Διχάζει και πολώνει τον ελληνικό λαό, αλλά και τον πολιτικό κόσμο, το νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης για τη συνεπιμέλεια τέκνων, το οποίο συζητείται στη Βουλή σε συνθήκες έντασης, με τις αντιδράσεις να προέρχονται όχι μόνο από την αντιπολίτευση, αλλά και από την συμπολίτευση, καθώς και από τους κόλπους του επιστημονικού και του νομικού κόσμου.
Είναι προφανές πως σε πολλά ζητήματα η κομματική σύγκρουση είναι, αν μη τι άλλο, χρήσιμη, ωστόσο, εν προκειμένω, θα ήταν απαραίτητη μια έστω στοιχειώδης συνεννόηση. Η συνεπιμέλεια των τέκνων είναι ένα θεμελιώδους σημασίας ζήτημα, το οποίο επηρεάζει το σύνολο της κοινωνίας, επομένως η ζωηρή συζήτηση εντός και εκτός Βουλής ήταν αναμενόμενη. Η γενική εικόνα είναι, ωστόσο, ότι χάθηκε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για ευρύτατη συναίνεση, καθώς, κατά τα άλλα, υπάρχει συμφωνία για την ανάγκη να μπουν νέα πολιτικά και θεσμικά θεμέλια στην αντιμετώπιση των συνεπειών των διαζυγίων.
Κανείς δεν μπορούσε να υπολογίσει πάντως το μέγεθος των αντιδράσεων ακόμη και εκ των έσω. Οι ηχηρές διαφοροποιήσεις των «γαλάζιων» βουλευτών έφεραν αμηχανία και άγχος στην κυβέρνηση, καθώς οι διαφωνίες είναι όχι μόνο έντονες, αλλά και εκτεταμένες.
Η βουλευτής Επικρατείας και πρώην υπουργός της Ν.Δ. Μαριέττα Γιαννάκου εξαπέλυσε δηλητηριώδη βέλη στον υπουργό Δικαιοσύνης, στον οποίο επιτέθηκε ευθέως, ξεκαθαρίζοντας πως «κανείς δεν είναι Πάπας της Ρώμης», προσθέτοντας μάλιστα, πάντοτε απευθυνόμενη στον Κώστα Τσιάρα, ότι «δεν γίνεται έτσι συνεργασία στο Κοινοβούλιο». Ζήτησε, μεταξύ άλλων, να απαλειφθεί η αναφορά σε «εξίσου» γονική μέριμνα.
Στο ίδιο αίτημα προχώρησε και η Όλγα Κεφαλογιάννη, ενώ διαφώνησε και με την απαίτηση για οριστική καταδίκη, προκειμένου να κριθεί η ακαταλληλότητα ενός κακοποιητή συζύγου, καταγγέλλοντας πως το παιδί θα παραμένει εκτεθειμένο στη μέριμνα του κακοποιητή γονέα. Ζήτησε μάλιστα βελτιώσεις σε άρθρα που «περιπλέκουν, αντί να λύνουν, προβλήματα», μιλώντας για ένα νομοσχέδιο «γονεϊκοκεντρικού χαρακτήρα». Είχε προηγηθεί, βεβαίως, η δημόσια διαφοροποίηση της κυρίας Κεφαλογιάννη μέσω του άρθρου της στην «Εστία».
Σημειωτέον πως οι δύο βουλευτίνες κατέθεσαν 10 συνολικά τροπολογίες στη Βουλή, ζητώντας από τον υπουργό να τις κάνει δεκτές.
Και τρίτη «γαλάζια» βουλευτίνα που διαφωνεί κάθετα
Πηγές, πάντως, από τη Νέα Δημοκρατία κάνουν λόγο για μια ακόμη βουλευτίνα που διαφωνεί κάθετα με το νομοσχέδιο, δίχως ωστόσο να αποκαλύπτουν το όνομά της. Εφόσον επίκειται διήμερη εξαντλητική συζήτηση στην Ολομέλεια, η βουλευτίνα θα έχει την ευκαιρία, εφόσον το επιθυμεί, να εκφράσει δημόσια τις αντιρρήσεις της. Πάντως, ήδη έχει ενημερώσει σχετικά την Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματός της.
