Οι σχέσεις των δύο υπερδυνάμων ΗΠΑ και Ρωσίας είναι γεμάτες με άγνωστες ιστορίες επιχειρήσεων εξαπάτησης, μαύρη προπαγάνδας και πληροφοριακού αντιπερισπασμού.
Πίσω από τους δεκάδες τίτλους ψευδών ειδήσεων τις οποίες αναμεταδίδουν άκριτα ακόμα και τα μεγαλύτερα ΜΜΕ και στην Ελλάδα για τον πόλεμο στην Ουκρανία, είναι βέβαιο ότι βρίσκονται σε εξελιξη πολύ καλά οργανωμένες παραπλανητικές επιχειρήσεις στρατιωτικών υπηρεσιών.
του Μάνου Μεϊμαράκη
Όλοι οι πόλεμοι βασίζονται εξ’ ολοκλήρου στην εξαπάτηση μεταξύ των αντιμαχόμενων πλευρών, η σύγχρονη ιστορία βρίθει τέτοιων ιστοριών και ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν αποτελεί εξαίρεση.
Εισβολή στην Σικελία
Το 1943, κατά τη διάρκεια του Β ‘ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Σύμμαχοι ανέπτυξαν σχέδια για εισβολή στη Σικελία. Για να φτάσουν στο στόχο τους, έπρεπε να πείσουν τους Γερμανούς να αναπτύξουν στρατεύματα μακριά από τη Σικελία.
Αποφάσεις όπως αυτή χειριζόταν προσωπικά ο Αδόλφος Χίτλερ, οπότε ήταν ο στόχος της εξαπάτησης και πιθανότατα θα ελάμβανε μια τέτοια απόφαση μόνο εάν ήταν πεπεισμένος ότι η εισβολή θα συνέβαινε σε άλλο μέρος της Νότιας Ευρώπης. Έτσι, οι Βρετανοί ενορχήστρωσαν μια περίτεχνη επιχείρηση εξαπάτησης για να πείσουν τον Χίτλερ ότι αυτό ακριβώς συνέβαινε.
Ραδιοεπικοινωνίες, ψεύτικες κινήσεις στρατευμάτων, νομισματικές συναλλαγές, χάρτες Ελλάδας και Σαρδηνίας σχεδιάσθηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να δώσουν στις γερμανικές και ιταλικές υπηρεσίες πληροφοριών την εντύπωση μιας εισβολής είτε στην Ελλάδα, είτε στη Σαρδηνία.
Οι Βρετανοί εκτέλεσαν την επιχείρηση εξαπάτησης κατά τις αρχές του 1943, καθώς γνώριζαν πάρα πολύ καλά πως λειτουργούσαν οι μυστικές υπηρεσίες των Γερμανών αλλά και πως συνεργάζονταν με τις ισπανικές μυστικές υπηρεσίες.
Έτσι, έριξαν από ένα υποβρύχιο σε ισπανικές ακτές το σώμα ενός δήθεν πνιγμένου βρετανού αξιωματικού της Βρετανικής Royal Marines. Σκόπιμα, στο πτώμα επισυνάφθηκε ένας χαρτοφύλακας με έγγραφα τα οποία υποδείκνυαν πού θα πραγματοποιούνταν η επερχόμενη συμμαχική εισβολή στη Νότια Ευρώπη.
Το περιεχόμενο του χαρτοφύλακα διαβιβάσθηκε από τους Ισπανούς στην γερμανική υπηρεσία πληροφοριών και σύμφωνα με τα ψεύτικα σχέδια τα οποία περιείχε, οι Σύμμαχοι θα έπλητταν τη Σαρδηνία και την Ελλάδα και ότι η εισβολή στην Σικελία (ο πραγματικός στόχος εισβολής) ήταν μια προσποίηση.
Ο Χίτλερ βασίστηκε στα έγγραφα και διέταξε την αναδιάταξη των δυνάμεών του για να αντιμετωπίσει την αναμενόμενη εισβολή. Οι Γερμανοί ενίσχυσαν την άμυνα της Σαρδηνίας και της Ελλάδας, ανακαλώντας μονάδες τόσο από τη Σικελία όσο και από τη Ρωσία.
Έτσι, στις 10 Ιουλίου 1943 μόνο δύο γερμανικά τμήματα βρίσκονταν στη Σικελία και επτά ημέρες αργότερα η Σικελία βρισκόταν στα χέρια των Συμμάχων.
