Όπως γνωρίζουμε πλέον, ο καταλύτης για τις ταραχές και την κρίση στο Καζακστάν, η οποία δεν θα μπορούσε να ξεπεραστεί χωρίς τη συμμετοχή των ειρηνευτικών δυνάμεων του CSTO, ήταν η αύξηση των τιμών για το υγροποιημένο αέριο κίνησης αυτοκινήτων. Καθώς επίσης και οι αυξανόμενες εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Κίνα. Παρόμοια τάση παρατηρείται σε σχέση με το υγροποιημένο αέριο τα τελευταία 3-4 χρόνια. Χωρίς να επέμβουν σε μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται κάτι περισσότερο από επικίνδυνη για την εσωτερική πολιτική σταθερότητα, οι αρχές της χώρας δεν περιόρισαν τα συμφέροντα των ξένων εταίρων με κανέναν τρόπο. Εταιρείες οι οποίες κατέχουν τις κύριες δυνατότητες παραγωγής, επεξεργασίας και μεταφοράς φυσικού αερίου της χώρας.
- Γράφει ο Νικόλαος Γκλεζάκος
Οι κύριοι ενεργειακοί αγωγοί που διέρχονται το Καζακστάν
Η βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου διαμορφώνει τις κατευθύνσεις της οικονομικής συνεργασίας και δημιουργεί σταθερές τάσεις στην εξωτερική οικονομική πολιτική του Καζακστάν. Σταθεροί δεσμοί για την εξαγωγή ενεργειακών πόρων, που υποστηρίζονται από υποδομές μεταφορών και διαμετακόμισης, και εξάρτηση από επενδύσεις και εισαγωγές, διασφαλίζοντας την τεχνολογική ανάπτυξη του κλάδου1. Η έλλειψη υγροποιημένου αερίου στο Καζακστάν, η οποία αύξησε τις τιμές, δεν προέκυψε από τη μια μέρα στην άλλη. Όχι μόνο λόγω του υψηλού μεριδίου των εξαγωγών φυσικού αερίου (https://vpoanalytics.com/2022/01/04/kazahstan-o-svyazi-volnenij-v-zhanaozene-s-eksportom-gaza-v-kitaj/ ) στην Κίνα, αλλά και σε μεγάλους όγκους εξαγωγών σε σχεδόν άλλες 20 χώρες. Οι ρυθμιστικές αρχές και οι επιχειρήσεις φυσικού αερίου, που συνδέονται στενά με τη γνωστή ολιγαρχική φυλή (αρκεί να αναφέρουμε τον Timur Kulibayev), δεν έδωσαν προσοχή στα συμπτώματα έλλειψης αυτού του προϊόντος στην εγχώρια αγορά, που εμφανίστηκαν το 2019 και το 2020 . Δεν αποκλειόταν (και αυτό προκύπτει από τις «πρώιμες», πριν την κρίση και την παραίτηση της κυβέρνησης, δηλώσεις του υπουργού Ενέργειας) να «ρυθμιστεί» το θέμα αυξάνοντας τις τιμές για τους ντόπιους καταναλωτές. Αλλά κάτι τέτοιο δεν έγινε…
Σύμφωνα με εθνικές (Καζακστάν) και διεθνείς στατιστικές εμπορίου, το Καζακστάν αύξησε τις πραγματικές εξαγωγές υγραερίου το 11μηνο του 2021 κατά τουλάχιστον 7%, υπερβαίνοντας τους 1,2 εκατομμύρια τόνους. Το μερίδιο των εξαγωγών υγραερίου σε σχέση με τον όγκο της μέσης ετήσιας παραγωγής του έχει φτάσει σχεδόν το 20% το 2021. Αντίστοιχα, οι παραδόσεις στην εγχώρια αγορά για το 2020 και το πρώτο εξάμηνο του 2021 μειώθηκαν κατά τουλάχιστον 10%.
Για το πρώτο 8μηνο του 2021, οι εξαγωγές υγραερίου του Καζακστάν διαμορφώθηκαν ως εξής.
Ουκρανία 281 χιλιάδες τόνοι,
Τατζικιστάν 260 χιλιάδες τόνοι,
Τουρκία 206 χιλιάδες τόνοι,
Αλγερία και την Τυνησία 196 χιλιάδες τόνοι,
Ρωσία 74 χιλιάδες τόνοι,
Κίνα 62 χιλιάδες τόνοι,
Κιργιστάν 37 χιλιάδες τόνοι,
Αφγανιστάν 30,8 χιλιάδες τόνοι,
σε άλλες χώρες 31 χιλιάδες τόνοι.
Μέχρι το τέλος Νοεμβρίου 2021, τα στοιχεία αυτά αυξήθηκαν κατά 5-8%.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις εμπειρογνωμόνων των Refinitiv και Bloomberg (2021), οι εξαγωγές υγραερίου είναι ασύγκριτα πιο κερδοφόρες για τους παραγωγούς φυσικού αερίου του Καζακστάν από τη διάθεση του προϊόντος στην εγχώρια αγορά (η κατάσταση είναι παρόμοια με την κερδοφορία των εξαγωγών ακατέργαστου αερίου). Στην εγχώρια αγορά την περίοδο 2019-2021 οι παραγωγοί πουλούσαν υγραέριο σε τιμή 105-130 δολαρίων ανά τόνο. Οι τιμές εξαγωγής, ακολουθώντας τις παγκόσμιες τάσεις, αυξήθηκαν τα τελευταία 4,5 χρόνια από 210 σε 340-350 δολάρια ανά τόνο. Τουλάχιστον, η αύξηση των παγκόσμιων τιμών του υγραερίου θα συνεχιστούν έως τον Απρίλιο-Μάιο του 2022. Εφίσταται επίσης η προσοχή στην ανάδυση από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 2010 της Ουκρανίας στον ρόλο του κορυφαίου εισαγωγέα υγροποιημένου αερίου από το Καζακστάν. Στην πραγματικότητα, το LPG του Καζακστάν αντιστάθμισε όλο και περισσότερο τη μείωση των εισαγωγών φυσικού αερίου της Ουκρανία από τη Ρωσία. Εκεί ουσιαστικά εδράζεται και η άρνηση του Νουρ-Σουλτάν να αναγνωρίσει το ρωσικό καθεστώς της Κριμαίας (https://vpoanalytics.com/2021/12/15/elbasy-o-kryme-i-ne-tolko-skazka-lozh-da-gde-namyok/).
Ωστόσο, οι ευνοϊκότερες παγκόσμιες τιμές του υγροποιημένου αερίου δεν είναι ο μόνος παράγοντας της οξείας έλλειψης καυσίμων στην εγχώρια αγορά, η οποία αντανακλάται και στις τιμές στα πρατήρια καυσίμων. Σύμφωνα με την αναλυτική υπηρεσία του Reuters (15 Δεκεμβρίου 2021), η κρίση με το υγραέριο στη χώρα έχει επίσης διαμορφωθεί επειδή τα ενεργειακά κοιτάσματα (και κατά συνέπεια, τα προϊόντα που παράγονται σε αυτά) ανήκουν ή ελέγχονται από ξένους μετόχους. Έτσι, ο μεγαλύτερος παραγωγός υγραερίου στη χώρα είναι η de facto αμερικανική Tengizchevroil, που ανήκει στις αμερικανικές εταιρείες Chevron (50%), ExxonMobil (25%), τη ρωσική Lukoil (5%) και στο κράτος του Καζακστάν μέσω της Kazmunaigas (20%. Η εν λόγω στέλνει καύσιμα που παράγονται στην Κασπία προς εξαγωγή μέσω της διεθνούς εταιρείας Vitol. Μια άλλη μεγάλης κλίμακας παραγωγή υγραερίου πραγματοποιείται από τις αρχές της δεκαετίας του 2000 στο Karachaganak στο εργοστάσιο επεξεργασίας φυσικού αερίου στο Orenburg ως μέρος μιας κοινοπραξίας μεταξύ της Gazprom και Kazmunaigas, με μορφή αντισταθμιστικού οφέλους τελών διέλευσης. Πάνω από το 80% αυτών των προϊόντων εξάγονται εκτός Ρωσίας και Καζακστάν χάρη σε μακροπρόθεσμα (κυρίως) συμβόλαια.
Στο πλαίσιο της ενδοκαζακικής κρίσης φυσικού αερίου, θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη η δυναμική των εισαγωγών φυσικού αερίου μέσω αγωγών από τη Ρωσία, η οποία έχει μειωθεί απότομα από το 2019.
Αναλυτικά σύμφωνα με την Gazprom
2016 – 4,7 δις.κυβ.μ.
2017 – 4,8 δις.κυβ.μ.
2018 – 6,2 δις.κυβ.μ.
2019 – 7,7 δις.κυβ.μ.
2020 – 3,4 δις.κυβ.μ.
Παρά το γεγονός ότι η ρωσική τιμή εξαγωγής το 2016-2020. για τις χώρες της ΚΑΚ (συμπεριλαμβανομένης και της Γεωργίας) μειώθηκε από 153,6 σε 136,7 $ ανά 1.000 κυβικά μέτρα. Κατά τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2021, οι προμήθειες αυξήθηκαν ελαφρώς, φτάνοντας περίπου τα 3,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, η τιμή όμως, επίσης αυξήθηκε στα 150 δολάρια. Αυτό πιθανώς περιόρισε την προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου στο Καζακστάν το 2021, αλλά ήταν πολύ πιθανό να είχαν δημιουργηθεί αποθέματα τα προηγούμενα χρόνια (κυρίως λόγω των σχετικά χαμηλών τιμών το 2017-2020).
Η αυξανόμενη μεροληψία της παραγωγής φυσικού αερίου του Καζακστάν και της υγροποίησης φυσικού αερίου προς τις εξαγωγές θα μπορούσε να εξισορροπηθεί με μια ολοκληρωμένη κρατική στρατηγική για την τόνωση της εγχώριας κατανάλωσης του δικού του φυσικού αερίου και των προϊόντων της επεξεργασίας του. Ωστόσο, η ανάπτυξη ενός τέτοιου σχεδίου και η εφαρμογή του θα απαιτούσε σίγουρα αναθεώρηση των όρων των μακροπρόθεσμων εξαγωγικών συμβάσεων με την Κίνα και πιθανότατα σε συνδυασμό με προσωρινή αύξηση των εισαγωγικών ροών και υγροποιημένου «μπλε καυσίμου» από τη Ρωσία, το Ουζμπεκιστάν ή ακόμα και το Τουρκμενιστάν.
Στις 8 Ιανουαρίου, το Υπουργείο Ενέργειας του Καζακστάν ανακοίνωσε (https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/13375903) τη σταδιακή επανέναρξη στις περιοχές και τις πόλεις του Καζακστάν των εργασιών των πρατηρίων καυσίμων που διαταράχθηκαν από τις ταραχές. Οι προμήθειες καυσίμων και λιπαντικών και υγροποιημένου αερίου που χρησιμοποιούνται για τον ανεφοδιασμό των αυτοκινήτων έχουν σταθεροποιηθεί. Τα διυλιστήρια πετρελαίου στο Καζακστάν λειτουργούν κανονικά. Ο Οργανισμός για την Προστασία και την Ανάπτυξη του Ανταγωνισμού ξεκίνησε έρευνα (https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/13374133) σε 180 λιανοπωλητές υγραερίου που ήταν ύποπτοι για αδικαιολόγητη αύξηση των τιμών. Συγκεκριμένα, μιλάμε για τις εταιρείες KazMunaGas JSC, Kazgermunai JSC, CNPC-Aktobemunaigas, Kazakhoil.
Στις 6 Ιανουαρίου, η κυβέρνηση όρισε (https://ria.ru/20220106/gaz-1766739684.html) κατώτατες τιμές για τις λιανικές πωλήσεις καυσίμων για ανεφοδιασμό οχημάτων σε πρατήρια καυσίμων για μια περίοδο έξι μηνών. Τα μέτρα σταθεροποίησης της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης λήφθηκαν σύμφωνα με τις οδηγίες του αρχηγού του κράτους. Έτσι, η μέγιστη τιμή στην περιοχή Mangistau, όπου ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις, θα είναι 50 tenge (0,11 δολάρια) ανά λίτρο, στο Almaty – 65 tenge (0,15 δολάρια), στην πρωτεύουσα Nur-Sultan – 70 tenge (0,16 δολάρια). Αναβάλλεται για ένα χρόνο η πλήρης μετάβαση στην πώληση υγραερίου μέσω ηλεκτρονικής διαπραγμάτευσης (ο λόγος τον οποίο επικαλέστηκε το κράτος για την απότομη αύξηση).
Ταυτόχρονα, είναι προφανές ότι μιλάμε για καθαρά προσωρινά μέτρα, τα οποία μόνο καθυστερούν, αλλά σε καμία περίπτωση δεν ακυρώνουν την κρίση στην αγορά των καυσίμων. Η κυριαρχία του τομέα των φυσικών πόρων στην οικονομία (μεταλλευτική βιομηχανία, πετρέλαιο και φυσικό αέριο και ενεργειακό συγκρότημα, γεωργία), 33% το 2000 και 36,2% το 2020, υποδηλώνει τη χαμηλή αποδοτικότητα της εφαρμογής πολυάριθμων προγραμμάτων εκβιομηχάνισης και την ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας της εθνικής οικονομίας2. Μπορεί να υποτεθεί ότι η ειρηνευτική επιχείρηση του CSTO στο Καζακστάν θα συνοδεύεται από την εντατικοποίηση της διμερούς εμπορικής και οικονομικής συνεργασίας σε αμοιβαία επωφελή βάση, και όχι μόνο στον τομέα των καυσίμων και της ενέργειας. Σύμφωνα με την Ευρασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης (EDB), περισσότερες από επτά χιλιάδες κοινοπραξίες λειτουργούν στο Καζακστάν. Ο εμπορικός κύκλος εργασιών μεταξύ των δύο χωρών (Ρωσία – Καζακστάν) το 2021 ξεπέρασε τα 20 δις.$. Εκτός από το Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ που μισθώθηκε από τη Ρωσία, η περιοχή δοκιμών Sary-Shagan στο Καζακστάν φιλοξενεί στόχους για πυραύλους που εκτοξεύονται ως μέρος ασκήσεων αεροπορικής και πυραυλικής άμυνας από το χώρο δοκιμών Kapustin Yar από την περιοχή του Αστραχάν στη Ρωσία. Βασικοί επικοινωνιακοί άξωνες που συνδέουν τη Ρωσία με την Κεντρική Ασία περνούν από το Καζακστάν. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Rosatom κατέχει μερίδια σε τοπικές επιχειρήσεις εξόρυξης ουρανίου, συμπεριλαμβανομένων των ορυχείων Ankal, South Inkal, Karatau, Akbastau, Zarechnoye και Khorasan.
Η παρουσία βιολογικών εργαστηρίων του Αμερικανικού Πενταγώνου στη χώρα, γύρω από τις οποίες το Καζακστάν απαγόρευσε στις δυνάμεις του CSTO να επιχειρήσουν (https://tass.com/world/1385177) σε συνδυασμό με τις υποτιθέμενες βάσεις τρομοκρατών (https://t.me/avatkov/788) στα βουνά κοντά στην Άλμα-Άτα, αντιπροσωπεύουν ένα πιθανό «εκρηκτικό μείγμα» που δημιουργείται από μια πολυετή «πολυδιάστατη» πολιτική που έχει ήδη δώσει «εκρηκτικά» αποτέλεσμα στις αρχές του 2022. Ο Πρόεδρος Tokayev ανέφερε ξένους μαχητές που επιτέθηκαν στη χώρα, αλλά σε αυτήν την περίπτωση, για να το θέσουμε ήπια, ανακύπτουν ερωτήματα σχετικά με το έργο των υπηρεσιών ασφαλείας, και πάνω από όλα, της Επιτροπής Εθνικής Ασφάλειας. Ίσως η απόλυση και η σύλληψη ως ύποπτο εσχάτης προδοσίας του πρώην ηγέτη Καρίμ Μασίμοφ να δώσει απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα…
Ο κινεζικός παράγων
Όπως και πριν από 10 χρόνια η διαδηλώσεις ξεκίνησαν από την πόλη Zhanaozen και τη γειτονική περιοχή. Γρήγορα όμως επεκτάθηκαν σε όλη σχεδόν τη χώρα.
Αν το 2011 η μαζική αγανάκτηση των πολιτών προκλήθηκε από τις ενέργειες Κινέζων επενδυτών και ιδιοκτητών τοπικών κοιτασμάτων πετρελαίου, τώρα ο λόγος για τις διαμαρτυρίες έγινε η απότομη αύξηση της τιμής αερίου κίνησης, αρχής γενομένης την 1η Ιανουαρίου από τα 120 τένγκε (0,27 δολάρια) έναντι 60 τένγκε το προηγούμενο έτος.
Στις 2 Ιανουαρίου, δεκάδες κάτοικοι του Zhanaozen κατέγραψαν ένα βιντεοσκοπημένο μήνυμα ζητώντας μείωση της τιμής, λαμβάνοντας υπόψη τον κατώτατο μισθό. Να σημειώσουμε εδώ ότι ο μέσος μισθός στο Καζακστάν είναι 42500 τένγκε το μήνα. Οι εργάτες στην βιομηχανία πετρελαίου αμείβονται κατά μέσο όρο από 127000 εως 800000 τένγκε το μήνα. Με μια αναγωγή στην Ελλάδα ο μέσος μισθός ισοδυναμεί με 445 περίπου λίτρα βενζίνης, ενώ στο Καζακστάν με 758 λίτρα υγραερίου αντίστοιχα. Οι πολίτες ήταν εξοργισμένοι με την άνοδο των τιμών στην πετρελαιοπαραγωγική περιοχή, όπου μάλιστα παράγεται το εν λόγω προϊόν. Σημειωτέων ότι το Καζακστάν είχε πάντα επαρκείς πόρους υγροποιημένου αερίου τόσο για εσωτερική κατανάλωση όσο και για εξαγωγές, κάτι που θα δούμε παρακάτω. Η διαμαρτυρία των κατοίκων της πόλης υποστηρίχθηκε από τους κατοίκους των κοντινών χωριών Akshukur και Kuryk και της πόλης Aktau (λιμάνι Shevchenko). Έτσι, η σύγκρουση είχε αποκτήσει πλέον και ευρύτερη περιφερειακή σημασία.
Εκατοντάδες διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν στο Atyrau (Guriev) στην πλατεία Isatai και Makhambet. Στη νότια πόλη Taraz (το διοικητικό κέντρο της περιοχής Zhambyl), πολύτεκνες μητέρες βγήκαν να διαμαρτυρηθούν ανήσυχες, το ίδιο και στο Shymkent και στο Kokshetau. Διατυπώθηκαν πολιτικά αιτήματα, συμπεριλαμβανομένων των αιτημάτων για άμεση δημοκρατία. Πολύ προβλέψιμα, οι αντίπαλοι της σημερινής κυβέρνησης στο Νουρ-Σουλτάν και στην Άλμα-Άτα άρχισαν να δείχνουν αλληλεγγύη με τους κατοίκους του Δυτικού Καζακστάν (αρχικά μέσω κοινωνικών δικτύων). Έτσι, ο ηγέτης του μη εγγεγραμμένου Δημοκρατικού Κόμματος, Zhanbolat Mamai, κάλεσε τους υποστηρικτές του μέσω Facebook να πάνε στην πλατεία Δημοκρατίας στο Αλμάτι.
Στις 3 Ιανουαρίου, ο επικεφαλής της περιοχής Mangistau, Nurlan Nogaev, συναντήθηκε με τους διαδηλωτές, οι οποίοι ανακοίνωσαν ότι οι ιδιοκτήτες των πρατηρίων καυσίμων της περιοχής με δική τους πρωτοβουλία μείωσαν το κόστος του υγραερίου από 120 tenge σε 85-90 tenge ανά λίτρο. Ο επικεφαλής της διοίκησης προέτρεψε το κοινό να μην ριζοσπαστικοποιήσει την κατάσταση αλλά να επιλύσει τα ζητήματα μέσω διαλόγου.
Στις 3 Ιανουαρίου, ο πρόεδρος Kassym-Jomart Tokayev στον λογαριασμό του στο Twitter ανακοίνωσε μια οδηγία προς την κυβέρνηση να εξετάσει επειγόντως την κατάσταση στο Zhanaozen, λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική σκοπιμότητα και το νομικό πεδίο. «Οι πολίτες έχουν το δικαίωμα να εκφράζουν δημόσια τα αιτήματά τους προς τις τοπικές και κεντρικές αρχές, αλλά αυτό θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με το νόμο, ιδίως τον νόμο για τις ειρηνικές συνελεύσεις », σημείωσε ο αρχηγός του κράτους. Για να εξεταστεί η κοινωνικοοικονομική κατάσταση στην περιοχή Mangistau σχηματίστηκε μια κυβερνητική επιτροπή τα μέλη της οποίας συνεδρίασαν στις 4 Ιανουαρίου. Σε μια συνάντηση με ακτιβιστές που συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Yntymak στο Aktau, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, αποφασίστηκε η μείωση του κόστους του υγροποιημένου αερίου και ο καθορισμός της τιμής στα 50 τένγκε ανά λίτρο στην περιοχή Mangistau ως μέρος της κοινωνικής ευθύνης της JSC NC Kazmunagaz. Επιπλέον, δόθηκαν εγγυήσεις για να μην οδηγηθούν στη δικαιοσύνη όσοι βρέθηκαν στην πλατεία. Τα μέρη συμφώνησαν να επιλύσουν όλα τα ζητήματα σύμφωνα με έναν εποικοδομητικό διάλογο και στο πλαίσιο της ισχύουσας νομοθεσίας.
Στο μεταξύ, σύμφωνα με τον υπουργό Ενέργειας Magzum Mirzagaliev, οι τιμές του υγραερίου στο Καζακστάν είναι οι χαμηλότερες στην περιοχή, ενώ η άνοδος τους οφείλεται στην αύξηση της κατανάλωσης, της οποίας η παραγωγή δεν αυξάνεται σε επαρκή βαθμό αντίστοιχα. Το έλλειμμα επιδεινώθηκε ιδιαίτερα το περασμένο έτος, καθώς ο αριθμός των οχημάτων που μετατράπηκαν σε κίνηση με υγραέριο αυξήθηκε από 139.990 το 2019, σε 313.373 το 2021. Στη χώρα των 19 εκατομ. κατοίκων υπάρχουν 4,5 εκατομ. αυτοκίνητα. Στην Ελλάδα αντίστοιχα των 10 εκατομ. υπάρχουν 7,5 εκατομ. Το πρόβλημα λοιπόν τις αύξησης της τιμής του υγραερίου αφορούσε 314 χιλ. ανθρώπους!!!
Άλλοι λόγοι περιλαμβάνουν μακροπρόθεσμες συμβάσεις εξαγωγών για την προμήθεια «μπλε καυσίμων» από το Καζακστάν στην Κίνα, καθώς και η απροθυμία των κρατικών και τοπικών επιχειρήσεων να χρηματοδοτήσουν την ανάπτυξη αυτού του κλάδου.
Την τελευταία δεκαετία η παραγωγή φυσικού αερίου στο Καζακστάν αυξήθηκε κατά μέσο όρο 4% και έως το 2021 έφτασε σχεδόν τα 33,5 δις.κυβ.μ. Σύμφωνα με την τελευταία πρόβλεψη του υπουργείου Ενέργειας (Μάιος 2021), η εγχώρια κατανάλωση, η οποία αυξήθηκε κατά 91% (από 9 σε 17,2 δισ.Κυβ.μ.) από το 2010 έως το 2020, θα φτάσει τα 40,2 δισ. κυβικά μέτρα έως το τέλος της δεκαετίας του 2020. Με άλλα λόγια, διατηρώντας τις τρέχουσες τάσεις, είναι πιθανό έως το 2030 το Καζακστάν να παράγει λιγότερο αέριο από αυτό που απαιτείται για την εγχώρια κατανάλωση.
Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι δεν έχει ακόμη διαμορφωθεί η κοινή αγορά για τα ενεργειακά καύσιμα, η οποία να επιτρέπει την έγκαιρη ή τουλάχιστον «αναδρομική» κάλυψη των ελλειμμάτων αυτών των προϊόντων μέσω αμοιβαίων παραδόσεων μεταξύ των χωρών της EAEU.
Την ίδια ώρα, το Καζακστάν δεν σχεδιάζει να μειώσει τις εξαγωγές φυσικού αερίου, τουλάχιστον προς την Κίνα. Σύμφωνα με μια σειρά κινεζικών πηγών, από το φθινόπωρο του 2021, η πλευρά του Καζακστάν έχει ζητήσει από το Πεκίνο να παρατείνει το τρέχον 5ετές συμβόλαιο, επιπλέον, με παράλληλη αύξηση του όγκου του.
Το 2021, λόγω της πανδημίας και τις ελλείψεις στην παραγωγής, εξήχθησαν στην Κίνα 6,6 δις.κυβ.μ. καζακικού φυσικού αερίου, αλλά η σύμβαση που υπογράφηκε το 2018 προβλέπει αύξηση των εξαγωγών από 5 σε 10 δις.κυβ.μ. ανά έτος για τα έτη 2019-2023. Αντίστοιχα, τα επόμενα δύο χρόνια, το Καζακστάν θα αντισταθμίσει την «έλλειψη» του 2020-2021, η οποία, νομίζω, θα επιδεινώσει περαιτέρω τα προβλήματα της εγχώριας αγοράς καυσίμων. Οι εξαγωγές στην Κίνα αντιπροσωπεύουν περίπου το 20% της εθνικής παραγωγής φυσικού αερίου, το οποίο είναι ένα αρκετά υψηλό ποσοστό το οποίο επηρεάζει τον εγχώριο εφοδιασμό φυσικού αερίου, συμπεριλαμβανομένης και της επεξεργασίας του.
«Η χώρα μας θα αντιμετωπίσει έλλειψη φυσικού αερίου ήδη αυτή τη δεκαετία. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης της διοχέτευσης φυσικού αερίου για τη διατήρηση της παραγωγής πετρελαίου και των χαμηλών τιμών στην εγχώρια αγορά, εξαιτίας των οποίων κανείς δεν θέλει να επενδύσει στην εξερεύνηση και ανάπτυξη νέων κοιτασμάτων», εξηγεί ο Olzhas Baidildinov, κορυφαίος Καζάκος ειδικός του κλάδου. Αλλά σύμφωνα με αυτή τη λογική, με το πρόσχημα της μείωσης της έλλειψης του «μπλε καυσίμου», είναι δεδομένο ότι θα αυξηθούν οι εξαγωγές και θα διογκωθούν οι εγχώριες τιμές…
Δίνοντας προτεραιότητα στις εξαγωγές προς την Κίνα, το κράτος δεν ενδιαφέρεται για περισσότερες πωλήσεις φυσικού αερίου στην εγχώρια αγορά. Η θέση αυτή επιβεβαιώθηκε έμμεσα στις 3 Ιανουαρίου από τον Μ. Μιρζαγκαλίεφ: «Κανείς δεν έχει καταργήσει τους νόμους της αγοράς. Η παραγωγή (υγροποιημένου φυσικού αερίου) αερίου δεν αυξάνεται και οι συχνές επισκευές φθαρμένων εγκαταστάσεων οδηγούν περιοδικά σε μείωση της συνολικής παραγωγής υγροποιημένου αερίου. Στις παρούσες συνθήκες δεν υπάρχει επενδυτική ελκυστικότητα για επέκταση της παραγωγής αυτής της πρώτης ύλης. Κάτι που, με φόντο τη συνεχή αύξηση της κατανάλωσης, οδήγησε σε συνεχή έλλειψη υγροποιημένου αερίου στην εγχώρια αγορά. Επομένως, δεν βλέπουμε ευκαιρία να μειώσουμε την τιμή του υγροποιημένου αερίου». Η στασιμότητα της παραγωγής υγροποιημένου αερίου, καθώς και του σταθερά υψηλού μεριδίου των εξαγωγών στην παραγωγή, αποτελεί θέμα για το οποίο οι αξιωματούχοι του Καζακστάν προτιμούν να σιωπούν3.
Εν τω μεταξύ, από την 1η Ιανουαρίου 2022, η περιοχή του Ανατολικού Καζακστάν θα σταματήσει προσωρινά τις (https://inbusiness.kz/ru/news/vostochnyj-kazahstan-s-1-yanvarya-2022-goda-ostanovit-eksport-gaza-v-kitaj) εξαγωγές στην Κίνα για να καλύψει την εγχώρια ζήτηση. Το χρονοδιάγραμμα αυτού του μορατόριουμ δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί επίσημα. Σύμφωνα με τον Serik Tlemesov, Πρώτο Αναπληρωτή Επικεφαλής της Περιφέρειας Zaisan, η περιφερειακή διοίκηση και οι εταιρείες πετρελαίου είχαν στείλει πρόσφατα κοινές επιστολές στο Υπουργείο Ενέργειας του Καζακστάν με αίτημα να αναστείλει προσωρινά η εξαγωγή φυσικού αερίου που παράγεται στην περιοχή προς την Κίνα λόγω της αυξανόμενης εσωτερικής έλλειψης. Στα τέλη Δεκεμβρίου 2021 λήφθηκε αντίστοιχη κυβερνητική απόφαση.
Θα επιτραπεί όμως σε άλλες περιοχές του Καζακστάν να ακολουθήσουν το παράδειγμά αυτό; Σε κάθε περίπτωση, για την ηγεσία της χώρας, η σύγκρουση θα πρέπει να χρησιμεύσει ως αφύπνισης για το γεγονός ότι στο εγγύς μέλλον η χώρα θα αντιμετωπίσει «κοινωνικές πιέσεις ενδεδυμένες με πολιτική προκατάληψη», ενώ μια φαινομενικά «δημόσια» χωρίς συγκρούσεις «μετάβαση ισχύος» θα λύσει προφανώς συστημικά προβλήματα και ξένες οικονομικές στρεβλώσεις. Ομοίως, ούτε η Τουρκία ούτε κανένας άλλος εκτός από τη Ρωσική Ομοσπονδία, η οποία ενδιαφέρεται να επιβεβαιώσει τη βιωσιμότητα των ενώσεων ευρασιατικής ολοκλήρωσης σε αμοιβαία επωφελή βάση, δεν είναι σε θέση να βοηθήσουν σε αυτή την κατεύθυνση. Το ζήτημα εδώ είναι αν το αντιλαμβάνεται αυτό και το ίδιο το Καζακστάν. Η πρόσφατη Κυβέρνηση που διόρισε ο πρόεδρος Τοκάγιεφ και ιδίως η αναβάθμιση σε Υπουργό Πληροφοριών του Uskar Umarov, δείχνει πως όχι.
Το blitzkrieg και η δυτική «τεχνολογία»
Το φαινόμενο της ραγδαίας εξάπλωσης μαζικών διαδηλώσεων (πολύ γρήγορα ένοπλων) στο Καζακστάν, όταν η τεράστια αυτή χώρα, στην πραγματικότητα, βυθίστηκε στο χάος μέσα σε τρεις ημέρες από ομάδες αρχικά άοπλων ανθρώπων, χρειάζεται σοβαρή αναλυτική διαδικασία.