Η «ερώτηση του ενός εκατομμυρίου», βεβαίως, είναι ποια στάση θα κρατήσουν οι «γαλάζιοι» διαφωνούντες -όσοι και αν είναι αυτοί τελικώς- στην ψηφοφορία στη Βουλή, εφόσον υποβληθεί αίτημα ονομαστικής από τον ΣΥΡΙΖΑ. Πηγές από τη Νέα Δημοκρατία σημειώνουν πως δεν έχει τεθεί -προσώρας- θέμα καταψήφισης του νομοσχεδίου από κάποιον βουλευτή. Υπό τον φόβο πάντως ενδεχόμενων διαφοροποιήσεων, πηγές του Μαξίμου σχολιάζουν ότι το νομοσχέδιο έχει πολύ δρόμο ακόμα μπροστά του μέχρι να οριστικοποιηθούν οι διατάξεις του και πως όσα λέγονται και προτείνονται από τους βουλευτές θα ληφθούν υπόψη.
Όσο για τον Κώστα Τσιάρα, άφησε μεν ανοιχτό το ενδεχόμενο να προχωρήσει σε αλλαγές, δίχως ωστόσο να διευκρινίζει εάν αυτές θα είναι εκτεταμένες. Απαντώντας βεβαίως στις «μπηχτές» της κυρίας Γιαννάκου, σχολίασε ότι «δεν διεκδικώ την παντογνωσία» και πως «όλοι μας κρινόμαστε από τη στάση μας», ισχυριζόμενος πάντως πως τα ζητήματα του τέθηκαν θα εξεταστούν. Ο ίδιος επιμένει να μιλά για «απολύτως παιδοκεντρικού χαρακτήρα» νομοσχέδιο, αρνούμενος κατηγορηματικά πως καθιερώνει υποχρεωτική συνεπιμέλεια και μιλώντας ταυτοχρόνως για ένα σχέδιο μετριοπαθές, σοβαρό και υπεύθυνο, που δίνει το δικαίωμα σε κάθε γονέα να έχει σχέση με το παιδί του.
Η «οριζόντια» λογική του νομοσχεδίου το κύριο πρόβλημα
Ποιες είναι, ωστόσο, οι διατάξεις του νομοσχεδίου του Κώστα Τσιάρα που έχουν ανάψει φωτιές στις Κοινοβουλευτικές Ομάδες των κομμάτων; Αρχικά, πρέπει να σημειωθεί πως σχεδόν άπαντες συνομολογούν ότι η βελτίωση των διατάξεων του νόμου του 1983 είναι επιβεβλημένη. Ταυτοχρόνως, είναι σαφές πως, επί της αρχής της, η ιδέα της συνεπιμέλειας θα μπορούσε να τύχει ευρύτερων συναινέσεων, καθώς οι περισσότεροι συμφωνούν ότι πρέπει να δημιουργηθεί και στην Ελλάδα μια κουλτούρα κοινής ανατροφής του τέκνου.
Το πρόβλημα, εν προκειμένω, σύμφωνα πάντα με όσους διατηρούν επιφυλάξεις, είναι η «οριζόντια» λογική του νομοσχεδίου και η απουσία πρόβλεψης για εξατομικευμένη εξέταση. «Κάθε περίπτωση, κάθε διαζύγιο, κάθε γονιός, κάθε παιδί είναι ξεχωριστά. Σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν ο νομοθέτης και το υπουργείο να υποκαταστήσουν τον δικαστή», λένε χαρακτηριστικά όσοι διαφωνούν.