Οι παμπόνηροι Αιγύπτιοι
Στον τρίτο αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1967, η Αίγυπτος διεξήγαγε μια άκρως αποτελεσματική επιχείρηση προετοιμασίας αιφνιδιασμού των Ισραηλινών.
Εκείνη την εποχή για αρκετούς μήνες οι Αιγύπτιοι προέβαλλαν στον Τύπο την εικόνα ενός ανίκανου αιγυπτιακού στρατού, ενώ ο τότε πρόεδρος της Αιγύπτου, Ανουάρ Σαντάτ, επέκρινε ανοιχτά τις ικανότητες και τις αποδόσεις στρατιωτικού εξοπλισμού που παρείχαν στην Αιγυπτο οι Σοβιετικοί. Οι δε Σοβιετικοί απαντούσαν με δελτία τύπου κατηγορώντας τον στρατό της Αιγύπτου για κακή συντήρηση του πυραυλικού εξοπλισμού.
Όσο οι ισραηλινές υπηρεσίες παρατηρούσαν τα φαινόμενα αυτά, Αιγύπτιοι στρατιώτες παρακολουθούνταν να ψαρεύουν και να κάνουν βόλτες αμέριμνοι κατά μήκος των όχθων του Σουέζ.
Οι Σοβιετικοί συνέχιζαν να διαρρέουν ψευδείς αναφορές στον ξένο Τύπο ότι ο Αιγυπτιακός στρατός ήταν αμελής στη συντήρηση του σοβιετικού εξοπλισμού και οι Ισραηλινοί πείσθηκαν ότι οι Αιγύπτιοι δεν θα εισβάλουν. Μέχρι που επιτέθηκαν αιφνιδιαστικά, διέσχισαν το κανάλι του Σουέζ, παραβιάζοντας το Ισραηλινό αμυντικό τείχος με κανόνια νερού και σημειώνοντας σημαντικά επιθετικά κέρδη στον πόλεμο του Yom Kippur.
Οι πύραυλοι στην Κούβα
Στις αρχές του 1962 οι Σοβιετικοί αποφάσισαν να εγκαταστήσουν βαλλιστικούς πυρηνικούς πυραύλους στην Κούβα για να αντιμετωπίσουν το πλεονέκτημα των ΗΠΑ σε βαλλιστικούς πυραύλους που στόχευαν την Σοβιετική Ένωση.
Για τους Σοβιετικούς, το επιθυμητό σενάριο ήταν οι αμερικανικές υπηρεσίες να μην αντιδράσουν στην ανάπτυξη των πυραυλικών συστημάτων στην Κούβα και αυτό θα συνέβαινε μόνο έαν αν οι ΗΠΑ αποτύγχαναν να αναγνωρίσουν τις ενέργειες εξοπλισμού της Κούβας από τους Σοβιετικούς.
Η ανάπτυξη των πυραυλικών συστημάτων έπρεπε να πραγματοποιηθεί κρυφά από τις αμερικάνικες μυστικές υπηρεσίες και για την εξαπάτηση τους επιστρετεύθηκαν ανθρώπινες πηγές, δορυφορικές εικόνες, ανοιχτές πηγές αλλά και διπλωμάτες σε μια περίπλοκη επιχείρηση εξαπάτησης.
Επιστρατεύθηκαν λοιπόν κάποια πλοία τα οποία μετέφεραν σε κοινή θέα γεωργικό εξοπλισμό, τράκτορες και θεριζοαλωνιστικές μηχανές. Φτάνοντας στην Κούβα, οτιδήποτε έμοιαζε με γεωργικό εξοπλισμό εκφορτωνόταν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ταυτόχρονα, τα ραδιόφωνα της Μόσχας ανέφεραν τακτικά ότι η Σοβιετική Ένωση προμηθεύει την Κούβα με εργαλειομηχανές, σιτάρι, γεωργικά μηχανήματα και λίπασμα.
Οι Σοβιετικοί σκόπιμα μέσω αντεπαναστατικών κουβανικών οργανώσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες διέρρεαν ακριβείς πληροφορίες σχετικά με την ανάπτυξη των πυραυλικών συστημάτων, αλλά η CIA υποβάθμισε την αξιοπιστία των πληροφοριών επειδή δεν θεωρούσαν τις πηγές ως αξιόπιστες, αλλά και στην συνέχεια απέρριπτε σχετικές πληροφορίες που ακολουθούσαν από Κουβανούς, τουρίστες, αλλά και ξένους διπλωμάτες στην Κούβα.
