Οι οιωνοί δεν ήταν έτσι κι αλλιώς καλοί, αλλά χειροτέρεψαν μέσα στην εβδομάδα. Αργά το απόγευμα της Τετάρτης ο γενικός διευθυντής της Rosatom ανακοίνωσε, μέσω του καναλιού Russia-24, ότι ο ρωσικός κρατικός ενεργειακός κολοσσός πυρηνικής ενέργειας, που σημειωτέον ίδρυσε ο Πούτιν το 2007, σχεδιάζει να φτιάξει και δεύτερο πυρηνικό εργοστάσιο στην Τουρκία.
- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Τα ξημερώματα της Πέμπτης ένα άλλο ρωσικό μέσο, η Izvestia, φιλοξενούσε συνέντευξη του Ρώσου πρέσβη στην Ελλάδα Αντρέι Μασλόφ που κατηγόρησε την ελληνική κυβέρνηση για πλήρη καταστροφή των διμερών σχέσεων: «Πρακτικά, δεν υπάρχουν πλέον διμερείς δεσμοί μεταξύ των χωρών μας, επειδή έχουν καταστραφεί ολοσχερώς από την ελληνική πλευρά. Ακόμη και η ρωσοελληνική πολιτιστική συνεργασία έχει σταματήσει».
Οκτώ μήνες μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία ο Ερντογάν μοιάζει πια σαν τον δικηγόρο του Πούτιν και ο Πούτιν σαν ευεργέτης του Ερντογάν. Η γεωπολιτική σκακιέρα της περιοχής δεν γέρνει σίγουρα υπέρ μας. Κι όλα αυτά με την ανοχή ΗΠΑ – Ε.Ε., που περιορίζονται απλώς στο να παρατηρούν την Αγκυρα να τους εμπαίζει.
Οι ρωσικές κυρώσεις του Πούτιν στην Τουρκία το 2015, για την κατάρριψη του ρωσικού μαχητικού, βρίσκονται πολύ μακριά πια. Τώρα ο Ρώσος ηγέτης αναβαθμίζει τον Ερντογάν στον μεγάλο ενεργειακό παίκτη της περιοχής. Την Τετάρτη ο Τούρκος πρόεδρος θριαμβολόγησε: «Η Ευρώπη ψάχνει απεγνωσμένα από πού θα προμηθευτεί φυσικό αέριο, αλλά τώρα η Τουρκία θα γίνει ένας ενεργειακός διάδρομος. Με τον Πούτιν συμφωνήσαμε σε όλα. Και είπε ότι η Ευρώπη μπορεί να προμηθευτεί πλέον το φυσικό αέριοό της από την Τουρκία».
Ηδη μέσα από την Τουρκία περνούσαν μεγάλες ποσότητες ενέργειας κυρίως προς τα Βαλκάνια, συμπεριλαμβανομένης της χώρας μας. Με απόφαση Πούτιν, όμως, θα ενισχυθεί κι άλλο ο ενεργειακός ρόλος της. Η Τουρκία γίνεται απαραίτητη για την περιοχή και η Ε.Ε. θα δυσκολεύεται στο εξής ακόμα περισσότερο να ξεφύγει από τη δειλή στάση της στα Ελληνοτουρκικά.
Θεωρητικά, ο πόλεμος στην Ουκρανία αναμενόταν ότι θα δοκιμάσει τη σχέση μεταξύ της Τουρκίας, χώρας – μέλους του ΝΑΤΟ, και της Ρωσίας, της μεγαλύτερης απειλής για την ατλαντική συμμαχία. Στην πραγματικότητα, όμως, έκανε τους δεσμούς τους πιο δυνατούς. Πούτιν κι Ερντογάν διαπίστωσαν ότι είναι περισσότερα τα συμφέροντα που τους ενώνουν στο συγκεκριμένο τάιμινγκ, παρά όσα τους χωρίζουν. Μια εξέλιξη άκρως ανησυχητική για τα ελληνικά συμφέροντα.
