Η βύθιση του ατμόπλοιου «Χειμάρρα» στις 19 Ιανουαρίου 1947 στον Νότιο Ευβοϊκό είναι το πιο πολύνεκρο ναυτικό δυστύχημα στη χώρα μας. Έμεινε στην ιστορία ως «Ο Τιτανικός της Ελληνικής Ακτοπλοΐας».
- Γράφει ο Τάκης Κάμπρας
Θεωρείται το πιο πολύνεκρο ναυτικό δυστύχημα στη χώρα μας που δεν προκλήθηκε από πολεμικές ενέργειες. Είχε προηγηθεί στις 27 Σεπτεμβρίου 1943, την περίοδο της κατοχής, η βύθιση στο Αργοστόλι του επιβατηγού «Αρντένα*» με 700 νεκρούς.
Απέπλευσε στις 8:30 το πρωί της 18ης Ιανουαρίου 1947, από τη Θεσσαλονίκη για τον Πειραιά, με 544 επιβάτες και 86 άνδρες πλήρωμα.Το ατμόπλοιο είχε ναυπηγηθεί το 1905 και ανήκε προηγουμένως στη Γερμανία με την ονομασία «Χέρτα», αλλά δόθηκε στη χώρα μας ως πολεμική επανόρθωση.
Στις 4:10 τα ξημερώματα της 19ης Ιανουαρίου ενώ έπλεε στον Νότιο Ευβοϊκό προσέκρουσε λόγω της πυκνής ομίχλης στις βραχονησίδες «Βερδούγια», μεταξύ Νέων Στύρων και Αγίας Μαρίνας.
Στο μέσον του Εμφυλίου
Αυτή είναι η επικρατέστερη εκδοχή του ναυαγίου, γιατί υποστηρίζονται και άλλες απόψεις, όπως ότι προσέκρουσε σε μαγνητική θαλάσσια νάρκη ή ότι έγινε σαμποτάζ.
Ίσως έχει σημασία να αναφέρουμε εδώ ότι βρισκόμαστε στο μέσον του Εμφυλίου Πολέμου και το οδικό δίκτυο της χώρας ήταν σε κακή κατάσταση, αν όχι ανύπαρκτο. Έτσι, μια εναλλακτική διαδρομή από Θεσσαλονίκη προς Αθήνα ήταν μέσω θαλάσσης.
Η σφοδρή πρόσκρουση προκάλεσε εισροή υδάτων και σοβαρό πρόβλημα στο πηδάλιο του πλοίου, με αποτέλεσμα να παραμείνει ακυβέρνητο. Το πλήρωμα του «Χειμάρρα» δεν φρόντισε να διατηρήσει την τάξη κατά την εγκατάλειψη του σκάφους, που έγινε τελείως ανεξέλεγκτα.
Αν και το επιβατηγό βυθίστηκε μιάμιση ώρα αργότερα και σε απόσταση μόλις ενός μιλίου από την Αγία Μαρίνα, ο πανικός που επικράτησε κατά την εγκατάλειψη του πλοίου, το φοβερό ψύχος και τα ισχυρά θαλάσσια ρεύματα της περιοχής, είχαν ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους τουλάχιστον 383 άνθρωποι. Ανάμεσά τους πολλά γυναικόπαιδα, πολιτικοί κρατούμενοι και χωροφύλακες συνοδοί τους.
Στη δίκη που ακολούθησε, ο δεύτερος πλοίαρχος Μπέρτολς, που ήταν βάρδια την ώρα του ναυαγίου, καταδικάστηκε σε φυλάκιση 20 μηνών και ο πλοίαρχος Μπελέσης σε φυλάκιση 15 μηνών με αναστολή. Για την απώλεια του πλοίου το Ελληνικό Δημόσιο εισέπραξε από την ασφάλεια 70.000 λίρες Αγγλίας.
