Ήταν 16 Ιουλίου 1920 όταν τα πρώτα τμήματα του Ελληνικού Στρατού, η Μεραρχία της Ξάνθης, με επικεφαλής τον Στρατηγό Κωνσταντίνο Μαζαράκη έμπαινε στην πολύπαθη πόλη των 40 Εκκλησιών μόλις 230 χιλιόμετρα μακριά από την Κωνσταντινούπολη.
Πολύπαθη πόλη γιατί εκτός από τους 5,5 αιώνες σκλαβιάς (την κατέλαβε ο Σουλτάνος Μουράτ Α’ το 1372) είχε τα τελευταία χρόνια να αντιμετωπίσει διπλό κίνδυνο.
Καταρχήν οι Οθωμανοί διοικητές και ανώτεροι κρατικοί υπάλληλοι βλέποντας την Αυτοκρατορία τους να καταρρέει μετά τις ήττες στους Βαλκανικούς Πολέμους και τον Α’ Παγκόσμιο φρόντιζαν για το…. μέλλον τους ζητώντας όλο και περισσότερα από το ελληνικό στοιχείο το οποίο απομυζούσαν οικονομικά. Παράλληλα στίφη κομιτατζήδων από τη γειτονική Βουλγαρία έσφαζαν τους Έλληνες και λεηλατούσαν τις περιουσίες τους σε μια προσπάθεια συρρίκνωσης του αριθμού που θα τους επέτρεπε να καταλάβουν για λογαριασμό τους την περιοχή!
Ο Ελληνικός Στρατός έμπαινε σε μια ρημαγμένη πόλη. Οι Έλληνες κάτοικοι έστησαν μια πρόχειρη αψίδα και βγήκαν στους δρόμους για να υποδεχτούν τους απελευθερωτές τους.
Στην εφημερίδα Μακεδονία διαβάζουμε την περιγραφή της εισόδου από τον απεσταλμένο της Πέτρο Λεβαντή.
«Την εμφάνισιν του τετιμημένου Στρατηγού και του επιτελείου του εις την είσοδον της πόλεως, όπου μεγαλοπρεπεστάτη εστήθη αψίς, επακολουθεί ατελεύτητος ανθοβροχή και μια μυριόστομος ζητωκραυγή, Οι καμπάνες των εκκλησιών ηχούν χαρμοσύνως και η εγχώριος μπάντα ανακρούει τον Εθνικόν Ύμνον. Αληθής φρενίτις που μάτην προσπαθούν οι επίσημοι να κατασιγήσουν, επ’ ολίγον, δια να προσφωνήσει τον Στρατηγόν ο Δήμαρχος…»
Δύο μέρες αργότερα επισκέφθηκε την πόλη ο Βασιλιάς Αλέξανδρος Α‘ για να τονώσει το φρόνημα των κατοίκων. Βρισκόταν στην Ανδριανούπολη, την πρώτη πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που είχε απελευθερωθεί νωρίτερα.
Μετά την αποθεωτική υποδοχή του δέχτηκε τον Τούρκο Δήμαρχο και τον Μουφτή οι οποίοι του ζήτησαν η νέα διοίκηση να σεβαστεί τα δικαιώματά τους.
Η Συνθήκη του Σαν Ρέμο τον Απρίλιο του 1920 είχε παραχωρήσει την Ανατολική Θράκη μέχρι τις 40 Εκκλησιές στην Ελλάδα, οι Τουρκικές στρατιωτικές αρχές εστασίασαν και δεν αναγνώρισαν τη συμφωνία. Δεν υπήρχε άλλη λύση παρά η στρατιωτική κατάληψη των περιοχών. Η κυβέρνηση Βενιζέλου ήθελε οι επιχειρήσεις να ολοκληρωθούν πριν τη Διάσκεψη των Σεβρών. Πραγματικά οργανώθηκε μια αστραπιαία (για μα μέτρα της εποχής) επιχείρηση με τον ελληνικό στρατό να προελαύνει, αλλά και να αντιμετωπίζει εκτός από τους Τούρκους και άτακτα τμήματα του Βουλγαρικού στρατού που επιχειρούσαν στην περιοχή με στόχο τις περιουσίες των κατοίκων αφού στην ουσία ο Βουλγαρικός Στρατός είχε αφοπλιστεί από τους Συμμάχους.
Στην Ανατολική Θράκη (συμπεριλαμβανομένης της Κωνσταντινούπολης) με βάση την τελευταία απογραφή ζούσαν:
Τούρκοι: 957.000
Έλληνας: 731.000
Αρμένιοι: 183.000
Βούλγαροι: 112.000
Εβραίοι: 66.000
Άλλες εθνότητες: 151.000
Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή το 1922 η περιοχή, όπως και όλη η Ανατολική Θράκη περιήλθε στην Τουρκία. Η πόλη μετονομάστηκε σε Κιρκλαρελί, ενώ ο ελληνικός πληθυσμός διασκορπίστηκε. Πολλοί αναζήτησαν την τύχη τους πέρα από τον Ατλαντικό. Οι πρόσφυγες που κατέφυγαν στη Θεσσαλονίκη δημιούργησαν μια νέα περιοχή που της έδωσαν το όνομα 40 Εκκλησιές και σήμερα αποτελεί συνοικία του Δήμου Θεσσαλονίκης.