Στην ερώτηση με ποια πλευρά είσαι, η απάντηση της Τουρκίας είναι με τη δική της. ΗΠΑ κι Ευρώπη το επιτρέπουν. Οχι μόνο η Τουρκία δεν είναι «σε πόλεμο με τη Ρωσία», όπως είναι η Ελλάδα κατά τον Μητσοτάκη, αλλά χρησιμοποιεί την εισβολή στην Ουκρανία για να το παίξει ισχυρός διεθνής διαμεσολαβητής, ενώ ενισχύει τα ταμεία της και τις απαιτήσεις της ως περιφερειακή δύναμη.
Πάνε μήνες από τότε που οι Αμερικανοί είχαν ψελλίσει ότι ίσως επιβάλλουν και δευτερογενείς κυρώσεις, δηλαδή να τιμωρήσουν την Τουρκία, επειδή διατηρεί εμπορικές σχέσεις με τη Ρωσία. Ουδέποτε το τόλμησε ο Μπάιντεν.
Εκτοτε η Τουρκία προχωράει ανενόχλητη σε ακόμη βαθύτερη τραπεζική και ενεργειακή συνεργασία με τη Μόσχα, βοηθώντας την να αποφεύγει τους δυτικούς περιορισμούς και ταυτόχρονα διασώζοντας τη δική της οικονομία.
«Τρελά» κέρδη της Αγκυρας από τις στενότερες σχέσεις με τη Ρωσία μετά τον πόλεμο
Για χρόνια η Τουρκία ήταν ο πιο αξιόπιστος εταίρος για τη Μόσχα μέσα στο ΝΑΤΟ. Από τον Φεβρουάριο, όμως, η Τουρκία, παίζοντας το δικό της παιχνίδι γεωστρατηγικού πόκερ υψηλού ρίσκου, αύξησε κι άλλο τη σημασία της για τη Ρωσία, και όχι μόνο.
Πιο «ψηλή» πλέον διπλωματικά η Τουρκία τους τελευταίους μήνες, δεν χάνει την ευκαιρία να διαφημίζει τα πολλά λάφυρα, γεωπολιτικά και οικονομικά, που αποκομίζει από την πονηρή στρατηγική της. Ηδη, μάλιστα, ακούγονται όλο και πιο υποτονικά τα σενάρια περί κατάρρευσης της οικονομίας της.
Η Τουρκία χτίζει πυρηνικά εργοστάσια, αναβαθμίζεται σε κόμβο φυσικού αερίου σε μια εποχή που η Ευρώπη διψάει για ενέργεια, μετράει στο πρώτο εννεάμηνο του έτους 40 δισεκατομμύρια δολάρια τουριστικά έσοδα, μαζεύοντας τη συντριπτική πλειονότητα των «ανεπιθύμητων» στην Ε.Ε. Ρώσων τουριστών, έχει στο α’ εξάμηνο του 2022 ανάπτυξη 7,5%, η ανεργία έπεσε σε μονοψήφιους αριθμούς και τα έσοδα από εξαγωγές ξεπέρασαν τα 250 δισ. δολάρια.
Από την ώρα που η Ρωσία χρίστηκε χώρα-παρίας από τη Δύση, η Τουρκία έγινε το ασφαλές καταφύγιο για τις ρωσικές επιχειρήσεις και τους ολιγάρχες. Αρχικά υποδέχτηκε με ανοιχτές αγκάλες τις πρώτες «καραβιές» Ρώσων που έψαχναν να αποφύγουν τις δυτικές κυρώσεις. Οι πρώτοι 14.000 Ρώσοι που προσγειώθηκαν τον Μάρτιο κουβαλούσαν πακέτα μετρητών.
Για την Τουρκία η Ρωσία έχει γίνει ένας πολύτιμος εμπορικός εταίρος και μια αστείρευτη πηγή μετρητών. Η Αγκυρα όχι μόνο αρνείται να συμμετάσχει στις δυτικές κυρώσεις, με την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ να κάνουν τα στραβά μάτια, αλλά έχει βρει τρόπους και να επωφελείται από αυτές.