Οι πυραύλοι φορτώθηκαν στα πλοία νυχτερινές ώρες και στάλθηκαν από οκτώ διαφορετικά σοβιετικά λιμάνια. Φτάνοντας στην Κούβα, εκφορτώθηκαν τη νύχτα και μεταφέρθηκαν απευθείας στις βάσεις, ενώ προκειμένου να μην αποκαλυφθούν από υπέρυθρες απεικονίσεις τα κιβώτια τα οποία περιείχαν τους πυραύλους και τους εκτοξευτές, ήταν θωρακισμένα με μεταλλικά φύλλα.
Οι σοβιετικές στρατιωτικές μονάδες οι οποίες συνόψευαν την Κουβανική αποστολή ενημερώθηκαν ότι πήγαιναν σε μια ψυχρή περιοχή και ήταν εξοπλισμένοι με χειμερινό εξοπλισμό, ενώ αξιωματικοί και ειδικοί πυραυλικών συστημάτων ταξίδεψαν στην Κούβα ως χειριστές γεωργικών μηχανών, ειδικοί άρδευσης, και ειδικοί στην γεωργία.
Οι δε καπετάνιοι των πλοίων έκαναν ψευδείς δηλώσεις κατά την έξοδο από τη Μαύρη Θάλασσα και τον Βόσπορο, αλλάζοντας τα αρχεία φορτίου και δήλωσαν χωρητικότητα πολύ μικρότερη, αναφέροντας επίσης ως προορισμό τους την Γουινέα.
Επιπλέον, μέχρι να ολοκληρωθεί η εγκατάσταση των πυραυλικών συστημάτων, οι Σοβιετικοί διπλωμάτες έδιναν επανειλημμένες διαβεβαιώσεις σε κορυφαίους αξιωματούχους των ΗΠΑ (συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου John Kennedy) ότι οι Σοβιετικοί δεν είχαν καμία πρόθεση να εγκαταστήσουν επιθετικά όπλα στην Κούβα.
Το σιτάρι της Ρωσίας
Το 1971 η ΕΣΣΔ αντιμετώπιζε μεγάλα προβλήματα στην καλλιέργεια σιταριού το έπρεπε να καλυφθεί από πολύ μεγάλες εισαγωγές. Αν γινόταν γνωστό, θα είχε προκαλέσει σημαντική αύξηση της τιμής του σιταριού παγκοσμίως και φυσικά, θα είχε ως αποτέλεσμα οι Σοβιετικοί να πρέπει να αγοράσουν σε σημαντικά υψηλότερες τιμές.
Έτσι, οι Σοβιετικοί ήρθαν σε επαφή με μεγάλους εξαγωγείς σιτηρών των ΗΠΑ και διοργάνωσαν μυστικές συναντήσεις για να αγοράσουν το σιτάρι χωρίς να αποκαλύψουν τον αγοραστή, ενώ άρχισαν διαπραγματεύσεις με αξιωματούχους των ΗΠΑ για μια εμπορική συμφωνία γεωργικών προϊόντων, αποκρύπτοντας την έλλειψη σιταριού αλλά και τις διαπραγματεύσεις τους με τους εξαγωγείς.
Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1972, η ΕΣΣΔ αγόρασε περίπου 12 εκατ. τόνους σιταριού για περίπου 700 εκατομμύρια δολάρια, ενώ την ίδια περίπου εποχή, οι Σοβιετικοί πέτυχαν μια εμπορική συμφωνία βάσει της οποίας οι Ηνωμένες Πολιτείες συμφώνησαν να τους παράσχουν πίστωση 750 εκατομμυρίων δολαρίων για την αγορά σιτηρών σε διάστημα τριών ετών.
Ο πρωταρχικός στόχος της επιχείρησης ήταν η παραπλάνηση του υπουργείου Γεωργίας των ΗΠΑ και συγκεκριμένα η υπηρεσία η οποία παρακολουθούσε τις εξελίξεις των καλλιεργειών παγκοσμίως και συστηματικά τις αναμενόμενες αποδόσεις των Σοβιετικών καλλιεργειών.
Οι εκτιμήσεις τους εκείνη την εποχή βασίστηκαν σε οπτικές παρατηρήσεις, αλλά έπρεπε να επισκέπτονται συχνά και τις περιοχές καλλιέργειας. Όμως, οι Σοβιετικοί κατήυθυναν τους επισκέπτες τους σε επιλεγμένες καλλιέργειες με υψηλές αποδόσεις, εξασφαλίζοντας ότι οι απεσταλμένοι των ΗΠΑ δεν είχαν καμία πιθανότητα να δουν άλλες περιοχές. Οι Αμερικανοί υπάλληλοι υποψιάστηκαν ότι εξαπατήθηκαν, αλλά δεν μπορούσαν να το αποδείξουν.
Αν η αμερικανική κυβέρνηση γνώριζε την έλλειψη σιταριού των Σοβιετικών, σίγουρα δεν θα είχε εγκρίνει την πίστωση των 750 εκατομμυρίων δολαρίων για αγορές σιτηρών και οι Σοβιετικοί θα είχαν αναγκασθεί να δεχτούν σημαντικά υψηλότερες τιμές για τα σιτηρά που αγόρασαν.
Οι Σοβιετικοί είχαν αποκτήσει το σιτάρι που ήθελαν σε τιμές ευκαιρίας, μάλιστα η αμερικανική κυβέρνηση είχε χρηματοδοτήσει την αγορά, ενώ οι Αμερικανοί καταναλωτές στην συνέχεια ήρθαν αντιμέτωποι με υψηλότερες τιμές τροφίμων.
Η έκρηξη στην Σιβηρία
Το 1980 η γαλλική υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας στρατολόγησε έναν υπολοχαγό της KGB.
Ο Βέτροφ έδωσε στους Γάλλους περίπου 4.000 έγγραφα με πολλές λεπτομέρειες μιας εκτεταμένη προσπάθειας της KGB για παράνομη απόκτηση τεχνογνωσίας από τη Δύση, κυρίως από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Το 1981 ο Γάλλος πρόεδρος, Φρανσουά Μιτεράν μοιράστηκε την πηγή και τα έγγραφα με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ρόναλντ Ρέιγκαν.
Τα έγγραφα αποκάλυπταν μια εκτεταμένη και απόλυτα επιτυχημένη επιχείρηση συλλογής πληροφοριών από ένα τεράστιο δίκτυο περίπου 250 κατασκόπων της KGB οι οποίοι είχαν αποκτήσει για λογαριασμό της Ρωσίας εξαιρετικά ευαίσθητες πληροφορίες στρατιωτικής τεχνολογίας σχετικά με ραντάρ, υπολογιστικά συστήματα, πυρηνικά όπλα και τεχνικές κατασκευής.
Στις αρχές του 1982 το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ, το FBI και η CIA άρχισαν να αναπτύσσουν αντεπίθεση. Οι Αμερικανοί χρησιμοποίησαν τα δεδομένα των εγγράφων της KGB για να τροφοδοτήσουν μέσω των ελεγχόμενων από τη CIA καναλιών πληροφοριών, ψευδείς και παραπλανητικές πληροφορίες για την ανάπτυξη της επόμενης γενιάς των τεχνολογιών τις οποίες είχαν υποκλέψει η Ρώσοι.
Τα νέα σχέδια τα οποία περιείχαν σκόπιμα σφάλματα βρέθηκαν να δοκιμάζονται σε σοβιετικά στρατιωτικά και πολιτικά εργοστάσια, με τις δοκιμές να οδηγούν σε σοβαρά ατυχήματα και αποτυχίες.
Μια από τις σοβαρότερες αποτυχίες προέκυψε το 1982 από σκόμιμο σφάλμα σε λογισμικό διαχείρισης αγωγών φυσικού αερίου στην Σιβηρία. Το λογισμικό περιείχε κώδικα ο οποίος σε δεδομένη στιγμή θα προκαλούσε πίεση του αγωγού σε επίπεδο πολύ πάνω από το επιτρεπόμενο όριο.
Το αποτέλεσμα ήταν η έκρηξη του αγωγού φυσικού αερίου η οποία μάλιστα χαρακτηρίστηκε ως η «πιο μνημειώδης μη πυρηνική έκρηξη και πυρκαγιά που παρατηρήθηκε ποτέ από το διάστημα».
Επιπλέον, τέθηκαν υπό αμφισβήτηση όλες οι επιτυχημένες υποκλοπές τεχνογνωσίας από την KGB βλάπτοντας και την αξιοπιστία αλλά και την αποτελεσματικότητά της.
Ενώ, οι ΗΠΑ με τα δεδομένα από τα 4.000 έγγραφα του υπολοχαγού της KGB δημιούργησαν λεπτομερή μοντέλα των στόχων της KGB, τη φύση των επιχειρήσεων της αλλά και τα δίκτυα της στις χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας.