Στον αντίποδα, υπάρχουν πολλοί φορείς που έχουν υποδεχθεί μετ’ επαίνων το νομοσχέδιο, ζητώντας μάλιστα πιο προωθημένες διατάξεις. Όσοι… συμφωνούν και επαυξάνουν κατηγορούν τους αντιρρησίες για «κορόνες» και «μικροπολιτικές στοχεύσεις», καλώντας τους να δουν το θέμα ψύχραιμα, να παραμερίσουν τις προσωπικές επιδιώξεις, ενώ επισημαίνουν πως δεν πρέπει να κλείνουμε τα μάτια στο τι συμβαίνει στην κοινωνία, υπογραμμίζοντας πως εκατοντάδες χιλιάδες πατεράδες είναι αποξενωμένοι από τα παιδιά τους και, λόγω του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου που ευνοεί τις μητέρες, έχουν καταστεί «γονείς του κάθε δεύτερου Σαββατοκύριακου».
Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές των «Ενεργών Μπαμπάδων», που μιλούν για τη «σημαντικότερη ρύθμιση των τελευταίων δεκαετιών», λέγοντας ότι «εστιάζει στα παιδιά μας και στο αυτονόητο κατ’ εμάς δικαίωμά τους όπως μεγαλώνουν και ανατρέφονται και από τους δύο γονείς τους, ισόχρονα και από κοινού».
Προβληματικές διατάξεις
Πάντως, σύμφωνα με την αντιπολίτευση -και τη συμπολίτευση-, αλλά και τους επιστήμονες και τους δικηγόρους, υπάρχουν εξόχως προβληματικές διατάξεις. Το πρώτο ζήτημα είναι, κατά κοινή ομολογία, η αναφορά σε «εξίσου» γονική μέριμνα, καθώς, όπως καταγγέλλεται, το «εξίσου» εισάγει ζήτημα εναλλασσόμενης κατοικίας. Αυτό σημαίνει πως το παιδί θα πρέπει να περνά τις μισές ημέρες του μήνα στο σπίτι του ενός γονέα και τις άλλες μισές στο σπίτι του άλλου γονέα. Όπως σημειώνεται, μια τέτοια απόφαση για ένα παιδί θα έχει δραματικά αποτελέσματα στη σταθερότητα στη ζωή του.
Σχετικές αντιρρήσεις διατύπωσε και η Ολομέλεια Προέδρων Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος, που διαφώνησε στην καθιέρωση ισόχρονης γονικής μέριμνας -καταγγέλλοντας πως εισάγεται η υποχρεωτική εναλλασσόμενη κατοικία-, τασσόμενη υπέρ του σταθερού περιβάλλοντος.
Ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και η Μαριέττα Γιαννάκου και η Όλγα Κεφαλογιάννη ζήτησαν απάλειψη του όρου «εξίσου», καθώς αυτός οδηγεί σε υποχρεωτική ισόχρονη γονική μέριμνα. Πάντως, το υπουργείο διατείνεται πως η συγκεκριμένη φράση είναι ενδεικτική του ότι, μετά το διαζύγιο, σκοπός είναι να υπάρχει κοινή άσκηση της γονικής μέριμνας με τον ίδιο ακριβώς τρόπο και από τους δύο γονείς.