«Η Ευρώπη θερίζει ό,τι έσπειρε» δήλωσε τον προηγούμενο μήνα ο Ερντογάν, όταν η Ρωσία διέκοψε τις προμήθειες φυσικού αερίου. Στο μεταξύ:
- Το εμπόριο μεταξύ Ρωσίας – Τουρκίας έχει εκτιναχθεί από την έναρξη του πολέμου. Ξεπέρασε τα 50 δισ. δολάρια από την αρχή του έτους, όταν ολόκληρο το 2021 ήταν 34,7 δισ. δολάρια.
- Καθημερινά προσγειώνονται 20 απευθείας πτήσεις από τη Μόσχα στην Κωνσταντινούπολη, γεμάτες Ρώσους.
- Πάνω από 8.000 Ρώσοι έχουν αγοράσει σπίτια στην Τουρκία από την αρχή του έτους. Για πρώτη φορά οι Ρώσοι βρίσκονται στην κορυφή των ξένων αγοραστών στην Τουρκία.
- Μόνο τον Αύγουστο, Ρώσοι επιχειρηματίες άνοιξαν 128 νέες εταιρίες στην Τουρκία.
- Δυτικές εταιρίες, που περιορίζονται από τις κυρώσεις, χρησιμοποιούν την Τουρκία ως ενδιάμεσο για τις εξαγωγές τους στη Ρωσία.
Το «διπλό παιχνίδι» του Ερντογάν αποτελεί στην ουσία έναν εμπαιγμό στην ικανότητα της δυτικής συμμαχίας να επιβάλει τις κυρώσεις της παγκοσμίως. Η Τουρκία στέλνει το μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση ότι η Δύση δεν μπορεί να την περιορίσει.
Απ’ όλες τις χώρες-μέλη του ΝΑΤΟ, μόνο από την Τουρκία δεν απαιτεί η Αμερική να σταθεί «με τη σωστή πλευρά της Ιστορίας». Η Τουρκία, που επωφελείται και από την προνομιακή πρόσβαση στην αγορά της Ε.Ε., ουσιαστικά προβάλλει το προφίλ μιας χώρας που μπορεί να κάνει ό,τι θέλει χωρίς συνέπειες και που αποτελεί την πρώτη γραμμή για την αποφυγή κυρώσεων για τη Ρωσία ή οποιασδήποτε άλλης χώρας ψάχνει ασπίδα μελλοντικά.
Φτηνό ρωσικό αέριο και πράσινο φως για επίθεση στη Συρία
Η τουρκική οικονομία εξακολουθεί να πληγώνεται από τον πληθωρισμό, ο οποίος έφτασε το 83% τον Σεπτέμβριο, όμως παραδόξως οι δραματικοί τριγμοί στην οικονομία της χώρας φαίνεται να έχουν καταλαγιάσει. Ο Ερντογάν, άλλωστε, ετοιμάζεται για τεράστιες προεκλογικές δαπάνες. Στην προσπάθειά του, μάλιστα, να κερδίσει τις εκλογές του χρόνου, εκτιμάται ότι θα λάβει χείρα βοηθείας και νέα προνόμια από τον Πούτιν, ο οποίος δεν έχει λόγο να επιθυμεί ήττα του Τούρκου προέδρου.
Οχι, βέβαια, ότι η Ρωσία πιστεύει πως η πολιτική της Τουρκίας θα αλλάξει δραματικά αν χάσει ο Ερντογάν. Κανένα από τα άλλα κόμματα του Κοινοβουλίου της Αγκυρας δεν επιθυμεί αντιπαράθεση με τη Μόσχα. Αλλά, όπως λέει ο κοσμήτορας στο πανεπιστήμιο Kadir Has της Κωνσταντινούπολης Μετίτ Τσελίκπαλα, ο Ερντογάν είναι ανοιχτό βιβλίο πλέον για τον Πούτιν: «Ο Ρώσος ηγέτης ξέρει πια όλες τις αδυναμίες του και τον τρόπο που κάνει πολιτική».