Οι πολυμήχανοι Σέρβοι
Μετά την αποτυχία των διαπραγματεύσεων για διπλωματική λύση στην Σερβία, το ΝΑΤΟ ξεκίνησε εκστρατεία αεροπορικών επιδρομών εναντίον των σερβικών δυνάμεων τον Μάρτιο του 1999.
Ενώ οι Σέρβοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με περισσότερα από 1.000 αεροσκάφη του ΝΑΤΟ πάνω από τα κεφάλια τους για περίπου δέκα εβδομάδες, απέδειξαν ότι ο σέρβικος στρατός ήταν πολύ έμπειρος σε μέσα και τεχνικές εξαπάτησης.
Έχτισαν γέφυρες από πλαστικό μουσαμά και κούτσουρα και τις τοποθετούσαν κοντά σε καμουφλαρισμένες πραγματικές γέφυρες, ενώ ζωγράφιζαν με χρώμα ευαίσθητο στην υπέρυθρη απεικόνιση τις πραγματικές γέφυρες για να αλλοιώσουν το διακριτικό τους σχήμα.
Επίσης, οι σερβικές δυνάμεις χρησιμοποίησαν πολυάριθμα ψεύτικα άρματα μάχης σε όλο το Κοσσυφοπέδιο. Αν και πολλά από αυτά ήταν ήταν χονδροειδώς κατασκευασμένα από ξύλο και πλαστικό από κοντινή απόσταση ήταν εμφανές ότι ήταν δολώματα, αλλά ήταν εξόχως αποτελεσματικά στην εξαπάτηση των πιλότων του ΝΑΤΟ.
Για να προσθέσουν περισσότερο ρεαλισμό στην εξαπάτηση, οι Σέρβοι δημιουργούσαν πηγές θερμότητας καίγοντας σκουπίδια, ελαστικά και μαγειρικό λάδι κοντά στα ψεύτικα άρματα μάχης για να δημιουργήσουν μια υπέρυθρη υπογραφή έκρηξης.
Επιπλέον, οι σερβικές δυνάμεις πολλές φορές συγκάλυπταν τα αποτελέσματα των βομβαρδισμών προκειμένου να αρνηθούν στις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες μια ακριβή εκτίμηση των πραγματικών ζημιών τις οποίες είχαν υποστεί, κρύβοντας τα συντρίμια στρατιωτικού εξοπλισμού, ενώ δημιούργησαν εικονικούς κρατήρες από εκρήξεις βομβών σε δρόμους και εθνικές οδούς για να αποφύγουν τη στόχευση του ΝΑΤΟ.
Αυτές είναι μερικές μόνο από τις δεκάδες υποθέσεις εξαπάτησης μεταξύ αντιμαχόμενων πλευρών σε πολεμικό περιβάλλον αλλά και σε καιρό ειρήνης στην σύγχρονη ιστορία.
Ελάχιστοι άνθρωποι γνωρίζουν τι πραγματικά συμβαίνει όταν βρίσκονται σε εξέλιξη τέτοιου είδους επιχειρήσεις, ειδικότερα δε μέσα σε έναν πόλεμο.
Τα ΜΜΕ έχουν πάντα ένα ρόλο στις παραπλανητικές επιχειρήσεις αλλά τις περισσότερες φορές δεν το γνωρίζουν καν. Σε έναν πόλεμο ο περισσότερος κόσμος θεωρεί πως η προπαγάνδα έχει στόχο να πείσει την κοινή γνώμη ότι έχει δίκιο η μια ή η άλλη πλευρά.
Όμως ο πρωταρχικός σκοπός της προπαγάνδας, της εξαπάτησης και των παραπλανητικών επιχειρήσεων μέσω των ΜΜΕ είναι η διαμόρφωση της αντίληψης του στόχου ώστε οι επακόλουθες ενέργειες του να ωφελούν τον επιτιθέμενο.
Ειδικότερα σε ότι αφορά τον πόλεμο της Ουκρανίας, πολλά ελληνικά ΜΜΕ επιδόθηκαν σε «πρωταθλητισμό» μετάδοσης ψευδών ειδήσεων αναπαράγοντας βίντεο, εικόνες και «ρεπορτάζ» τα οποία πρωθούσαν στην δημοσιότητα κανάλια του Telegram τα οποία ουδείς ακόμα και σήμερα γνωρίζει ποιοί διαχειρίζονται.
