης και, κατ’ακολουθία, αν νομιμοποιείται ενεργητικά να ασκήσει την υπό κρίση αγωγή του», αναφέρεται στην απόφαση, ενώ επισημαίνεται πως η ελληνική πλευρά βάσισε την αγωγή της αποκλειστικά στην «Συμφωνία Αναστολής Δίωξης» της Novartis με τις αμερικανικές αρχές. Ωστόσο, το δικαστήριο διευκρινίζει πως:

«Η εν λόγω “Συμφωνία” δεν έχει τα κρίσιμα στοιχεία δικαιοτικής κρίσης, ούτε απορρέει από τα αναφερόμενα σε αυτή δεδικασμένο, που να δεσμεύει το παρόν Δικαστήριο […] αλλά συνιστά διαδικαστική πράξη της αλλοδαπής ποινικής διαδικασίας (προδικασίας)».

Επιπλέον, τονίζεται ότι: «Για τη θεμελίωση του παράνομου χαρακτήρα της πράξης δωροδοκίας είναι αναγκαία η απόδειξη συγκεκριμένων πράξεων […] Το ενάγον δεν προβαίνει στην παράθεση συγκεκριμένων πράξεων δωροδοκίας ούτε στο πλαίσιο των αναφορών που κάνει στο αγωγικό δικόγραφο […]».

Παράλληλα, το δικαστήριο κάνει και ειδική αναφορά στο φαρμακευτικό σκεύασμα «Lucentis» και στο πρόγραμμα «Exactly», που σύμφωνα με την αγωγή συνδέονταν με αθέμιτες πρακτικές, ωστόσο επισημαίνει πως δεν τεκμηριώνεται πώς ακριβώς αυτές οι πρακτικές συνιστούν δωροδοκία.

Η πολιτική διαχείριση της υπόθεσης και η κυβερνητική ρητορική

Η απόφαση του δικαστηρίου δεν αποτελεί μόνο νομική ήττα, αλλά και πολιτικό πλήγμα για το κυβερνητικό αφήγημα που χτίστηκε πάνω στην υπόθεση. Η κυβέρνηση της ΝΔ είχε επανειλημμένως επιτεθεί στον ΣΥΡΙΖΑ, κατηγορώντας τον για «σκευωρία» και υποστηρίζοντας ότι δεν προχώρησε στην αναζήτηση αποζημίωσης από την Novartis.

Τον Μάιο του 2022, ο τότε Υπουργός Υγείας Θάνος Πλεύρης είχε δηλώσει: «Υλοποιώντας την κυβερνητική δέσμευση μας να διεκδικήσουμε αποζημίωση από την εταιρία Novartis για το σύνολο των παράνομων πρακτικών και σύμφωνα με πρακτικό του ΝΣΚ, προβαίνουμε επιπλέον στις ακόλουθες ενέργειες:

α) εντολή για σύσταση επιτροπής διαπραγμάτευσης
β) εντολή για διορισμό δικηγορικής εταιρείας στις ΗΠΑ
γ) εντολή για έγερση αγωγής ενώπιον της Ελληνικής Δικαιοσύνης για διεκδίκηση της αποζημίωσης».

Ωστόσο, αυτή η πρωτοβουλία κατέληξε σε φιάσκο.

Η «αγνοούμενη» Επιτροπή Εξωδικαστικού Συμβιβασμού

Στο πλαίσιο αυτών των ενεργειών, συστάθηκε πενταμελής Επιτροπή Εξωδικαστικού Συμβιβασμού με εκπροσώπους από τα Υπουργεία Υγείας, Οικονομικών, Δικαιοσύνης, τον ΕΟΦ και τον ΕΟΠΥΥ, υπό την προεδρία του εφέτη Παναγιώτη Καρακωνσταντή. Η Επιτροπή είχε σκοπό να διαπραγματευτεί με τη Novartis για πιθανή εξωδικαστική λύση.

Μέχρι σήμερα, καμία πληροφόρηση δεν έχει δοθεί για την κατάληξη του έργου της Επιτροπής. Ούτε ανακοινώθηκε αν προχώρησε κάποια διαπραγμάτευση, ούτε δημοσιοποιήθηκε πόρισμα. Η σιωπή αυτή εντείνει τα ερωτήματα για το εάν υπήρξε ουσιαστική προσπάθεια να υπάρξει εξωδικαστική αποζημίωση – ή αν η επιτροπή χρησιμοποιήθηκε επικοινωνιακά.

Σύγκριση με τις ΗΠΑ

Η εικόνα που προκύπτει είναι απογοητευτική, ειδικά αν συγκριθεί με την αντιμετώπιση του σκανδάλου από τις αμερικανικές αρχές. Εκεί, η εταιρεία αναγκάστηκε να καταβάλει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια στο κράτος και να αναγνωρίσει τις ευθύνες της. Αντίθετα, στην Ελλάδα –παρά τη διεθνή παραδοχή– καμία πολιτική ευθύνη δεν καταλογίστηκε, κανένα πρόσωπο δεν λογοδότησε, και καμία αποζημίωση δεν θα εισπραχθεί.

Το σκάνδαλο Novartis, που ξεκίνησε ως παράδειγμα διαφθοράς και διαπλοκής, καταλήγει να είναι παράδειγμα αποτυχίας στη νομική τεκμηρίωση και απουσίας πολιτικής βούλησης για κάθαρση.

Η δικαστική απόρριψη σφραγίζει αυτή την υπόθεση όχι ως σκευωρία – όπως κάποιοι υποστήριξαν – αλλά ως χαμένη ευκαιρία να δικαιωθεί το δημόσιο συμφέρον. Μετά από χρόνια ερευνών, δικαστικών ενεργειών και πολιτικών αντιπαραθέσεων, η τελική ετυμηγορία είναι ότι το ελληνικό Δημόσιο δεν κατάφερε καν να διατυπώσει πειστικά τι ζητά και γιατί. Και πλέον, όχι μόνο δεν αποζημιώνεται, αλλά πληρώνει και τα έξοδα της εταιρείας που κατηγορούσε για διαφθορά.

Διαβάστε ολόκληρη την απόφαση του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών με ημερομηνία 8 Μαΐου 2025: