Μπορεί ένας ποδοσφαιρικός αγώνας να προκαλέσει κρίση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις; Φυσικά και μπορεί όταν οι γείτονές μας σκέφτονται όπως ο…. Ερντογάν. Φυσικά ο… Σουλτάνος το 1949 που έγιναν τα γεγονότα αυτά ήταν αγέννητος (ήρθε στον κόσμο πέντε χρόνια αργότερα), αλλά, προφανώς, το πνεύμα της αξιοποίησης της παραμικρής αφορμής προϋπήρχε.
Βρισκόμαστε στα 1949, τέτοιες μέρες, Μάιος και στην Αθήνα γίνεται ένα ποδοσφαιρικό τουρνουά. Το «Κύπελλο Φιλίας», όπως ονομάστηκε που από τις εξελίξεις δεν δικαίωσε τον τίτλο του. Η Ελλάδα είχε ακόμα Eμφύλιο πόλεμο, ήταν οι τελευταίες μάχες στον βορρά, είχαν περάσει μόλις εννιά χρόνια από το έπος της Αλβανίας και στον παγκόσμιο χώρο είχε παγιωθεί η «μάχη» των δύο κόσμων με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία.
Στο τουρνουά συμμετείχαν εκτός της Ελλάδας, η Ιταλία με τη Β’ ομάδα της, η Αίγυπτος και η Τουρκία. Το πρόγραμμα προέβλεπε να παίξουν όλοι με όλους και όποιος συγκεντρώσει τους περισσότερους βαθμούς να πάρει το Κύπελλο.
Στις 15 του μήνα η Ελλάδα αντιμετώπισε την Τουρκία, ηττήθηκε 2-1, υπήρχε φανατισμός στην εξέδρα, αλλά και μέσα στον αγωνιστικό χώρο. Στο 87ο λεπτό ο Μινάρδος έκανε φάουλ στον Ισφεντιγιάρ. Ο Τούρκος ποδοσφαιριστής τραυματίστηκε κι ο Μπουλέντ Εσέν που είχε μπει αλλαγή διαμαρτυρήθηκε στον Αιγύπτιο διαιτητή Ελ Σάιντ. Τότε ο Ανδρέας Μουράτης χαστούκισε τον Τούρκο ποδοσφαιριστή. Το επεισόδιο θα μπορούσε να τινάξει το ματς στον αέρα, αλλά ο Μουράτης έσπευσε να αγκαλιάσει και να φιλήσει τον Τούρκο αντίπαλόυ του δείχνοντας ότι μετάνοιωσε για την έκρηξή του. Ο διαιτητής αρκέστηκε στη χειρονομία αυτή και συνέχισε τον αγώνα.
Αμέσως μετά όμως η ΕΠΟ σε έκτακτη συνεδρίαση αποφάσισε να αποκλείσει τον Έλληνα ποδοσφαιριστή από την συνέχεια των αγώνων. Ακούστηκαν οι πρώτες γκρίνιες από πλευράς Τούρκων για μεροληπτική διαιτησία, αλλά αυτά γίνονται στο ποδόσφαιρο. Αυτά που δεν γίνονται ήταν η αυτοκτονία του 38χρονου τυπογράφος Τηλέμαχου Ζαφειρίδη που έπεσε από την Ακρόπολη. Στη τσέπη του βρέθηκε σημείωσε που ανέφερε ότι αυτοκτονεί από θλίψη για την ήττα της Εθνικής. Ο συντάκτης της «Αθλητικής Ηχούς», Λευτέρης Γενεράλης πήγε στο σπίτι του, σε μια πάροδο της οδού Λιοσίων και μίλησε με τους γείτονές του. Ο Ζαφειρίδης αντιμετώπιζε σοβαρά οικονομικά προβλήματα που τον είχαν φέρει στα πρόθυρα της τρέλας. Οι γείτονες είχαν παρατηρήσει ότι τον τελευταίο καιρό πουλούσε τα λίγα προσωπικά αντικείμενα που του είχαν απομείνει. Το ραδιόφωνο του, κάποια ρούχα, Οι ίδιοι απέδωσαν την αυτοκτονία του στην δύσκολη οικονομική κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει.