Ο Πούτιν γνωρίζει ότι δεν θα μπορέσει να επαναληφθεί με άλλον Τούρκο πρόεδρο η σχέση που έχει με τον Ερντογάν εδώ και δύο δεκαετίες. Μια σχέση που έχει αντέξει πολέμους στη Συρία, στον Καύκασο και στη Λιβύη, όπου Αγκυρα και Μόσχα κατάφεραν να συνεργαστούν, παρά το γεγονός ότι υποστήριζαν αντίπαλες πλευρές!
«Θα μπορούσε ο Πούτιν να βοηθήσει τον Τούρκο να επανεκλεγεί με διάφορους τρόπους» εκτίμησε στο τελευταίο τεύχος του ο «Economist»: «Είτε διασφαλίζοντάς του ακόμα πιο φθηνό φυσικό αέριο είτε δίνοντάς του το πράσινο φως για μια νέα τουρκική επίθεση εναντίον των Κούρδων στη Συρία».
Ο Ερντογάν άρχισε ήδη να ζητάει χάρες από τον Πούτιν: Πρόσφατα παρακάλεσε τη Ρωσία να αναβάλει τις πληρωμές της Τουρκίας για το φυσικό αέριο μέχρι το 2024.
Η Ρωσία έκανε τον Ιούλιο μια μεγάλη ενισχυτική ένεση στο τραπεζικό σύστημα της Τουρκίας. Η Rosatom έστειλε 5 δισεκατομμύρια δολάρια για να χρηματοδοτήσει το πυρηνικό εργοστάσιο που χτίζει στη Μερσίνη, απέναντι από την Κύπρο. Ετσι, στις 5 Αυγούστου τα ακαθάριστα αποθέματα της τουρκικής κεντρικής τράπεζας εκτινάχθηκαν κατά 7,4 δισ. δολάρια σε μια εβδομάδα, η μεγαλύτερη αύξηση που σημείωσαν μέσα σε 12 μήνες.
Ο ρωσικός ενεργειακός κολοσσός, όμως, θα στείλει κι άλλα λεφτά στην Αγκυρα το αμέσως επόμενο διάστημα. Αλλωστε, ο πρώτος από τους τέσσερις αντιδραστήρες του Ακούγιου αναμένεται να λειτουργήσει μέσα στο 2023. Πλέον είναι στα σκαριά και το δεύτερο εργοστάσιο, στον Βορρά αυτή τη φορά, στη Σινώπη του Εύξεινου Πόντου.
Στις 3 Αυγούστου η Rosatom υπέγραψε νέα δανειακή συμφωνία, αξίας 9,1 δισ. δολαρίων, με την Gazprombank, με σκοπό την περαιτέρω χρηματοδότηση της κατασκευής του πυρηνικού εργοστασίου Ακούγιου της Τουρκίας. Η συμφωνία ανοίγει μια γραμμή πίστωσης για τη χρηματοδότηση της Akkuyu Nuclear JSC, της θυγατρικής της Rosatom στην Τουρκία. Τα χρήματα θα χρησιμοποιηθούν για τα ακόλουθα:
- 7 δισ. δολάρια για τη λειτουργία του πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής στο Ακούγιου.
- 1,6 δισ. δολάρια για την απόκτηση και ανάπτυξη κοιτάσματος ουρανίου στο Καζακστάν.
- 500.000.000 δολάρια για αγορά λιθίου.
Στο προσχέδιο της συμφωνίας περιλαμβάνεται ενότητα που λέει ότι η προβλεπόμενη χρήση της πιστωτικής γραμμής θα είναι «προσωρινή τοποθέτηση σε καταθέσεις και αγορά ομολόγων σε δολάρια του υπουργείου Οικονομικών της Δημοκρατίας της Τουρκίας». Δηλαδή, η Akkuyu Nuclear JSC θα μπορεί να αγοράζει ομόλογα του τουρκικού δημοσίου σε αμερικανικό νόμιμα.
