Υπάρχει μια περιοχή. Λέγεται Ήπειρος.
Την απελευθέρωσε ο Ελληνικός Στρατός σχεδόν στο σύνολό της στον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Την ίδια εποχή η Σερβία και το Μαυροβούνιο απελευθέρωναν την περιοχή που σήμερα είναι η Βόρεια Αλβανία.
Στην περιοχή ο ελληνικός πληθυσμός υπερτερεί. Σύμφωνα με την Διεθνή Επιτροπή Εθνολογικού Ελέγχου το 1914 στην περιοχή της Κορυτσάς 12.500 άνθρωποι δηλώνουν Έλληνες και 3.00 Αλβανοί. Στη Χειμάρρα και το Δέλβινο τα στοιχεία είναι συντριπτικά. Έλληνας δηλώνουν 1.000 και 17.000 αντίστοιχα, ενώ Αλβανός ουδείς.
Υπάρχουν κι άλλα στοιχεία. Οι Έλληνες υπολογίζονται στις 150.000, έχουν τρεις μητροπόλεις, 376 εκκλησίες, 360 σχολεία και 22.000 μαθητές.
Κι όμως οι έξι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, Γερμανία, Αυστροουγγαρία και Ιταλία) αποφασίζουν ότι η Ήπειρος πρέπει να χωριστεί σε Βόρεια και Νότια. Η πρώτη παραδίδεται στο υπό δημιουργία Αλβανικό κράτος!
Είναι ένα ακόμα παιχνίδι των ισχυρών με τους αδύνατους. Τρία πρωτόκολλα καταργούν τη γεωγραφία αφού ξαφνικά η Βόρεια Ήπειρος μετατρέπεται σε… Νότια Αλβανία. Και το χειρότερο; Αιτία αυτής της διαστρέβλωσης είναι απλά η επιθυμία των Ιταλών και των Αυστριακών να μην αποκτήσουν διέξοδο στην Ανδριατική Έλληνες και Σέρβοι. Το δόγμα του Μουσολίνι για την «δική μας θάλασσα» προϋπήρχε, απλά ο Ιταλός δικτάτορας το επέκτεινε σε όλη τη Μεσόγειο!
Η ελληνική κυβέρνηση διαμαρτύρεται, αλλά δέχεται ωμό εκβιασμό.
«Διαλέξτε: Βόρειος Ήπειρος ή Νησιά του Αιγαίου;»
Την εποχή εκείνη τα σύνορα είναι υπό διαπραγμάτευση και, όπως συνήθως συμβαίνει, δεν τα καθορίζουν το αίμα που χύνεται για τη διαμόρφωσή τους, οι θυσίες εντός λαού, αλλά τα μικρά ή μεγάλα συμφέροντα των ισχυρών.
Οι Σέρβοι και οι Μαυρβούνιοι πειθαρχούν. Η ελληνική κυβέρνηση τους ακολουθεί, αλλά δεν ρωτά τους ίδιους τους κατοίκους της περιοχής που παίζουν το τελευταίο τους χαρτί.
Είναι πρωί της 17ης Φεβρουαρίου 1914. Η περιοχή είναι, ακόμη υπό ελληνική διοίκηση και ξετυλίγεται μια ιστορία που μοιάζει σουρεαλιστική. Έλληνες ζητούν από τις ελληνικές αρχές αφού δεν μπορούν να ενωθούν με τη μητέρα – πατρίδα, τουλάχιστον να είναι αυτόνομοι!
Στο Αργυρόκαστρο στις όχθες του Δρίνου μαζεύεται ένα σωρό κόσμος. Στις 3 το μεσημέρι γίνεται αγιασμός. Ο Μητροπολίτης την ώρα της υποστολής της ελληνικής σημαίας για να υψωθεί η αντίστοιχη της αυτόνομης πολιτείας λέει:
«δεν ανυψώνομεν ξένην, αλλά την θυγατέρα σου, Ηπειρωτικήν, προωρισμένην να κατησχίση κατά τς αλβανικής ημισελήνου»
Ο Ελληνικός Στρατός και η Χωροφυλακή έχουν πάρει αυστηρές εντολές να ματαιώσουν κάθε εκδήλωση, αλλά πως να τα βάλεις με τόσο κόσμο, πολύ περισσότερο όταν ανάμεσά τους βρίσκονται και 7.000 ένοπλοι; Ίδιες εκδηλώσεις γίνονται και σε άλλες πόλεις.
Η κυβέρνηση της «Αυτόνομης Δημοκρατίας της Βορείου Ηπείρου» έχει πρωθυπουργό τον πρώην υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας Γεώργιο Χρηστάκη – Ζωγράφο, με καταγωγή από το Αργυρόκαστρο, υπουργό Εξωτερικών τον διπλωμάτη και πολιτικό Αλέξανδρο Καραπάνο, Στρατιωτικών τον Συνταγματάρχη Δημήτριο Δούλη, Οικονομίας τον Ιωάννη Παρμενίδη, Παιδείας και Θρησκευμάτων τον Μητροπολίτη Δρυϊνουπόλεως Βασίλειο.
Οι Έλληνες της Βορείου Ηπείρου βρέθηκαν μεταξύ δύο… πυρών. Από τη μια αγωνίζονταν με τους Αλβανούς να διατηρήσουν την ανεξαρτησία των περιοχών τους τις οποίες με στρατιωτικές επιτυχίες επέκτειναν κι από τη άλλη είχαν τον αποκλεισμό από τον Ελληνικό Στόλο που άρχισε στις 9 Μαρτίου. Νωρίτερα την 1η Μαρτίου ο Ελληνός Στρατός είχε παραδώσει τη Βόρεια Ήπειρο στη νεοσύστατη Αλβανική Χωροφυλακή που είχε υπεύθυνους Ολλανδούς και Αυστριακούς!
Λύση στο αδιέξοδο προσπάθησε να δώσει η συνάντηση που έγινε στην Κέρκυρα (4/17) Μαΐου που κατέληξε στην υπογραφή του πρωτόκολλο που πήρε το όνομα της πόλης. Σε αυτό αναγνωρίζοταν η ελληνική κοινότητα και είχε κάποια προνόμια.
Η έκρηξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου έφερε νέες ανατροπές. Ο Βασιλιάς της Αλβανίας ήταν ένας Γερμανός πρίγκιπας, ο Γουλέλμος του Βιντ. Έμεινε στο θρόνο σκάρτους επτά μήνες. Υποχρεώθηκε σε παραίτηση. Ο Μεγάλες Δυνάμεις είχαν κάνει… κέντα. Έστειλαν έναν προτεστάντη στο θρήσκευμα να βασιλέψει σε μια χώρα που κυριαρχούσαν οι Μουσουλμάνοι, οι Ορθόδοξοι και οι Καθολικοί!
Τέλη Οκτωβρίου ο Ελληνικός Στρατός ξαναμπήκε στην Αλβανία για να εγγυηθεί τη σταθερότητα της περιοχής που σπαράσσεται από εμφύλιες συγκρούσεις. Ακόμη και η Ιταλία συμφώνησε. Η περιοχή εκπροσωπήθηκε στο ελληνικό κοινοβούλιο με 16 βουλευτές, αλλά πάντα υπάρχει ένα… αλλά.
Ο Εθνικός Διχασμός απομάκρυνε τη χώρα από την ΑΝΤΑΝΤ με αποτέλεσμα το τέλος του Μεγάλου Πολέμου να φέρει και πάλι τις πολύπαθες περιοχές στο Αλβανικό κράτος που έκανε… επανεκκίνηση.