Τεκμήριο του 1/3 φυσικής παρουσίας, διατροφές και ενδοοικογενειακή βία
Το δεύτερο σημαντικό ζήτημα είναι η εισαγωγή του τεκμηρίου του 1/3 φυσικής παρουσίας του γονέα με τον οποίο δεν διαμένει το παιδί, το οποίο, σύμφωνα με όσους αντιδρούν, δεσμεύει τον δικαστή και δεν λαμβάνει υπόψη κάθε περίπτωση. Μάλιστα, πιθανότατα θα δημιουργήσει ζήτημα στις περιπτώσεις όπου οι γονείς μένουν μακριά, σε άλλη πόλη ή σε άλλον νομό, ενώ η διάταξη προβληματίζει και για τις περιπτώσεις όπου τα παιδιά είναι πολύ μικρά ή και βρέφη, καθώς αυτά, εκ των πραγμάτων, δεν μπορεί να είναι για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα μακριά από τη μητέρα τους. Ο υπουργός Δικαιοσύνης, ωστόσο, απαντά πως πρόκειται για μια κατεύθυνση, για ένα σημείο αναφοράς που θα έχουν στα χέρια τους αφενός το ζευγάρι αφού χωρίσει, εάν μπορέσει να συνεννοηθεί, αφετέρου -και κυρίως- ο δικαστής ο οποίος θα κληθεί να αποφασίσει για την επικοινωνία του τέκνου.
Εν τω μεταξύ, υπάρχουν εκτιμήσεις ότι αυτή η διάταξη θα οδηγήσει σε μείωση των διατροφών. Σχετική αναφορά έκανε και η Κατερίνα Φουντεδάκη, καθηγήτρια Αστικού Δικαίου, που συμμετείχε και στη νομοπαρασκευαστική επιτροπή, η οποία σχολίασε πως οι διατάξεις ευλόγως θα επηρεάσουν τις διατροφές που καταβάλλουν οι χωρισμένοι γονείς.
Επιπροσθέτως, προκύπτει ζήτημα και με την ενδοοικογενειακή βία. Μετά τις αντιδράσεις, αφαιρέθηκε η αρχική απαίτηση για αμετάκλητη καταδίκη, προκειμένου να κριθεί η ακαταλληλότητα ενός κακοποιητή συζύγου, δεδομένου ότι για τελεσίδικη καταδίκη απαιτείται έως και μια δεκαετία. Πλέον, η βελτιωμένη ρύθμιση μιλά για οριστική απόφαση δικαστηρίου, ωστόσο, όπως καταγγέλλεται, χρειάζεται νέα βελτίωση, καθώς και πάλι απαιτείται συχνά μια πενταετία για την πρωτόδικη καταδικαστική απόφαση.
Ο Κώστας Τσιάρας, πάντως, σχολίασε πως δεν πρόκειται να καταργηθεί το τεκμήριο της αθωότητας, ενώ υποστήριξε πως σε εξαιρετικά επείγουσες περιπτώσεις, εφόσον επίκειται άμεσος κίνδυνος για τη σωματική ή την ψυχική υγεία του τέκνου, ο εισαγγελέας διατάσσει κάθε πρόσφορο μέτρο για την προστασία του.
Την ίδια ώρα, δεκάδες είναι και οι επισημάνσεις για τις παραλείψεις του νομοσχεδίου, όπως, μεταξύ άλλων, για την απουσία πρόβλεψης ειδικής υπηρεσίας από παιδοψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, οι οποίοι και θα συνδράμουν τους δικαστές σε περιπτώσεις αντιδικίας. Είναι ενδεικτικό ότι η Παιδοψυχιατρική Εταιρεία Ελλάδος όχι μόνο είπε «όχι» σε οριζόντιες και άκαμπτες λύσεις, αλλά ζήτησε μετ’ επιτάσεως να υπάρξει τριπλή θεσμική θωράκιση, μέσω της διαμεσολάβησης, της συμβουλευτικής γονέων και του οικογενειακού δικαστηρίου. Ειδική υπηρεσία παιδοψυχολόγων και κοινωνικών λειτουργών, που θα συνεπικουρούν τους δικαστές, ζήτησε και η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων.
Έντονος προβληματισμός στα κόμματα της αντιπολίτευσης
Τα βλέμματα όλων πλέον είναι στραμμένα στο αν η αξιωματική αντιπολίτευση θα αιτηθεί ονομαστική ψηφοφορία την ερχόμενη εβδομάδα. Ερωτηθείσες σχετικά, πηγές του ΣΥΡΙΖΑ υποστήριξαν πως δεν έχουν ληφθεί οι τελικές αποφάσεις, στάση που ανακλά ίσως τις διαφορετικές απόψεις που υπάρχουν και στο εσωτερικό της Κουμουνδούρου.