Σύμφωνα με το Bloomberg, τα 5 δισ. δολάρια που εισέπραξε η Τουρκία από τη Ρωσία ήταν απλά μια «προκαταβολή» από τα 15 δισ. δολάρια που είναι να της στείλει η Μόσχα για το Ακούγιου.
Οι ρωσικές «μεταγγίσεις» σε «σκληρά» νομίσματα
Οι μεταγγίσεις του Πούτιν στην Τουρκία δεν σταματούν εδώ. Ο Ερντογάν χρησιμοποιεί όλους αυτούς τους μήνες το σπάσιμο των κυρώσεων για να ενισχύσει τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας του. Η λίρα έχει καταποντιστεί, κι αυτό αυξάνει το κόστος εισαγωγών για την Τουρκία ακόμα περισσότερο. Η χώρα χρειάζεται απεγνωσμένα ξένα νομίσματα για να αγοράσει λίρες στις χρηματοπιστωτικές αγορές, υποστηρίζοντας έτσι την αξία του νομίσματος χωρίς να αυξήσει τα επιτόκια.
Η Μόσχα, από την άλλη, κολυμπάει σε σκληρό νόμισμα, έχοντας θωρακίσει τα αποθεματικά της πολύ πριν από την πόλεμο, αλλά έχει έλλειψη σε ξένα αγαθά, αφού πολλές χώρες σταμάτησαν τις εξαγωγές προς τη Ρωσία λόγω κυρώσεων. Ετσι, η Τουρκία επωφελείται ξανά, έχοντας εκτοξεύσει πάνω από 60% τις εξαγωγές της προς τη Ρωσία, εκτινάσσοντας τα κέρδη της σε ξένο νόμισμα και ξαναχτίζοντας τα συναλλαγματικά της αποθέματα.
Η Ευρώπη καταπίνει τις θριαμβολογίες Ερντογάν – Αναβάθμιση της Αν. Θράκης
Η Τουρκία έχει εδώ και πολλά χρόνια την επιθυμία να γίνει ενεργειακός κόμβος. Στις 14 Οκτωβρίου ο Ερντογάν έκανε την πρώτη του δημόσια δήλωση για τη ρωσική πρόταση που θα μετατρέψει την Τουρκία σε κόμβο φυσικού αερίου για την Ευρώπη.
Η ιδέα της Μόσχας ήταν η εξαγωγή περισσότερης ενέργειας μέσω του τουρκικού αγωγού TurkStream, που τρέχει κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα. «Η Τουρκία αποδείχθηκε ότι είναι η πιο αξιόπιστη διαδρομή για παραδόσεις σήμερα, ακόμη και στην Ευρώπη» δήλωσε ο Πούτιν.
«Δεν θα υπάρξει χρονοτριβή από την πλευρά μας» δήλωσε ο Ερντογάν, που υπέδειξε και το ενδεδειγμένο μέρος, κατά τον ίδιο: «Για εμάς η Θράκη θεωρείται η ιδανική έδρα για ένα τέτοιο κέντρο διανομής».
Αμήχανα ο Μακρόν δήλωσε ότι ένας τέτοιος κόμβος δεν έχει νόημα, αφού «η Ε.Ε. έχει δεσμευτεί για μείωση της εξάρτησής της». Το Κρεμλίνο, όμως, δεν θα προχωρούσε ποτέ σε μια τόσο μεγάλη επένδυση, αν δεν είχε ήδη κρίνει ως συμφέρουσα την κίνησή του. Εκτιμώντας ότι δύσκολα η Ευρώπη θα καταφέρει τελικά να ξεφύγει από την εξάρτηση του ρωσικού φυσικού αερίου.