Τα παραπάνω video είναι επιλεγμένα επίτηδες από τον ίδιο ιστότοπο. Είναι ξεκάθαρο ότι οι δυνάμεις ασφαλείας αντιμετωπίζουν με διαφορετικό τρόπο του «διαδηλωτές». Εκεί που είναι εμφανώς ότι πρόκειται για εργαζομένους, καθημερινούς απλούς ανθρώπους που διαμαρτύρονται, σχεδόν αμήχανοι τρώνε ξύλο….παρακάτω που εμφανώς διεξάγεται μάχη και έχουν απέναντί τους εκπαιδευμένους μαχητές…είναι αμείλικτοι. Όπως και θα έπρεπε, ώστε να αποτρέψουν το ενδεχόμενο να γίνει Συρία η χώρα τους.
Ένα τόσο επιτυχημένο «blitzkrieg», το οποίο απαιτούσε την είσοδο και ανάπτυξη του ειρηνευτικού σώματος του CSTO για να ξεπεραστούν οι καταστροφικές συνέπειες του, δεν μπορούσε να επιτευχθεί μόνο μέσω μιας καθαρά «αυθόρμητης» διαμαρτυρίας. Όπως δήλωσε ο Αναπληρωτής Αρχηγός του Υπουργείου Άμυνας του Καζακστάν, Αντιστράτηγος Sultan Gamaletdinov, οι ειρηνευτικές δυνάμεις του CSTO έλαβαν υπό την προστασία τους όχι μόνο στρατιωτικές και κρατικές εγκαταστάσεις της Δημοκρατίας του Καζακστάν, αλλά και αντικείμενα κοινωνικής σημασίας και ωφέλειας, όπως αρτοποιεία, τηλεοπτικούς σταθμούς, σταθμούς άντλησης ύδατος, θερμοηλεκτρικούς σταθμούς, επιχειρήσεις ύδρευσης, τρία κέντρα τηλεπικοινωνιών της “Almaty-telecom”. Προσέξτε, δεν αναφέρει πουθενά παραγωγικές εγκαταστάσεις η βιομηχανικές μονάδες. Γιατί το ακούσαμε και αυτό περί εργατικής εξεγέρσεως!!! Σε δυο ημέρες η φερόμενη από κάποιους ως εργατική εξέγερση ξεπέρασε σε στρατιωτική οργάνωση όλες όσες αντίστοιχες έχουμε γνωρίσει μέχρι σήμερα. Οι στρατιωτικές ενέργειες του «πλήθους» φανέρωναν πολεμική εμπειρία και σχέδιο, κάτι που δεν έχει συμβεί ποτέ πριν σε μια αυθόρμητη διαμαρτυρία. Η επιστημονική φαντασία όμως δεν είναι εκ προοιμίου επαναστατική. Οι ένοπλες ομάδες των «διαδηλωτών» δεν έκαναν καμία προσπάθεια να καταλάβουν μονάδες παραγωγής, δεν απαλλοτρίωσαν εργοστάσια, άλλα ήταν αυτά που τους ενδιέφεραν. Οι ενέργειες των διαδηλωτών είναι τόσο ξεκάθαρα διατυπωμένες στα τακτικά εγχειρίδια «ανατροπών κυβερνήσεων» των δυτικών υπηρεσιών πληροφοριών που δεν χρειάζεται να μιλάμε για κανέναν αυθορμητισμό.
Τι άλλο είδαμε σε πολλά βίντεο διαμαρτυρίας από το Καζακστάν;
Εκατοντάδες νέοι κινούνται γρήγορα στους δρόμους (τακτικοί ελιγμοί), επιτίθενται στην αστυνομία και τον στρατό, επιτίθενται σε διοικητικά κτίρια, καταλαμβάνουν τηλεοπτικά κέντρα και κατασκευάζουν οδοφράγματα, κάνοντας «επαγγελματική» χρήση των όπλων και των εφοδίων τους.
Εμφανίστηκαν στις μεγάλες πόλεις του Καζακστάν «από το πουθενά», τους αποκαλούσαν περιφρονητικά mambets , δηλαδή ανίδεους άγριους από τα νότια ή τα δυτικά της χώρας, δηλαδή από την περιοχή των νεότερων «άγριων» zhuz όπως αποκαλούνται. Μιλάμε για το πιο εξαθλιωμένο, στερημένο και φτωχό κομμάτι του λαού του Καζακστάν. Παλαιότερα γινόντουσαν τζιχαντιστές, τώρα υποδυόμενοι τους εργάτες, ήρθαν να συντρίψουν τη διεφθαρμένη κυβέρνηση!!! Μια αντίστοιχα άγρια και παθιασμένη νεολαία που οργάνωσε μια «έγχρωμη επανάσταση» στην Αρμενία, έφερε τον Nikol Pashinyan στην εξουσία, με παρόμοιες μεθόδους. Ο ίδιος ο Pashinyan, ο οποίος, κατά ειρωνικό τρόπο, ως πρόεδρος του Συμβουλίου Συλλογικής Ασφάλειας του CSTO, ανακοίνωσε την απόφαση να στείλει ειρηνευτικό σώμα για την προστασία της συνταγματικής τάξης στο Καζακστάν.
Ο λόγος για την απροσδόκητη επιτυχία του Αρμενικού Μαϊντάν, κυρίως, βρισκόταν στη χρήση νέων κοινωνικών τεχνολογιών, τελείως διαφορετικών από εκείνες που εφαρμόστηκαν κατά τη διάρκεια του ουκρανικού Μαϊντάν ή των γεγονότων του «τέλους» του 2011-2012 στην Ρωσία. Ο γνωστός Αρμένιος στρατιωτικός αναλυτής Hrachya Arzumanyan αναφέρει ότι η ουσία της νέας τεχνολογίας διαμαρτυρίας, είναι η αποκέντρωση της λήψης αποφάσεων και δεδομένου ότι δεν υπάρχει «ορατό» ενιαίο κέντρο διαμαρτυρίας, δεν υπάρχει «κανείς να αντιμετωπίσεις». Θεωρεί ότι οι νέες τακτικές των διαδηλωτών βασίζονται σε ένα είδος κοινωνικού blockchain, δηλαδή σε τεχνολογίες που στηρίζονται στην απόλυτη εμπιστοσύνη, όπου «είναι εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να εισέλθεις ή να συνδεθείς στο σύστημα». Έτσι, μόνο ένας «τυφλοπόντικας, εξ αρχής ενταγμένος στο έργο» μπορεί να διεισδύσει στα δίκτυα διαμαρτυρίας.
Θα σημειώσουμε εδώ ότι έτσι ακριβώς λειτούργησε η βρετανική αντικατασκοπεία MI-5, «πατρονάροντας» για πολλά χρόνια νεαρούς κατοίκους της Βόρειας Ιρλανδίας και εισάγοντάς τους στις τάξεις του ριζοσπαστικού Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού (ΙΡΑ). Η τσαρική Οχράνα, η οποία εισήγαγε τους πράκτορες της στην ηγεσία σχεδόν όλων των κομμάτων της αντιπολίτευσης, έχτισε την τακτική της συνεργασίας με τους επαναστάτες με παρόμοιο τρόπο. Τέτοια βαθιά συνωμοτικά δίκτυα πρακτόρων δημιουργούνται ως αποτέλεσμα σοβαρής και μακροχρόνιας δουλειάς εξωτερικών παραγόντων, μεταξύ των οποίων οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Μεγάλη Βρετανία σήμερα πρωταγωνιστούν.
Η ύπαρξη στο Καζακστάν εκτεταμένων και καλά καλυμμένων δικτύων κατασκοπείας που δημιουργήθηκαν από τις αμερικανικές και βρετανικές υπηρεσίες πληροφοριών είναι προφανής. Σήμερα σε αυτούς έχουν προστεθεί και οι Τούρκοι. Επιπλέον, πολυάριθμες ξένες ΜΚΟ διένειμαν γενναιόδωρα επιχορηγήσεις για θέματα «ελευθερίας του λόγου», «ανταλλαγής πληροφοριών» και «ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Ο Αρμένιος στρατιωτικός αναλυτής πιστεύει ότι οι νέες τεχνολογίες αναπτύχθηκαν σχετικά πρόσφατα. Ωστόσο, αυτό δεν ακυρώνει την παρουσία στην Κεντρική Ασία και τον Καύκασο, συνωμοτικών «κοιμώμενων δικτύων» μυστικών πρακτόρων, που στρέφονται σε διαμαρτυρίες σύμφωνα με τις κοινωνικές τεχνολογίες blockchain την ώρα «Χ».
Ένα άλλο χαρακτηριστικό των οργανωμένων (!) διαδηλώσεων στην Αρμενία και το Καζακστάν είναι το μπλοκάρισμα βασικών επικοινωνιακών αρτηριών από τους διαδηλωτές, το κλείσιμο των αυτοκινητοδρόμων κ.λπ. Αυτό υποδηλώνει την ιδέα ότι οι ταραχοποιοί υιοθέτησαν «δημιουργικά» την τακτική του Λόρενς της Αραβίας, ο οποίος παρέλυσε επιδέξια τις επικοινωνίες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια της «Μεγάλης Αραβικής Εξέγερσης» του 1916-1918. Αυτό είναι ένα βρετανικό κομμάτι τακτικής με μεγάλη παράδοση. Να θυμηθούμε εδώ τις συστάσεις του Zbigniew Brzezinski κατά τη συνάντησή του με την ηγεσία του Ανεξάρτητου Συνδικάτου Μεταλλωρύχων στο Ανώτατο Σοβιέτ της RSFSR στα τέλη Αυγούστου 1991. Εκεί, μαζί με τον σύμβουλο του υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ, Φρεντ Άκλ, συνέστησαν στους ανθρακωρύχους να οργανώσουν απεργίες μόνο σε συμμαχία με τους σιδηροδρόμους για να κόψουν τις επικοινωνίες και να θέσουν τις αρχές σε αδιέξοδο. Παρεμπιπτόντως, οι απεργίες των Ουκρανών ανθρακωρύχων ακολούθησαν αργότερα αυτό το σενάριο.
