Ένα άρθρο στο Smithsonian magazine αναφέρεται στην πρόσφατη εξέλιξη που ανακοίνωσε η UNESCO και αφορά την πρόθεση της έναρξης συζητήσεων ανάμεσα στην Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στη χώρα μας.
Σύμφωνα με την Elizabeth Djinis που υπογράφει, «όταν πρόκειται για τον επαναπατρισμό της τέχνης και των αντικειμένων στις χώρες καταγωγής τους, ένα ηθικό δίλημμα τα ξεπερνά όλα: τα ελληνικά Γλυπτά του Παρθενώνα που φιλοξενούνται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου. Ποιο είναι το νόμιμο σπίτι αυτών των ζωφόρων και των μετόπων που κάποτε διακοσμούσαν τον ναό της Αθηνάς στην Ακρόπολη. Η Αθήνα από όπου προήλθαν, ή το Λονδίνο, το σπίτι τους τα τελευταία 200 και πλέον χρόνια;»
Όπως αναφέρει η αρθρογράφος, μια απάντηση σε αυτό το ερώτημα πλησιάζει ολοένα και περισσότερο καθώς οι Υπουργοί Πολιτισμού της Ελλάδας και του Ηνωμένου Βασιλείου πρόκειται να συναντηθούν τις επόμενες εβδομάδες, σύμφωνα με έκθεση της Unesco. Αν και δεν δόθηκε ημερομηνία για τη συνάντηση, ένα έγγραφο της υπηρεσίας αναφέρει ότι η συζήτηση «θα κανονιστεί εν ευθέτω χρόνω».
Γράφει ακόμα το Smithsonian με αμφιλεγόμενη αναφορά και στον Έλγιν:
Η επίλυση είναι κάτι που αναμένεται εδώ και πολύ καιρό. Η υπόθεση υποβλήθηκε για πρώτη φορά στην επιτροπή της Unesco το 1984, ενώ η Ελλάδα υπέβαλε το πρώτο της αίτημα στο Ηνωμένο Βασίλειο ένα χρόνο νωρίτερα.
Τον Σεπτέμβριο του 2021, το όργανο συνέστησε στην Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο «να εντείνουν τις προσπάθειές τους με σκοπό την επίτευξη μιας ικανοποιητικής διευθέτησης αυτού του μακροχρόνιου ζητήματος». Κατά την ίδια συνεδρίαση, η επιτροπή της Unesco κάλεσε το Ηνωμένο Βασίλειο «να επανεξετάσει τη στάση του και να προχωρήσει σε καλόπιστο διάλογο με την Ελλάδα για το θέμα».
Τα γλυπτά είναι κοινώς γνωστά ως «ελγίνεια μάρμαρα», από τον Τόμας Μπρους, τον Έβδομο Κόμη του Έλγιν, τον διασώστη ή τον λεηλάτη τους, ανάλογα με την οπτική.
Από το 1801 έως το 1805, ο Έλγιν απέστειλε στη Βρετανία «περίπου τα μισά από τα υπόλοιπα γλυπτά» του Παρθενώνα, καθώς και «γλυπτικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία» από άλλα μέρη της Ακρόπολης, σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Βρετανικού Μουσείου. Το μουσείο ισχυρίζεται ότι ο Έλγιν ενήργησε «υπό την επίβλεψη των αρμόδιων αρχών» και ότι το 1816, προτού εισαχθούν τα τεχνουργήματα στη συλλογή του Βρετανικού Μουσείου, μια Επίλεκτη Κοινοβουλευτική Επιτροπή που ερεύνησε τις τακτικές του «τις βρήκε απολύτως νόμιμες».
«Συνολικά, το Βρετανικό Μουσείο κατέχει 15 μετόπες, 17 αετωματικές φιγούρες και ένα τμήμα 247 ποδιών της αρχικής ζωφόρου, τα οποία το ίδρυμα υποστηρίζει ότι αποκτήθηκαν νόμιμα σε μια περίοδο κατά την οποία η Ελλάδα ήταν υπό Οθωμανική κυριαρχία», γράφει ο Dorian Batycka του Artnet.