Μπορεί το κόμμα να κρατά μέχρι στιγμής ενιαία στάση καταψήφισης του νομοσχεδίου, ωστόσο έχει καταστεί σαφές, εξ εγκύρου πηγής, ότι πολλοί βουλευτές και κομματικά στελέχη, άνδρες αλλά και γυναίκες, διάκεινται θετικά. Όπως σημειώνουν, το θεσμικό πλαίσιο του 1983 χρήζει άμεσων αλλαγών, δεδομένης και της κατακόρυφης αύξησης των διαζυγίων. Οι διαφωνούντες πάντως δεν έχουν ακόμη τοποθετηθεί δημοσίως, αν και δεν αποκλείεται να το κάνουν τις προσεχείς ημέρες.
Εν τω μεταξύ, έντονος προβληματισμός υπάρχει και σε άλλα κόμματα, ιδίως στο Κίνημα Αλλαγής. Το κόμμα είχε ξεκαθαρίσει αρχικώς πως θα καταψηφίσει επί της αρχής του το νομοσχέδιο, ωστόσο την περασμένη εβδομάδα η εισηγήτρια Νάντια Γιαννακοπούλου, προς έκπληξη όλων, ανέφερε πως το ΚΙΝ.ΑΛ. επιφυλάσσεται για την Ολομέλεια. Ο λόγος για τη στάση αυτή είναι σαφέστατα οι εσωκομματικές διαφωνίες με την κεντρική γραμμή της καταψήφισης.
Υπάρχουν, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, βουλευτές οι οποίοι, και για προσωπικούς λόγους, συμφωνούν μέχρι κεραίας με το νομοσχέδιο. Ανάμεσά τους είναι και ο Ανδρέας Λοβέρδος, που έχει δώσει μάχη για την καθιέρωση της συνεπιμέλειας ήδη από το 2016, ενώ έχει καταθέσει «κατά ριπάς» και σχετικές επίκαιρες ερωτήσεις.
Πάντως, πηγές από τη Χαριλάου Τρικούπη σημειώνουν πως δεν θα τεθεί θέμα κομματικής γραμμής, καθώς, εν προκειμένω, πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο ζήτημα και είναι απολύτως κατανοητές όποιες διαφωνίες με το κεντρικό «όχι», ειδικά αν αναλογιστεί κανείς ότι ορισμένοι εκ των βουλευτών έχουν και προσωπική εμπειρία. Βουλευτές μάλιστα του κόμματος, ερωτηθέντες σε πηγαδάκια της Βουλής σχετικά με τη στάση του ΚΙΝ.ΑΛ., σχολίαζαν με νόημα «ό,τι πουν οι γυναίκες»…
Αίσθηση προκαλεί, την ίδια ώρα, και η στάση του ΚΚΕ. Ως γνωστόν, ο Περισσός επιλέγει σχεδόν πάντα την καταψήφιση των νομοσχεδίων που φέρνει η κυβέρνηση στη Βουλή. Άπαντες, ωστόσο, έμειναν με το στόμα ανοιχτό όταν ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα πως επιφυλάσσεται για την Ολομέλεια, μια επιλογή σπάνια για τα δεδομένα του ΚΚΕ. Έμπειροι κοινοβουλευτικοί εκτιμούν πως η στάση αυτή οφείλεται και στην εν εξελίξει έντονη συζήτηση στο εσωτερικό του κόμματος, καθώς υπάρχουν βουλευτές που διάκεινται ευμενώς. Σε κάθε περίπτωση, το ΚΚΕ θα κρατήσει ενιαία στάση, όπως κάνει πάντα.