Πράγματι, το «blitzkrieg» διαμαρτυρίας του Καζακστάν φαίνεται να μοιάζει με τη σύγχρονη έννοια του Πενταγώνου για τον πόλεμο πολλαπλών τομέων (η μάχη πολλαπλών τομέων), η οποία περιεγράφηκε σε άρθρο στον ιστότοπο του Ινστιτούτου Σύγχρονου Πολέμου στο Στρατιωτική Ακαδημία των ΗΠΑ στο West Point από τον Αρχηγό του Επιτελείου Στρατού των ΗΠΑ Στρατηγό Mark Milley (πρόσφατα διαγνώστηκε με covid όντας τριπλά εμβολιασμένος). Ονόμασε τις νέες τακτικές του αμερικανικού πεζικού «δικτυωμένο σμήνος» (Networked Swarming), χωρίζοντάς τες σε τέσσερα στάδια: εύρεση στόχου, συγκέντρωση (δυνάμεων – ισχύς πυρός), επίθεση και διασπορά. Και εντάσσονται στα πλαίσια μιας δικτυοκεντρικής αντίληψης για τις πολεμικές επιχειρήσεις. Οι θεωρίες αυτές έχουν πρόσφατα και στην Ελλάδα υποστηρικτές.
Ακριβώς έτσι έδρασαν οι «διαδηλωτές» στο Καζακστάν. Με μια διαφορά, αφού ο στρατός και η αστυνομία ήταν αποσυντονισμένοι και ουσιαστικά δεν έδειξαν διάθεση να επιβάλλουν την τάξη εξ αρχής, η φάση της διασποράς αποκλείστηκε. Αρχικά, οι προδιαμορφωμένες ομάδες των «διαδηλωτών», στην πραγματικότητα μαχητών, πήγαν στους στόχους που επιλέχθηκαν για την επίθεση.
Η τακτική του «σμήνους δικτύου» βασίζεται στο λεγόμενο στιγματισμό, λέει η ειδικός του Center for New American Security Lauren Fish (https://mwi.usma.edu/soldier-swarm-new-ground-combat-tactics-era-multi-domain-battle/). Το Stigmergy είναι μια από τις μορφές βιολογικής αυτοοργάνωσης, κατά την οποία δημιουργούνται πολύπλοκες δομές χωρίς κανέναν προγραμματισμό, έλεγχο ή ακόμη και άμεση επικοινωνία μεταξύ των ατόμων. Το Stigmergy είναι μια ιδιότητα συλλογικής αλληλεπίδρασης των τερμιτών, και τώρα και των συμμετεχόντων σε μαζικές διαδηλώσεις. Το Swarm Stigmergy επιτρέπει να δημιουργηθούν δομές αυτοοργάνωσης που λειτουργούν με βάση αυστηρά προκαθορισμένους κανόνες (εύρεση στόχου, εστίαση, επίθεση, διασπορά) και λειτουργούν χωρίς ηλεκτρονικά μηνύματα. Η λήψη αποφάσεων γίνεται με βάση σαφείς κανόνες άπαξ, «αντικαθιστά τις ιεραρχικές δομές εντολών με ένα προκαθορισμένο σύνολο απαντήσεων σε συγκεκριμένες καταστάσεις».
Η ικανότητα των «κατώτερων διοικητών» να εφαρμόζουν γρήγορα αυτούς τους κανόνες χωρίς να βασίζονται σε εντολές από ανωτέρους αυξάνει σημαντικά την δυναμική τέτοιων ομάδων.
Όταν οι αρχές προσπαθούν να εξουδετερώσουν το κίνημα διαμαρτυρίας δουλεύοντας ενάντια στις τεχνολογίες του Μαϊντάν, σημειώνει ο R. Arzumanyan, είναι καταδικασμένες σε προβλήματα, γιατί εδώ έχουμε να κάνουμε με τεχνολογίες που βασίζονται σε παράτυπη δραστηριότητα, οι οποίες βασίζονται σε «τακτικές ελιγμών, εμπλοκής και υποχώρησης, «σε τακτικό» επίπεδο. Επιπλέον, ο αυτοσυγχρονισμός και οι μέθοδοι ελέγχου “κατευθυντήριας γραμμής” σε οριζόντιο επίπεδο, από τα κάτω αποφασίζεται πώς θα ενεργήσουν οι πυρήνες και ποιους στόχους θα επιλέξουν για την επόμενη επίθεση, δημιουργούν πρόβλημα αναγνώρισης μοτίβου.
Αυτός ο άναρχος οριζόντιος τρόπος λειτουργίας σε συνδυασμό με μια υποτιθέμενη απουσία ηγεσίας είναι και ένας βασικός λόγος έλξης και υιοθέτησης του μοντέλου αυτού από διάφορες «αναρχικές» ομάδες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το κλείσιμο του Διαδικτύου δεν μπόρεσε να σταματήσει τις διαδηλώσεις στο Καζακστάν, αλλά περιέπλεξε μόνο τις δραστηριότητες των δυνάμεων ασφαλείας. Όταν η αστυνομία συνέλαβε τον Zhanbolat Mamai, έναν από τους ηγέτες της εθνικιστικής αντιπολίτευσης, κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων, τίποτα δεν άλλαξε. Οι διαμαρτυρίες μόλις φούντωναν.
Ο Hrachya Arzumanyan είναι ο συγγραφέας μιας σειράς μονογραφιών για τους ακανόνιστους πολέμους του σύγχρονου κόσμου που είναι περισσότερο γνωστό στους επαγγελματικούς στρατιωτικούς κύκλους ως The Edge of Chaos. Ωστόσο, η βασική στρατηγική της μάχης πολλαπλών τομέων (ανεξάρτητα από το αν μιλάμε για τον στρατό ή για τους διαδηλωτές) είναι η προετοιμασία αυτόνομων «σμηνών» με βάση τις μεθόδους του Γερμανού στρατηγού Hans von Seeckt, ο οποίος τις εφάρμοσε για να αναβιώσει το Ράιχσβερ της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.
Ο Von Seeckt έχτισε τον μικρό στρατό του ως έναν εξαιρετικά επαγγελματικό πυρήνα, γύρω από τον οποίο αργότερα, στην περίπτωση της «ώρας X», ένας πιο μαζικός στρατός θα μπορούσε να αναπτυχθεί. Κάθε στρατιώτης του Ράιχσβερ ήταν προετοιμασμένος ώστε στο μέλλον να γίνει υπαξιωματικός ή αξιωματικός. Χάρη σε μια τέτοια εκπαίδευση, μεμονωμένες μονάδες του γερμανικού στρατού έμαθαν να ενεργούν ανεξάρτητα, χωρίς να περιμένουν οδηγίες από ανώτερη διοίκηση. Κάτι το οποίο έφερε στον γερμανικό στρατό μια σειρά από νίκες υψηλού προφίλ κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου.
Σαφείς ανεξάρτητες ενέργειες που βασίζονται στους τέσσερις κανόνες του Mark Milley (εύρεση στόχου, εστίαση, επίθεση και διασπορά), που σχετίζονται με τις μεθόδους του von Seeckt, χρησιμοποιούνται με επιτυχία, παρεμπιπτόντως, από μαχητές του ISIS.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι μάχιμες ομάδες που διοργάνωσαν το «blitzkrieg» διαμαρτυρίας στο Καζακστάν έχουν επεξεργαστεί προσεκτικά τις παραπάνω τακτικές, κατά τη διάρκεια σοβαρών και εξαιρετικά επαγγελματικών εκπαιδεύσεων, προφανώς υπό την καθοδήγηση δυτικών εκπαιδευτών. Εάν οι αρχές του Καζακστάν δεν μάθουν ποιος ηγήθηκε της εκπαίδευσης των «επιχειρησιακών διοικητών» του blitzkrieg διαμαρτυρίας, δεν εντοπίσουν αυτούς τους «διοικητές», και δεν καταφέρουν να ελέγξουν την παραγωγή φυσικού αερίου τότε ίδια γεγονότα τέτοιου είδους και ίσως μεγαλύτερης έκτασης δεν θα αργήσουν να ξαναδούμε.
Και λίγα λόγια για την Τουρκία
Όπως και όλη στη Δύση έμεινε έκπληκτη με την ετοιμότητα των ρωσικών δυνάμεων, οι οποίες σε μόλις 13 ώρες από το κάλεσμα του προέδρου Τοκάγιεφ, επιχειρούσαν στο έδαφος του Καζακστάν. Αυτό αποδεικνύει ότι οι μόνοι που δεν αιφνιδιάστηκαν από τα γεγονότα στο Καζακστάν ήταν οι Ρώσοι. Η Τουρκία είχε επενδύσει πολλά στις σχέσεις της με το Καζακστάν. Μέσω του τελευταίου αποκτούσε το «Στρατηγικό» της «βάθος». Εργαλειοποιούσε στην χώρα της κεντρικής Ασίας την κοινή τους θρησκευτική παράδοση και την γλωσσική τους ομοιότητα, προβάλλοντας το όραμα του Μεγάλου Τουράν. Οι πληροφορίες παρουσιάζουν ως διαρροή από κύκλους εξουσίας του Καζακστάν τη θεωρία για ένα «κέντρο» που συντόνιζε την «εξέγερση» με παρουσία δεκάδων Αμερικανών, Άγγλων, Τούρκων και Ισραηλιτών αξιωματικών πληροφοριών (https://thecradle.co/Article/columns/5668) . Και στο Καζακστάν ο αντιρωσισμός εκφραζόταν σε συνδυασμό με έναν έντονο εθνικισμό, στην Ουκρανία ο εθνικισμός αυτός έτεινε προς τον Ναζισμό, στο Καζακστάν προς τον παντουρκισμό. Και τα δύο στο βαθμό που ήταν αντιρωσικά έχαιραν και χαίρουν την υποστήριξη των Δυτικών δυνάμεων. Αν και είναι δεδομένο ότι ο παντουρκισμός δεν θα πάψει να υφίσταται από την μια μέρα στην άλλη στο Καζακστάν, είναι σίγουρο ότι θα πάψει να είναι «εποικοδομητικός» πλέον. Η επιρροή της Τουρκίας θα είναι μειούμενη. Ήδη επί παραδείγματι, ο νέος τουρκόφιλος υπερεθνικιστής και ακραία αντιρώσος, ταυτόχρονα, υπουργός Πληροφοριών δεν μπορεί πλέον να επισκεφθεί το Μπαϊκονούρ (https://t.me/s/rogozin_do) το γνωστό Κοσμοδρόμιο, το οποίο διοικείται από την Ρωσία όπως και η παρακείμενη πόλη, όπως δήλωσε στις 12/1 ο επικεφαλής του. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν ότι η τακτική αυτή, την οποία ακολουθούν και άλλοι ρωσικοί οργανισμοί όπως το Rossotrudnichestvo για παράδειγμα, καθιστούν πλέον δύσκολη την συνέχιση της τουρκικής επιρροής στο Καζακστάν απρόσκοπτα…. Η Τουρκία είναι ένα συγγενικό με το Καζακστάν κράτος, λόγω πολιτισμικής εγγύτητας, αλλά προσπάθησε να πραγματοποιήσει ένα πραξικόπημα και να αναμειχθεί στα εσωτερικά του, πολύ παραπάνω απ΄ότι ίσως της «επιτρεπόταν…». Οι «πόρτες» του Καζακστάν σταδιακά θα κλείνουν γι΄ αυτήν και ταυτόχρονα και όλης της υπόλοιπης κεντρικής Ασίας στην οποία υπολόγιζε τόσο πολύ. Όσο περισσότερο η Τουρκία συγκρούεται στο διεθνή στίβο με τη Ρωσία και ηττάται. Η περίπτωση του Καζακστάν αποτελεί την πέμπτη κατά σειρά σύγκρουση των δυο χωρών τα τελευταία δέκα χρόνια μετά τις Συρία, Ουκρανία, Αρμενία, Λιβύη. Τόσο θα «επιστρέφει» στην αγκαλιά της Δύσης και το «παράθυρο» ευκαιρίας, αν υπήρξε ποτέ, για την Ελλάδα και την γεωπολιτική της αναβάθμιση, όπως πιστεύουν κάποιοι, θα στενεύει.