Το τουρνουά συνεχίστηκε, η Ελλάδα συνέχισε να χάνει (τρία ματς, ισάριθμες ήττες) και φάνηκε ότι το ματς που θα έκρινε την πρώτη θέση θα ήταν αυτό της Β’ Ιταλίας με την Τουρκία. Στο γήπεδο της Λεωφόρου, όπως όλα τα ματς του τουρνουά.
Η ΕΠΟ όρισε διαιτητή τον Σωτήρη Ασπρογέρακα που απέρριψαν οι Τούρκοι. Τον αντικατέστησε με τον Τζίτζη που απέρριψαν οι Ιταλοί και συμφώνησαν όλοι στον Βασίλη Διαμαντόπουλο που ήταν η τρίτη επιλογή.
Εκείνο το Σάββατο της 20ης Μαΐου στο γήπεδο ήταν κατάμεστο. Το κοινό υποστήριζε την Ιταλική ομάδα που νίκησε με 3-2. Κι άρχισαν τα παρατράγουδα.
Οι Τούρκοι υποστήριξαν ότι το τρίτο γκολ των Ιταλών σημειώθηκε από θέση οφ σάιντ και κακώς το μέτρησε ο διαιτητής. Ο ποδοσφαιριστής Μπουλέντ Εκέν, αρχηγός της ομάδας, ειρωνεύτηκε τον διαιτητή, ενώ οι συμπαίκτες του έσπασαν τη πόρτα των αποδυτηρίων των διαιτητών με σκοπό να τον χτυπήσουν. Ο σύμβουλος της ΕΠΟ Βγενόπουλος κι ένας αστυνομικός έτρεξαν να προστατεύσουν τον διαιτητή και δέχτηκαν τις μπουνιές και κλωτσιές των Τούρκων.
Οι αστυνομικοί είχαν σαφείς εντολές να μην πειράξουν τους Τούρκους που ήταν σύμμαχοί μας.
Ο Γάλλος ποδοσφαιρικός παράγοντας Ζιλ Ριμέ, ο εμπνευστής του Παγκοσμίου Κυπέλλου και πρόεδρος της ΦΙΦΑ παρακολουθούσε άναυδος τις σκηνές μέσα στο γήπεδο, ενώ δεν έκρυψε την απογοήτευσή όταν έμαθε τα όσα έγιναν στα αποδυτήρια.
Σύμφωνα με την επίσημη έκθεση της ΕΠΟ ο Σουκρή στον διάδρομο των αποδυτηρίων χτύπησε «στον δεξιόν όρχιν τον αναπληρωματικό ποδοσφαιριστή της ιταλικής ομάδας Αντωνάτσι» σύμφωνα με την έκθεση του γιατρού του αγώνα Σπεράντζα που τον εξέτασε.
Στα αποδυτήρια των διαιτητών ο επίσης διαιτητής Βραχάς δέχτηκε γροθιά στο μάτι, ενώ χτυπήθηκε και ο έφορος του Παναθηναϊκού Γερακάρης.
Στην ίδια έκθεση διαβάζουμε ότι οι Τούρκοι ποδοσφαιριστές φεύγοντας από το ξενοδοχείο πέταξαν από τα παράθυρα σερβίτσια τσαγιού που υπήρχαν στα δωμάτιά τους, ανθοδοχεία κ.ά, ενώ έσπασαν και τις λεκάνες στις τουαλέτες. Τις ζημιές υποχρεώθηκε να πληρώσει η ΕΠΟ
Θα περίμενε κανείς τα πράγματα να τελειώσουν εκεί. Άλλωστε κι οι Ιταλοί είχαν παράπονα από τους Τούρκους που στην ανταλλαγή λαβάρων όταν είδαν ότι το ιταλικό έγραφε «Ιταλια Β» το επέστρεψαν ζητώντας να αφαιρεθεί το «Β» αφού ως ισχυρή ομάδα έπαιζαν μόνο με πρώτες ομάδες! Κι όμως ήταν γνωστό σε όλους ότι στην Αθήνα βρισκόταν η δεύτερη ομάδα της Ιταλίας.
