Οι Έλληνες ποντιακής καταγωγής της Ινδίας αποτελούν ένα σπάνιο αλλά εξαιρετικά ενδιαφέρον κομμάτι της ελληνικής διασποράς. Η ιστορία τους ξεκινά από τις πατρίδες του Εύξεινου Πόντου, κυρίως τη βορειοανατολική Μικρά Ασία, μια περιοχή με έντονη ελληνική παρουσία από την αρχαιότητα. Εκεί διατήρησαν για αιώνες ξεχωριστή πολιτισμική ταυτότητα, με ιδιαίτερη διάλεκτο, παραδόσεις και θρησκευτική ζωή. Ωστόσο, οι διώξεις και η γενοκτονία των Ποντίων (1914–1923), μαζί με τις αναταραχές της διάλυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τους οδήγησαν στον ξεριζωμό.
Ορισμένοι Πόντιοι Έλληνες αναζήτησαν αρχικά καταφύγιο στο Ιράν, που τότε βρισκόταν υπό βρετανική επιρροή. Εκεί ήρθαν σε επαφή με τους Πάρσες (Zoroastrians), μια κοινότητα με μακραίωνη ιστορία θρησκευτικής επιβίωσης. Οι Πόντιοι, σε ένα περιβάλλον ξένο και σε πολλές περιπτώσεις εχθρικό για χριστιανούς, ανέπτυξαν πρακτικές «κρυπτοχριστιανισμού». Ασκούσαν δηλαδή τη θρησκεία τους κρυφά. Φορούσαν ουδέτερα χρώματα, όπως το λευκό, και απέφευγαν τα χριστιανικά σύμβολα για να αποφύγουν τις διώξεις.
Η εγκατάσταση στην Ινδία έγινε σταδιακά, κυρίως μεταξύ 1915 και 1922, είτε απευθείας από τον Πόντο είτε μέσω Ιράν. Εκεί, κάποιοι βρήκαν ευκαιρίες εργασίας σε δυτικές και ελληνικές επιχειρήσεις, όπως η γνωστή εταιρεία Ralli Brothers, με εμπορική δραστηριότητα σε όλη την Ινδική υποήπειρο. Άλλοι εργάστηκαν ως τεχνίτες, οικοδόμοι, ράφτες ή λειτούργησαν μικρές επιχειρήσεις. Οι περισσότερες οικογένειες εγκαταστάθηκαν σε μεγάλα αστικά κέντρα όπως η Καλκούτα, η Βομβάη και το Σουράτ.
Ο ιερέας Κωνσταντίνος Χαλμπατζάκης υπήρξε καθοριστική μορφή για την κοινότητα. Κατέγραψε, προσέφερε πνευματική καθοδήγηση και συνέβαλε στη δημιουργία μικρών ελληνικών κοινοτήτων με επίκεντρο την Ορθόδοξη πίστη. Υπήρξαν και περιστασιακές προσπάθειες δημιουργίας ελληνικών σχολείων, ωστόσο λόγω μικρού αριθμού παιδιών και έλλειψης δασκάλων δεν είχαν μεγάλη διάρκεια.
Παρά την προσαρμογή τους στο ινδικό κοινωνικό και πολιτιστικό περιβάλλον, οι Πόντιοι Έλληνες διατήρησαν την ταυτότητά τους. Η ποντιακή διάλεκτος μιλούταν στα σπίτια, αν και σταδιακά παραχώρησε τη θέση της στα ινδικά (κυρίως Χίντι ή Βεγγαλικά). Η Ορθόδοξη Εκκλησία αποτέλεσε θεσμό διατήρησης της ταυτότητας, λειτουργώντας όχι μόνο ως χώρος λατρείας αλλά και ως πολιτιστικό κέντρο, όπου οργανώνονταν γιορτές, γάμοι και κοινωνικές συγκεντρώσεις. Θρησκευτικές εορτές όπως το Πάσχα γιορτάζονταν με έθιμα ελληνικά, συνδυασμένα με τοπικές ινδικές επιρροές.
Η κουζίνα ήταν ένα ακόμη μέσο διατήρησης της ταυτότητας. Πιάτα όπως το γεμιστό, το γιαουρτλού, η πίτα, ο μπακλαβάς και ο μουσακάς μαγειρεύονταν με διαθέσιμα υλικά της Ινδίας, δίνοντας νέα διάσταση στη γαστρονομική ταυτότητα της κοινότητας. Ειδικά στην Καλκούτα, υπήρχαν ελληνικά εστιατόρια και μαγειρεία με έντονο ελληνοπνευματικό χαρακτήρα, που προσείλκυαν και Ινδούς πελάτες.
Κοινωνικά, οι Πόντιοι διατηρούσαν στενούς δεσμούς μεταξύ τους μέσω μικρών οργανώσεων, ενώ οι μικτοί γάμοι (με Αρμένιους, Άγγλους ή και Ινδούς) δεν ήταν σπάνιοι, ιδιαίτερα στις επόμενες γενιές. Αυτό, ωστόσο σύμφωνα με το himara.gr, συνέβαλε στη σταδιακή απορρόφηση της ταυτότητας από τον ευρύτερο κοινωνικό ιστό της Ινδίας.
Μετά το 1950 και ιδιαίτερα μετά την ανεξαρτησία της Ινδίας, αρκετοί Πόντιοι Έλληνες μετανάστευσαν στην Ελλάδα, την Αυστραλία ή το Ηνωμένο Βασίλειο, σε αναζήτηση καλύτερων ευκαιριών. Η κοινότητα μειώθηκε αισθητά. Σήμερα, απομένουν ελάχιστες οικογένειες ελληνικής καταγωγής στην Ινδία, κυρίως στην Καλκούτα, οι οποίες όμως γνωρίζουν την καταγωγή τους και προσπαθούν να τη διατηρήσουν. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι νεότερες γενιές οργανώνουν πολιτιστικές ή θρησκευτικές εκδηλώσεις, συμμετέχουν σε online κοινότητες της διασποράς και αναζητούν τις ρίζες τους μέσω ιστορικών ερευνών ή επαφής με συγγενείς στην Ελλάδα.
Η ιστορία των Ποντίων Ελλήνων της Ινδίας αποτελεί ένα ζωντανό παράδειγμα της δύναμης της πολιτιστικής μνήμης και της ικανότητας ενός λαού να επιβιώνει και να μεταλλάσσεται μέσα από τραγωδίες, μετανάστευση και πολιτισμική ανάμιξη. Είναι μια υπενθύμιση ότι ο ελληνισμός, ακόμα και μακριά από την εθνική του εστία, διατηρεί την ουσία του και προσαρμόζεται, αφήνοντας διαχρονικά το αποτύπωμά του.
*Φωτογραφία αρχείου
Δείτε επίσης:
- Οι Έλληνες που θυμούνται
- Υπό τους ήχους της ποντιακής λύρας η κηδεία του σπουδαίου Αχιλλέα Βασιλειάδη