Η μάχη για το Καζακστάν τώρα ξεκινάει…
Μια «άχρωμη επανάσταση» απέβαλε το Καζακστάν από το σύνολο των σταθερών και προβλέψιμων κρατών. Το Καζακστάν είναι ένα κράτος με πολλές εσωτερικές αντιθέσεις. Υπάρχει ένα πολύπλοκο σύστημα σχέσεων και αλληλεπιδράσεων μεταξύ των εκπροσώπων των τριών ζουζέ (σύνολο ενοποιημένων φυλών). Αλλά το σύστημα zhuz δεν είναι το άπαν. Οι σχέσεις μεταξύ βορρά και νότου, νότου και δύσης δεν είναι απλές. Το κέντρο της επικράτειας ανήκει, όπως και ο βορράς, στο μεσαίο ζουζ. Υπάρχουν αντιφάσεις μεταξύ των παραδοσιακά διαβιούντων στο Καζακστάν και των νεοεισερχομένων στο πρόγραμμα επαναπατρισμού (kandasses), οι οποίες εκφράζονται επίσης μεταξύ του πληθυσμού της πόλης και του πληθυσμού aul, καθώς οι πόλεις γεμίζουν όλο και περισσότερο με πληθυσμό aul. Υπάρχουν εντάσεις μεταξύ των καζακόφωνων Καζακστανών και των ρωσόφωνων Καζακστανών, αφενός, και μεταξύ των καζακόφωνων Καζακστανών και των καζακόφωνων Καντάσες, των οποίων η γλώσσα τους είναι πιο κοντά σε εκείνη των αρχών του εικοστού αιώνα. Και αυτές είναι μερικές περιπτώσεις που δεν εμπεριέχουν θρησκευτικούς, εθνοτικούς ή φυλετικούς παράγοντες. Για παράδειγμα, ο αριθμός του ρωσικού πληθυσμού στο Καζακστάν μειώθηκε περίπου δύο φορές κατά τη διάρκεια των ετών της ανεξαρτησίας του, και υπήρχαν σοβαροί λόγοι γι’ αυτό.
Η εκπαίδευση της νεολαίας με δυτικές υποτροφίες και με το πρόγραμμα Bolashak στη Δύση, με χρήματα της Τουρκίας και των αραβικών χωρών στους πνευματικούς τους μεντρεσσέδες οδήγησε στο γεγονός ότι οι απόφοιτοι διατηρούσαν θερμά συναισθήματα προς τις χώρες όπου σπούδασαν, οι κυριότερες από τις οποίες ήταν η Αγγλία και οι ΗΠΑ, και επίσης προώθησε τη διείσδυση στην πνευματική ζωή του Καζακστάν (μονόδρομος) του αντισυμβατικού για τη χώρα σαλαφισμού, του ουαχαμπισμού, του παντουρκισμού και του εθνικισμού, ο οποίος υποστηρίχθηκε μέχρι το υψηλότερο επίπεδο. Παράλληλα, το κράτος οικοδομήθηκε πάνω στην “άρνηση” και τη συκοφάντηση του σοβιετικού παρελθόντος. Η Ρωσία παρουσιάστηκε ως το κράτος που αφαίρεσε την ελευθερία των Καζάκων, και ο βόρειος γείτονας παρουσιάστηκε ως κακόβουλος.
Τον κύριο ρόλο στην οικονομία του Καζακστάν διαδραματίζουν οι επενδυτές και οι εταιρείες του αγγλοσαξονικού κόσμου. Το συγκρότημα καυσίμων και ενέργειας και οι κύριες εταιρείες παραγωγής ανήκουν σε αυτές. Μικρή εξαίρεση αποτελούν τα ορυχεία ουρανίου, όπου οι Γάλλοι, μαζί με τους Καναδούς, κατέχουν σημαντικές μετοχές, αλλά το ουράνιο διαπραγματεύεται μέσω μιας βρετανικής εταιρείας. Το Καζακστάν διαθέτει σχεδόν όλους τους φυσικούς πόρους που απαιτούνται για την πράσινη ενέργεια, το φετίχ πλέον της δυτικής οικονομίας. Είναι ενδιαφέρον ότι τόσο το φυσικό αέριο όσο και το ουράνιο περιλαμβάνονται στην πράσινη οικονομία της ΕΕ.
Ας δώσουμε προσοχή στους συμβούλους της ηγεσίας του Καζακστάν, πολλοί από τους οποίους προέρχονταν από τη Μεγάλη Βρετανία ή ήταν στενά συνδεδεμένοι με τον αγγλοσαξονικό κόσμο και τις επιχειρήσεις, μεταξύ των οποίων ο πρώην πρωθυπουργός της Μεγάλης Βρετανίας Τόνι Μπλερ (σύμβουλος του Ναζαρμπάγεφ) και η Suma Chakrabarti (σύμβουλος του Τοκάγεφ). Παρεμπιπτόντως, ο δικαστής Γουίλιαμ Μπλερ, αδελφός του Τόνι Μπλερ, καταδίκασε τον φυγάδα ολιγάρχη Μουχτάρ Αμπλιάζοφ, ο οποίος πριν από λίγο καιρό ξεπάγωσε τους λογαριασμούς του στο Λονδίνο.
Η Τουρκία, επίσης, είναι ιστορικά στενά συνδεδεμένη με το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο διακηρύσσει ανοιχτά την επιθυμία του να οικοδομήσει έναν ενοποιημένο τουρκικό κόσμο. Ήδη σήμερα, στο νότιο Καζακστάν, οι ιδέες του Τουράν απολαμβάνουν σοβαρή υποστήριξη από τον πληθυσμό. Η αποδυνάμωση του Καζακστάν αποτελεί άμεση ενίσχυση του παντουρκισμού.
Η Κίνα, η οποία έχει αποκτήσει δύναμη, διεισδύει αποφασιστικά στην οικονομία του Καζακστάν, συναντώντας την ενεργό αντίδραση της Αγγλίας και των ΗΠΑ, αλλά απολαμβάνοντας τη συμπάθεια της νέας ηγεσίας της χώρας.
Ο θάνατος του εγγονού του Ναζαρμπάγιεφ, Αισουλτάν, ο οποίος έκανε μια καταγραφή στο κανάλι του Telegram στις 6 Ιουνίου 2020, ότι το περιβάλλον του Προέδρου χρηματοδοτεί τους σαλαφιστές, ότι οι τελευταίοι είναι οπλισμένοι με όλα τα απαραίτητα για μια βίαιη κατάληψη της εξουσίας και ότι κρύβονται στα δάση και τα βουνά. Επισήμως, ο Aisultan πέθανε στο Λονδίνο από υπερβολική δόση ναρκωτικών, αλλά σήμερα ο θάνατος αυτός μοιάζει κάπως διαφορετικός. Ακόμα πιο παράξενο είναι ότι αυτή η πληροφορία αποσιωπήθηκε πλήρως ακόμα και τις μέρες που το Καζακστάν μονοπώλησε τα δελτία ειδήσεων.
Η γενικά δύσκολη οικονομική κατάσταση της χώρας, η δυσαρέσκεια των πολιτών για την ατελή μεταβίβαση της εξουσίας και η γενική κόπωση του λαού από την έλλειψη ορατών αλλαγών προς το καλύτερο, είναι γενικά εμφανή.
Σε αυτό και σε άλλα πλαίσια, εκτυλίχθηκαν πόλεμοι εντός και μεταξύ των φυλών. Η πολυπλοκότητα των σχέσεων στο εσωτερικό της άρχουσας ελίτ επέτρεπε τη χειραγώγησή της από τρίτες δυνάμεις. Το να στρέφεις όλους εναντίον όλων και στη συνέχεια να ενεργείς ως διαιτητής, είναι μια αγαπημένη μεθοδολογία διακυβέρνησης στη Βρετανία.
Η γεωγραφία των ταραχών, η πορεία τους, οι πρωταγωνιστές, οι δράστες και η απουσία ξεκάθαρων ηγετών, με σαφή οργάνωση και επαγγελματισμό των αγωνιστών, καθώς και η ουσιαστική απουσία πολιτικών και οικονομικών αιτημάτων, πρέπει να είναι σημείο αναφοράς για όλες τις αναλύσεις.
Η χρονική συγκυρία των ταραχών είναι ενδεικτική των εορτών της Πρωτοχρονιάς και της παραμονής των σημαντικών συνομιλιών Ρωσίας-ΗΠΑ, ΝΑΤΟ και ΟΑΣΕ.
Είναι απίθανο ότι οι διαμαρτυρίες που ξεκίνησαν στο Small (μικρό) zhuz θα μπορούσαν να υποστηριχθούν αυθόρμητα στο Great (μεγάλο) ή στο Middle (μεσαίο) zhuz, δεδομένων των ιδιαιτεροτήτων της σχέσης τους, εκτός από την εποχή του έτους που δεν πρέπει να την ξεχνάμε. Πολύ γρήγορα οι ειρηνικές διαδηλώσεις αντικαθίστανται από οργανωμένα πογκρόμ. Σε συνθήκες διακοπής λειτουργείας διαδικτύου συνεχίζεται ο επαγγελματικός συντονισμός των δράσεων των “μη επαγγελματιών”. Το Καζακστάν δεν έχει παράδοση στην αυτοοργάνωση του πληθυσμού σε ολόκληρη την αχανή επικράτεια της χώρας, γεγονός που υποδηλώνει ότι υπάρχει ένας καλοδουλεμένος μηχανισμός διαχείρισης που μπορεί να χρησιμοποιηθεί από ανθρώπους με εμπειρία στο συντονισμό των ανθρώπινων πόρων ελλείψει σταθερής κινητής επικοινωνίας και διαδικτύου. Η αναγωγή των πάντων σε ειδικές υπηρεσίες ή στο οργανωμένο έγκλημα αποτελεί μια πολύ επικίνδυνη απλοποίηση της κατάστασης.