… Ο άνθρωπος που θα έφερνε αυτές τις αρχαιότητες στη Βρετανία το έκανε στο ρόλο του ως πρεσβευτής της στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ακόμα και τότε, η απόφασή του ήταν αμφιλεγόμενη. «Οι εκκλήσεις για επιστροφή των γλυπτών στην Αθήνα ξεκίνησαν την εποχή του Έλγιν», αναφέρει ο Μπρους Κλαρκ για το περιοδικό Smithsonian.
Στην αρχή, το έργο του Έλγιν υποτίθεται ότι συνεπαγόταν μόνο «σχεδίαση, τεκμηρίωση και διαμόρφωση αρχαιοτήτων». Αλλά τελικά, ο προσωπικός του βοηθός αγόρασε άδεια από τους Οθωμανούς επιτρέποντας στην ομάδα τους όχι μόνο να κάνει το πρώτο αλλά και να «πάρει μερικά κομμάτια πέτρας με παλιές μορφές ή επιγραφές».
Είναι δύσκολο να αποδοθεί μόνο ένα κίνητρο στις πράξεις του Έλγιν. Στα χαρτιά, ισχυρίστηκε ότι έσωζε τους θησαυρούς από σχεδόν βέβαιο θάνατο στα χέρια των Οθωμανών. Αλλά και πάλι, ήλπιζε επίσης να διακοσμήσει το σπίτι του με αρχαία αντικείμενα.
Εκατοντάδες χρόνια αργότερα, η Βρετανία ήταν σε μεγάλο βαθμό μονοσήμαντη στην απάντησή της στην Ελλάδα. Το 2009, η Ελλάδα αποκάλυψε το νέο αστραφτερό Μουσείο της Ακρόπολης, πλήρες με γύψινα εκμαγεία, όπου κάποτε θα κατοικούσαν τα Γλυπτά.
Όμως πέρυσι, ο πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον επανέλαβε ότι τα γλυπτά είχαν αποκτηθεί νόμιμα, αναφέρει η Elaine Velie της Hyperallergic. Τον Φεβρουάριο, ο υπουργός Τεχνών του Ηνωμένου Βασιλείου, Στίβεν Πάρκινσον, σημείωσε ότι το Βρετανικό Μουσείο «λειτουργεί ανεξάρτητα από την κυβέρνηση», λέγοντας ότι οι αποφάσεις για τις συλλογές τους ήταν στο χέρι τους.
Από την πλευρά της, η Υπουργός Πολιτισμού της Ελλάδας, Λίνα Μενδώνη, χαρακτήρισε την απόφαση του Βρετανικού Μουσείου «μια αναχρονιστική στάση πλήρους άρνησης, μύθων ανακύκλωσης, σοφιστείες και ακόμη και ψέματα», αναφέρει ο Γιώργος Βάρδας των Greek City Times.
Όταν οι προσπάθειες επαναπατρισμού απέτυχαν, η Ελλάδα βρήκε διαφορετικούς τρόπους για να ανακτήσει τα χαμένα αντικείμενα από άλλες χώρες στο παρελθόν. Τον Ιανουάριο, το αρχαιολογικό μουσείο της Σικελίας έστειλε ένα κομμάτι του Παρθενώνα στο Μουσείο της Ακρόπολη, αναφέρει η Valentina Di Liscia της Hyperallergic.
Αν το Βρετανικό Μουσείο και το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσαν να εξετάσουν μια τέτοια συμφωνία μένει να φανεί. Εν τω μεταξύ, η διαμάχη δύο αιώνων για την τύχη των αρχαίων ζωφόρων θα επικρατήσει — και εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως θα βλέπουν τα έργα τέχνης στη χώρα που τα διατήρησε (ή τα λεηλάτησε).
Διαβάστε ακόμα:
- Γλυπτά του Παρθενώνα: Πρόθυμο να τα… δανείσει στην Ελλάδα, δηλώνει το Βρετανικό Μουσείο!
- Ξεκινούν επίσημες συνομιλίες για πιθανή επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα!
- Ντροπή… Την κλοπή των Γλυπτών του Παρθενώνα, ο Πρωθυπουργός τη χαρακτήρισε «παρέμβαση»!