Το… πνεύμα του Ερντογάν, για το οποίο γράψαμε στην αρχή συνέχισε την ιστορία. Επιστρέφοντας στην πατρίδα τους τα μέλη της Τουρκικής αποστολής περιέγραψαν στιγμές κόλασης που έζησαν στην Αθήνα.
Υπάρχει εξήγηση για τη συμπεριφορά αυτή. Ο πρόεδρος της τουρκικής ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας, ο Σαβασίδ ήταν γενικός διευθυντής Σωματικής Αγωγής στην πατρίδα του, δηλαδή δημόσιος υπάλληλος, όπως και οι περισσότεροι ποδοσφαιριστές. Έπρεπε να έχουν μια δικαιολογία για την απώλεια της πρώτης θέσης.
Ο Τύπος της χώρας άρχισε φανταστικές περιγραφές με τους Έλληνες φιλάθλους να μιλούν για εκδίκηση στον Σαγγάριο (!) την ώρα του αγώνα και άλλα… γραφικά. Είναι φανερό ότι από τις περιγραφές οι λέξεις και οι τόποι που χρησιμοποιούσαν ήταν αυτές της τουρκικής προπαγάνδας Ο «Σαγγάριος», το «μας πετάξατε στη θάλασσα» και άλλα παρόμοια τα χρησιμοποιούν ακόμα και τώρα οι Τούρκοι επίσημοι, αλλά ποτέ δεν ακούστηκαν από τα στόματα Ελλήνων.
Η εφημερίδα «Ζαφέρ» σε κύριο άρθρο της μάλιστα έγραφε: «Αντί να μας δέρνουν ας νικήσουν τους αντάρτες που είναι ακόμα στα βουνά» εννοώντας φυσικά τον Εμφύλιο πόλεμο που διαρκούσε.
Εθνικιστικά σωματεία και οργανώσεις πήραν τη σκυτάλη. Διοργάνωσαν συγκέντρωση στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης για τα γεγονότα στην οποία μάλιστα κάλεσαν και μέλη της ελληνικής κοινότητας που τότε ήταν σημαντική σε αριθμό.
Έντρομοι οι Έλληνες της Πόλης κλείστηκαν σπίτια τους και δεν άνοιξαν τα μαγαζιά τους. Τα γεγονότα ήταν μια πρόβα για αυτά που θα ακολουθούσαν τον Σεπτέμβριο του 1955.
Ακόμα και η Τουρκική Εθνοσυνέλευση ασχολήθηκε με το θέμα. Οι βουλευτές της αντιπολίτευσης βρήκαν την ευκαιρία να κατηγορήσουν τη κυβέρνηση για… ενδοτισμό.
Ο Τούρκος πρεσβευτής στην Αθήνα, Ουναϊντίν, έκανε διάβημα διαμαρτυρίας στον υπουργό Εξωτερικών Κωνσταντίνο Τσαλδάρη (24 Μαΐου)
Η ΕΠΟ, με τη σειρά της, διέκοψε κάθε σχέση με την Τουρκική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία (8 Ιουνίου).
Με τον καιρό η υπόθεση ξεχάστηκε, τα μίση και τα πάθη αμβλύνθηκαν, αλλά για μια ακόμα φορά η ελληνική πλευρά δεν πήρε το μήνυμα. Οι Τούρκοι είχαν πάρει απόφαση να τελειώνουν με την ελληνική ομογένεια. Αργά, αλλά σταθερά δημιουργούσαν κρίσεις με την Ελλάδα και οι δυστυχείς ομογενείς θα πλήρωναν τα… σπασμένα. Απλά τα όσα έγιναν στην Αθήνα, τέτοια εποχή το 1949 ήταν η πρόβα για όσα ακολούθησαν!