Η μαρτυρία του Ντίνου Κοσμόπουλου
Ένας από επιζήσαντες της φοβερής ναυτικής τραγωδίας, ήταν ο 19χρονος τότε πρωτοετής φοιτητής της Νομικής, Ντίνος Κοσμόπουλος, που μετέβαινε στην Αθήνα για να συναντήσει τον πατέρα του και αργότερα Δήμαρχος της Θεσσαλονίκης.
«Εκείνο το μοιραίο βράδυ, δεν είχε θαλασσοταραχή, παρά μόνο λίγο κύμα. Ήταν χειμώνας και η θάλασσα ήταν παγωμένη.Εγώ, όπως και οι περισσότεροι επιβάτες κοιμόμασταν, όταν μας ξύπνησε ένα δυνατό τράνταγμα. Άνοιξα τα μάτια και είδα ότι επικρατούσε απόλυτο σκοτάδι.
Ήταν θυμάμαι γύρω στις 4 τα ξημερώματα. Ανεβήκαμε στο κατάστρωμα, αλλά δεν βρισκόταν κανείς να μας δώσει οδηγίες τι να κάνουμε. Το πλήρωμα τα είχε χάσει, ενώ δεν υπήρχαν και τα ανάλογα σωστικά μέσα. Το βαπόρι δεν βάστηξε ούτε μια ώρα. Πήδηξα στη θάλασσα όταν άρχισε να μπατάρει. Δεν θα ξεχάσω τη νεκρική σιγή που επικράτησε για ένα λεπτό όταν το πλοίο εξαφανίστηκε από την επιφάνεια της θάλασσας.
Μετά άρχισαν τα ουρλιαχτά. Άλλοι δεν είχαν σωσίβια, άλλοι δεν ήξεραν κολύμπι. Αρπάζονταν ο ένας από τον άλλο και παρασέρνονταν στο τέλος μαζί στο βυθό. Η θάλασσα είχε γεμίσει από ναυαγούς. Παλεύανε λίγο με το νερό και βουλιάζανε. Στα αυτιά μου έχω τις φωνές τους, κρυώνω, κρυώνω. Οι περισσότεροι ναυαγοί ύστερα από λίγη ώρα σιωπούσαν για πάντα»…
15 μήνες με αναστολή
Ευτυχώς, εγώ βρήκα ένα μεγάλο σανίδι να επιπλέει δίπλα μου, αρπάχτηκα από αυτό και κατάφερα να επιζήσω, κολυμπώντας 7 με 9 ώρες. Μαζί μας ήταν και μία Αγγλίδα στρατιωτική νοσοκόμα, η οποία επέζησε από το ναυάγιο αλλά έξι μήνες μετά αρρώστησε από
πνευμονία και δυστυχώς πέθανε…
Είχε φτάσει πια μεσημέρι, όταν μας μάζεψαν κάτι καΐκια από τη Ραφήνα και μας πήγαν στα Στύρα Ευβοίας, όπου μας φιλοξένησαν κάποιοι καλοί άνθρωποι με τους οποίους κράτησα επαφή για κάμποσο καιρό. Τις πρώτες ώρες, το σπίτι μου και η γειτονιά μου με έκλαιγαν, γιατί θεωρούσαν ότι είχα πνιγεί. Ευτυχώς, αν και ήταν μια δύσκολη στιγμή της ζωής μου, δεν μου άφησε σημάδια. Απλώς, αναπόφευκτα κάθε φορά που ακούω για κάποιο ναυάγιο, δεν μπορώ παρά να θυμηθώ εκείνες τις στιγμές…».
Στη δίκη που ακολούθησε, ο δεύτερος πλοίαρχος Μπέρτολς, που ήταν βάρδια την ώρα του ναυαγίου, καταδικάστηκε σε φυλάκιση 20 μηνών και ο πλοίαρχος Σπύρος Μπιλίνης σε φυλάκιση 15 μηνών με αναστολή. Για την απώλεια του πλοίου το Ελληνικό Δημόσιο εισέπραξε από την ασφάλεια 70.000 λίρες Αγγλίας.