Όσοι παρατηρούσαν τα γεγονότα λένε ότι πίσω από τους ενόπλους υπήρχε πάντα κάποιος με κόκκινο μπουφάν που συντόνιζε τη δράση. Παρατήρησαν επίσης μεγάλο αριθμό ατόμων με χαρακτηριστικές γενειάδες. Επιπλέον, οι αναφορές για κομμένα κεφάλια παραπέμπουν σε μια συγκεκριμένη μορφή αντίδρασης που δεν είναι χαρακτηριστική του πολιτισμού του Καζακστάν. Και οι παράλογοι πυροβολισμοί σε διερχόμενα οχήματα και οι δολοφονίες άσχετων ανθρώπων υποδηλώνουν μια ανοιχτή επιθυμία να προκαλέσουν όλεθρο και τρόμο. Το βίντεο με τα όπλα που διανέμονται από τα ι.χ. αυτοκίνητα δεν αφήνει καμία αμφιβολία για την ενδελεχή προετοιμασία των ενεργειών και την απόπειρα πραξικοπήματος.
Θα πρέπει να γίνει ξεχωριστή αναφορά στους αστυνομικούς και τους στρατιωτικούς που είχαν όπλα και παραδόθηκαν χωρίς μάχη. Εναπόκειται τώρα στις αρχές να αποφασίσουν τι θα κάνουν με αυτούς τους ανθρώπους που πρόδωσαν τον όρκο τους, δεδομένης της πολυπλοκότητας των σχέσεων εντός του Καζακστάν.
Καθώς δεν υπήρχε προφανής ηγέτης, ο Αμπλιάζοφ προσπάθησε να αναλάβει αυτό το ρόλο. Προσπάθησε να αναγκάσει τις αρχές να κάνουν διάλογο μαζί του. Ταυτόχρονα, όμως, θα ήταν λάθος να του αρνηθούμε την υποστήριξη μέσα στην κοινωνία του Καζακστάν.
Ένα ενδιαφέρον γεγονός είναι η συμμετοχή στις ταραχές της εγκληματικής ομάδας του αποκαλούμενου Wild Arman, η οποία ήρθε απευθείας από την Τουρκία.
Οι διαδηλωτές δεν κατέλαβαν απλώς διοικητικά κτίρια και ανακηρύχθηκαν ως νέοι ηγέτες. Τα έκαψαν και τα κατέστρεψαν, χωρίς να υποβάλουν ουσιαστικά κανένα αίτημα στις αρχές!!!
Είναι σαφές ότι το Καζακστάν δεν βρέθηκε αντιμέτωπο μόνο με διαμαρτυρίες, αλλά και με μια προσπάθεια να μετατραπεί η χώρα σε άλλη μια ζώνη αστάθειας. Η “άχρωμη επανάσταση” προσπάθησε εν μία νυκτί να βγάλει το Καζακστάν από τη θέση του σταθερού και προβλέψιμου κράτους. Ήταν επωφελής για κάποια εσωτερική φυλή στο Καζακστάν; Η απάντηση είναι όχι.
Το έδαφος του Καζακστάν χρησιμοποιείται για τη διαμετακόμιση αγαθών από την Κίνα όχι μόνο προς τη Ρωσία, αλλά και προς τις χώρες της ΕΕ. Το σχέδιο “Μία ζώνη, ένας δρόμος” βρίσκεται σε εξέλιξη. Το χάος στο Καζακστάν θέτει υπό αμφισβήτηση τόσο την υλοποίηση του έργου αυτού όσο και τη διαμετακόμιση συνολικά των κινεζικών προϊόντων. Δεν πλήττονται μόνο η Κίνα και η Ρωσία, αλλά και οι χώρες της ΕΕ, και κυρίως η Γερμανία και η Γαλλία. Και ποια χώρα εγκατέλειψε πρόσφατα την ΕΕ και έχει αιώνιες φιλοδοξίες να ελέγξει την Κεντρική Ασία; Είναι η ίδια χώρα που ελέγχει σε μεγάλο βαθμό την οικονομία του Καζακστάν.
Το χάος στο Καζακστάν είναι αντικειμενικά όχι μόνο ωφέλιμο, αλλά και αναγκαίο για την Τουρκία. Και δεν μοιάζει πλέον τυχαίο η μετάβαση του Καζακστάν στο λατινικό αλφάβητο, τις εθνικιστικές γλωσσικές περιπολίες, τους ξυλοδαρμούς του Ντουνγκάν, την ανάπτυξη του σαλαφισμού, τη διαπόμπευση του παρελθόντος και άλλα αμφιλεγόμενα γεγονότα της εσωτερικής ζωής του Καζακστάν τις τελευταίες δεκαετίες.
Τώρα έχει εμφανιστεί μεγάλος αριθμός “ακτιβιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων” που υποστηρίζουν την ιδέα ότι οι δυνάμεις της CSTO είναι μη αποδεκτές. Είναι αυτό αφέλεια εκ μέρους τους ή…; Οι άνθρωποι δεν μπορούν να μην κατανοούν ότι τα γεγονότα στο Καζακστάν θα ακολουθηθούν από την κατάρρευση της κρατικής του δομής και υπόστασης.
Η ταχύτητα ανάπτυξης των δυνάμεων της CSTO, καθώς και η απομάκρυνσή τους, είναι σημαντικό γεγονός για τη σταθεροποίηση του Καζακστάν. Είναι σημαντικό να εξηγήσουμε πώς θα εξελιχθούν οι σχέσεις με το Καζακστάν και τους γείτονές του μόλις αποκατασταθεί η τάξη εκεί. Θα συνεχιστεί η μετάβαση στη λατινική γραφή, θα συνεχίσουν οι εθνικιστές την πολιτική των γλωσσικών περιπολιών, θα συνεχιστούν οι διαδικασίες ενσωμάτωσης με τη Ρωσία. Και τα κύρια ερωτήματα. Πώς βλέπει το Καζακστάν τον εαυτό του μετά τα πογκρόμ στον τουρκικό κόσμο; Το μερίδιο και ο περαιτέρω ρόλος των αγγλοσαξονικών χωρών στην οικονομία του Καζακστάν; Θα συνεχίσει το Καζακστάν να ακολουθεί πορεία πολλαπλών δρόμων; Ο διορισμός του ρωσόφοβου Ασκάρ Ουμάροφ ως υπουργού στη νέα κυβέρνηση δεν αποτελεί καλό σημάδι. Αν ο Kassym-Jomart Tokayev καταφέρει τελικά να ξεπεράσει αυτή την κρίση, θα μπορούσε να γίνει ο ηγέτης του έθνους, ο οποίος έχει βαριά ευθύνη για το μέλλον του λαού που πίστεψε σε αυτόν.
Ενώ όλοι κάνουν εικασίες για το τι συνέβη στο Καζακστάν, είναι λογικό να εξετάσουμε τις γεωπολιτικές αλλαγές που επέφερε το αποτυχημένο πραξικόπημα.
Είναι σαφές ότι από τη στιγμή που η CSTO εισήλθε στο Καζακστάν, η κατάσταση στην περιοχή αλλάζει δραματικά, και ότι ορισμένες από αυτές τις αλλαγές γίνονται ήδη αρκετά εμφανείς σήμερα. Πρώτα απ’ όλα, οι αλλαγές αυτές αφορούν τη δραστική μείωση της επιρροής των διαφόρων ομάδων φυλών, οι οποίες μέχρι σήμερα είχαν μερίδιο στις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου του Καζακστάν, καθώς και στον έλεγχο των οδών μεταφοράς και των αγωγών.
Σήμερα (ή καλύτερα, από χθες) το Καζακστάν είναι μια τυπική αποικία πρώτων υλών, μοιρασμένη μεταξύ πολυεθνικών εταιρειών, που αντλούν ορυκτά, με τη συμμετοχή και την τήρηση των εθνικών συμφερόντων της Τουρκίας, της Κίνας, του Ιράν, της Ρωσίας, αλλά πρώτα απ’ όλα, φυσικά, των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας. Και είναι το Ηνωμένο Βασίλειο που έχει τη μερίδα του λέοντος εδώ. Στο Καζακστάν του αύριο (ή μάλλον σήμερα) αυτή η διαμόρφωση υφίσταται σοβαρές αλλαγές. Οι δυνάμεις που συμμετείχαν στο πραξικόπημα και έχασαν, θα χάσουν πολλά ακόμα, ενώ εκείνες που αποκατέστησαν την τάξη θα κερδίσουν πολλά.
Στο επίκεντρο της πλοκής φαίνεται να βρίσκεται η επίσημη ανακοίνωση του Karim Massimov, του επικεφαλής της KNB, και ορισμένων δομών της οργάνωσης αυτής. Είναι σαφές, οτι χωρίς την άμεση συμμετοχή των ειδικών υπηρεσιών η διοργάνωση τέτοιων “εκδηλώσεων” όπως αυτή του Καζακστάν είναι πολύ δύσκολα εφικτή. Είναι εξίσου προφανές ότι ο επικεφαλής της αποικιακής υπηρεσίας πληροφοριών δεν θα μπορούσε να τολμήσει τέτοια πράγματα χωρίς να έρθει σε επαφή με τις πιο ισχυρές ειδικές υπηρεσίες του κόσμου (πρώτα απ’ όλα τη CIA και τη MI6). Ο πολιτικός επιστήμονας καθηγητής Igor Panarin πιστεύει ότι η MI6 ήταν αυτή που βρισκόταν πίσω από το σχέδιο της έγχρωμης επανάστασης στο Καζακστάν και ότι μόνο οι τελευταίες κινήσεις της Ρωσίας ανάγκασαν να επιταχυνθούν οι διαδικασίες (το σχέδιο είχε σχεδιαστεί για την άνοιξη του 2022).