Χρόνια αργότερα, ο δύτης Κώστας Θοκταρίδης και η ομάδα του πραγματοποίησαν έρευνες στο σημείο του ναυαγίου και ανέσυραν πολύτιμα αντικείμενα. Τα αντικείμενα αυτά του «Χειμάρα», εκτέθηκαν μαζί με κειμήλια από το ναυάγιο του «Τιτανικού» τον Οκτώβριο του 2005 στο Ζάππειο.
Σώθηκαν 120 από του 840
*Το πλοίο «ΑΡΝΤΕΝΑ» ναυπηγήθηκε το 1915 στα βρετανικά ναυπηγεία και το 1934 αγοράστηκε από τον εφοπλιστή Ευάγγελο Κ. Τόγια. Εξυπηρετούσε τις ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες στη γραμμή Χίου – Μυτιλήνης και Κυκλάδων. Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού πολέμου επιστρατεύθηκε και αξιοποιήθηκε από την Ελληνική κυβέρνηση στον τομέα των εθνικών και στρατιωτικών μεταφορών, προσφέροντας σημαντικές υπηρεσίες.
Τον Απρίλιο του 1941 βομβαρδίστηκε από τη γερμανική αεροπορία στον Πειραιά και εν μέρει, βυθίστηκε.
Οι Γερμανοί το ανέλκυσαν, το επισκεύασαν και αφού το μετονόμασαν σε «RETTA», το επάνδρωσαν με γερμανικό πλήρωμα και από τότε χρησιμοποιείτο από τις Γερμανικές Αρχές κατοχής.
Στο τέλος Σεπτεμβρίου 1943, μετά τα γεγονότα της μεραρχίας Acqui και την παράδοση των Ιταλών, οι γερμανοί είχαν συγκεντρώσει πολλούς αιχμαλώτους σε στρατόπεδα στο Αργοστόλι και πήραν την απόφαση για μεταφορά τους στην ενδοχώρα με τελικό προορισμό, στρατόπεδα στην Γερμανία και την Πολωνία. Το πρώτο πλοίο που επιλέχθηκε για τον σκοπό αυτό ήταν το «AΡΝΤΕΝΑ».
Στις 28 Σεπτεμβρίου του 1943, 840 αιχμάλωτοι Ιταλοί επιβιβάστηκαν στο ατμόπλοιο και μαζί με πλήρωμα και συνοδεία 60 Γερμανών αναχώρησαν από το Αργοστόλι με προορισμό την Πάτρα. Πλησιάζοντας όμως στην έξοδο του κόλπου του Αργοστολίου και ενώ βρισκόταν στο μέσο της απόστασης Ξι Παλικής – Φανάρι Αργοστολίου, μια φοβερή έκρηξη συγκλόνισε το πλοίο, που λίγα λεπτά αργότερα άρχισε να βυθίζεται.
Δείτε επίσης: Η διαδρομή όλων των Προέδρων της Ελληνικής Δημοκρατίας, από το 1924 μέχρι σήμερα
Από τους 840 επιβαίνοντες Ιταλούς, σώθηκαν μόνο οι 120 που κατάφεραν να φθάσουν κολυμπώντας στην ακτή. Οι υπόλοιποι 720 αιχμάλωτοι βρήκαν τραγικό θάνατο. Οι 60 Γερμανοί που επέβαιναν στο πλοίο σώθηκαν όλοι.
Στην περιοχή που βρέθηκε το ναυάγιο, προκύπτει από την έρευνα που έγινε, ότι υπήρχε ιταλικό ναρκοπέδιο το οποίο τοποθετήθηκε στις 4 Ιουνίου 1943 από το ιταλικό motorship «Berletta». Άρα με δεδομένη πλέον τη θέση του ναυαγίου οδηγούμαστε στο συμπέρασμα, ότι το πλοίο προσέκρουσε σε ιταλική νάρκη.