Ακούγεται αληθοφανές, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι με τον θάνατο του Ναζαρμπάγεφ, ο έλεγχος του Καζακστάν απειλείται να έλθει εξ ολοκλήρου στα χέρια της Κίνας. Κάτι που φυσικά δεν βόλευε τους Βρετανούς. Την επιβεβαίωση αυτής της εκδοχής των γεγονότων, στην πραγματικότητα, παρατηρούμε σήμερα, όταν βλέπουμε Άγγλους, Αμερικανούς και Τούρκους “επιχειρηματίες” να εγκαταλείπουν βιαστικά τη χώρα μετά την ανάπτυξη των δυνάμεων της CSTO (το ίδιο πεπρωμένο περιμένει προφανώς και το δίκτυο των ξένων υπαξιωματικών). Έτσι, ο αγγλοσαξονικός έλεγχος σε ένα τμήμα του κινεζικού Νέου Δρόμου του Μεταξιού αποδυναμώνεται αισθητά. Ταυτόχρονα, η θέση της Ρωσίας στο Τατζικιστάν και το Κιργιστάν ενισχύεται αισθητά. Και η συνολική διαμόρφωση της περιοχής της Κεντρικής Ασίας υφίσταται σοβαρές αλλαγές.
Πρώτα απ’ όλα, ήδη από αύριο (για την ακρίβεια, ήδη από σήμερα), η Ρωσία ενισχύει τη στρατιωτική και οικονομική συμμαχία της με το Καζακστάν. Και το Καζακστάν δεν είναι μόνο το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, είναι επίσης εκατομμύρια Ρώσοι που ζουν στο βόρειο τμήμα της χώρας, και το Μπαϊκονούρ, τα ορυχεία ουρανίου και τα χημικά εργοστάσια. Αλλά δεν περιορίζεται μόνο στην επιστροφή του Καζακστάν στη ρωσική οικονομικοπολιτική τροχιά. Η νέα διαμόρφωση της περιοχής δεν είναι μόνο μια αλλαγή στην κατανομή των πόρων, δεν είναι μόνο ζωτικής σημασίας για τις ρωσοκινεζικές σχέσεις και σίγουρα όχι μόνο γι’ αυτές.
Όπως έγραψε ο Vadim Tsymbursky το 2006: «Ένα άλλο συγκεκριμένο υποπρόγραμμα που συνδέει τη Μόσχα, το Πεκίνο και την Τεχεράνη, αλλά είναι αδιανόητο χωρίς τη συμμετοχή του Καζακστάν και του Τουρκμενιστάν, θα μπορούσε να είναι το δόγμα των τριών μεγάλων αυτοκινητοδρόμων από την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού προς την Ευρώπη. Πρόκειται για τον Υπερσιβηρικό Σιδηρόδρομο με τη σύνδεση του Υπερκορεατικού Σιδηροδρόμου, τον Βόρειο Δρόμο του Μεταξιού από τη Σαγκάη, που διασχίζει τα σύνορα Κίνας-Καζακστάν στον σταθμό Druzhba και στη συνέχεια εκτείνεται δυτικά μέσω του βόρειου Καζακστάν και των ρωσικών Ουραλίων. Τέλος, μια γραμμή Νότου-Βορρά, η οποία, με αφετηρία τα ιρανικά λιμάνια στον Ινδικό Ωκεανό, θα διερχόταν ανατολικά της Κασπίας Θάλασσας στο βόρειο τμήμα της, συνδέοντας τους σιδηροδρόμους του Καζακστάν και του Τουρκμενιστάν. Αν συναντηθούν στον επικοινωνιακό κόμβο της Ρωσίας στα Νότια Ουράλια και τη Νότια Σιβηρία με τη βεντάλια των δρόμων της προς τα δυτικά, οι δρόμοι αυτοί θα καθορίσουν ένα σύστημα σινο-ιρανο-ρωσικού ολιγοπωλίου μεταφορών με τη συμμετοχή του Καζακστάν και του Τουρκμενιστάν, το οποίο θα μπορούσε να διασφαλιστεί με ειδικές συμφωνίες.»
Για τη Ρωσία, την Κίνα και το Ιράν, αυτό το «δόγμα των τριών μεγάλων αυτοκινητοδρόμων» παραμένει εξαιρετικά επίκαιρο σήμερα. Όχι μόνο οικονομικά αλλά και γεωπολιτικά. Έτσι, η αποτυχημένη επανάσταση στο Καζακστάν δεν είναι απλώς άλλη μια αποτυχημένη έγχρωμη επανάσταση, αλλά κάτι πολύ, πολύ περισσότερο. Πρόκειται για τη δημιουργία μιας νέας διαμόρφωσης του παγκόσμιου κόσμου μπροστά στα μάτια μας. Ένας κόσμος στον οποίο η αγγλοσαξονική Δύση χάνει απότομα τη δύναμη του επεκτατικού της κύματος. Ένας κόσμος στον οποίο μια ισχυρή αποτρεπτική δύναμη αναδύεται κατά μήκος της διαδρομής αυτού του κύματος. Αναδύεται ένας νέος γεωπολιτικός άξονας που αντιτίθεται στην κυριαρχία της Δύσης όχι μόνο στρατιωτικά, αλλά και οικονομικά και χρηματοπιστωτικά: Ρωσία – Κίνα – Ιράν.
Ναι, φυσικά, ας μη βιαζόμαστε. Αυτό το μωρό μόλις τώρα γεννιέται και η γέννηση του «νέου κόσμου» δεν έχει ακόμη καθοριστεί από καμία συνθήκη. Ωστόσο, σίγουρα δεν είναι τυχαίο ότι όλα αυτά συμβαίνουν με φόντο το «τελεσίγραφο» του Πούτιν και τις συνομιλίες Ρωσίας-ΗΠΑ-ΝΑΤΟ που προκάλεσε. Το «Καζακστάν» είναι απλώς μια νίκη σε μια παρτίδα γεωπολιτικού σκακιού την παραμονή βαρυσήμαντων γεγονότων. Αλλά τόσο αυτό το «παιχνίδι» όσο και αυτή η νίκη είναι σημαντικοί δείκτες για το τι σημαίνει αυτό το «τελεσίγραφο», γιατί ήταν δυνατό και τι συμβαίνει σήμερα στον κόσμο γενικότερα κάτω από τα σκοτεινά νερά της δημόσιας πολιτικής. Με απλά λόγια, αν η στρατηγική συμμαχία μεταξύ Ρωσίας, Κίνας και Ιράν δεν βρισκόταν ήδη στα επικείμενα στάδια, δεν θα υπήρχε «τελεσίγραφο», ούτε διαπραγματεύσεις ούτε «Καζακστάν».
Αυτή η ίδια η στρατηγική συμμαχία σημαίνει ότι μια αντίρροπη δύναμη αποτελούμενη από παραδοσιακά, συντηρητικά κράτη αναδύεται για να αντιμετωπίσει τις δυνάμεις της πολιτιστικής αποσύνθεσης (δηλαδή την καταστροφή όλων των παραδοσιακών, εθνικών καταβολών), η οποία ενσαρκώνεται για ολόκληρο τον κόσμο από την τρέχουσα παγκόσμια πολιτική της Δύσης. Ανεξάρτητα από το πόσο εκσυγχρονισμένες είναι σήμερα η Ρωσία, η Κίνα και το Ιράν, στο βάθος τους παραμένουν βαθιά παραδοσιακοί κόσμοι: η Ρωσία – ορθόδοξη, η Κίνα – κομφουκιανική, το Ιράν – ισλαμοπερσικός πολιτισμός, θυμίζοντας όχι μόνο τους Αγιατολάχ τους, αλλά και τον Κύρο τον Μέγα, ο οποίος κάποτε ήλεγχε τον κόσμο της Μέσης Ανατολής (δηλαδή ολόκληρο τον πολιτιστικό κόσμο της εποχής).
Σίγουρα είναι νωρίς να πούμε ότι έφτασε το τέλος του “τέλους της ιστορίας”. Υπό αυτή την έννοια, όμως υπάρχει βαθύς συμβολισμός στο γεγονός ότι μια νέα παγκόσμια πραγματικότητα γεννιέται τις πρώτες ημέρες του 2022. Η χρονιά μόλις αρχίζει, μόλις σταθεροποιήθηκε το Καζακστάν, μια νέα σύγκρουση ανάμεσα στο Τατζικιστάν και το Κιργιστάν ξεκινάει, μαζί της αρχίζει και μια νέα εποχή…
Σημειώσεις
(1) Migranyan A. Οικονομία του Καζακστάν: δυνατότητες και κίνδυνοι ανάπτυξης σε συνθήκες αναταράξεων // Γεωοικονομία της Ενέργειας. 2021. V. 15. Αρ. 3.
(2) Ό.π.
(3) Φαίνεται ότι το Καζακστάν είχε προβλέψει μια κατάσταση εσωτερικού ελλείμματος φυσικού αερίου, προσπαθώντας να το αναπληρώσει μέσω της πιθανής τοποθέτησης νέου τμήματος του αγωγού Power of Siberia μέσω του εδάφους του. Η Ρωσία θα πλήρωνε για τη διαμετακόμιση φυσικού αερίου. Τον Φεβρουάριο του 2020, ο τότε επικεφαλής του Υπουργείου Ενέργειας του Καζακστάν, N. Nogayev, δήλωσε ότι «ο αγωγός φυσικού αερίου Power of Siberia-2, ο οποίος σχεδιάζεται να σταλεί στην Κίνα, μπορεί να τοποθετηθεί εν μέρει μέσω του εδάφους του Καζακστάν με επακόλουθη πρόσβαση στην Κίνα». Ο υπουργός διευκρίνισε ότι «το έργο αυτό προτάθηκε στη ρωσική πλευρά ». Όπως διαβεβαίωσε ο Καζακστανός αξιωματούχος ο Ρώσος συνάδελφός του Αλεξάντερ Νόβακ «έλαβε υπόψη του αυτή την πρόταση». Ωστόσο, τελικά, λόγω αντικειμενικών παραγόντων, η Gazprom επέλεξε για το αγωγό μια διαδρομή μέσω της Υπερ-Βαϊκάλης και της Μογγολίας. Η απόσταση της «Μογγολικής» διέλευσης είναι περίπου η μισή από την αντίστοιχη του Καζακστάν, ενώ ο όγκος της κατανάλωσης φυσικού αερίου της Μογγολίας είναι ασύγκριτα χαμηλότερος από ό,τι στο Καζακστάν, λόγω της κυριαρχίας της ενέργειας άνθρακα στη χώρα με βάση τους τοπικούς πόρους άνθρακα. Κατά συνέπεια, η πληρωμή για τη διαμετακόμιση φυσικού αερίου στη “Μογγολική” έκδοση είναι εξίσου σημαντικά μικρότερη από ό,τι στην προτεινόμενη “Καζακική”.
