Η υφυπουργός Υγείας, Ζωή Ράπτη, μιλά για το πώς πρόκειται να αλλάξει το πρόσωπο της Ψυχικής Υγείας στην Ελλάδα μέσα από το ενισχυμένο Εθνικό Σχέδιο Δράσης, που έχει ορίζοντα δεκαετίας.
Συνέντευξη: Φλώρα Κασσαβέτη
Υπάρχει η αντίληψη ότι κάτι πάει να αλλάξει σε σχέση με το παρελθόν στη χώρα μας, όσον αφορά την αντιμετώπιση της ψυχικής υγείας. Υπάρχει, πράγματι, η διάθεση και το σχέδιο δράσης, ώστε να αντιμετωπιστεί το θέμα της ψυχικής υγείας πιο σοβαρά αλλά και αποτελεσματικά;
Χαίρομαι πολύ που μου κάνετε αυτήν την ερώτηση, γιατί επιτέλους αλλάζει το πρόσωπο της ψυχικής υγείας στην πατρίδα μας. Η πανδημία τα προηγούμενα χρόνια επέδρασε ως καταλύτης, αναδεικνύοντας την υποχρηματοδότηση και υποστελέχωση του συγκεκριμένου τομέα και προβάλλοντας την ανάγκη στήριξης των υπαρχόντων δομών και υπηρεσιών αλλά και της ανάπτυξης νέων! Χάρη στη δημιουργία ενός ισχυρού χρηματοδοτικού εργαλείου, του Ταμείου Ανάκαμψης, δημιουργούμε 106 νέες δομές στην κοινότητα, που θα καλύψουν όλες τις ανάγκες των πολιτών, δίνοντας έμφαση στις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, δηλαδή στα παιδιά, τους εφήβους και τους ηλικιωμένους, οι οποίοι υπέστησαν και το μεγαλύτερο βάρος από τις δραματικές επιπτώσεις της πανδημίας του κορονοϊού. Υλοποιούμε με ταχύτατους ρυθμούς ένα έργο, που έρχεται να καλύψει διαχρονικές ελλείψεις, και παράλληλα προχωρά στην τελική ευθεία η ψυχιατρική μεταρρύθμιση που άρχισε πριν χρόνια, με κεντρικό μήνυμα την αποασυλοποίηση. Έχοντας ολοκληρώσει τον σχεδιασμό των παρεμβάσεων που πρέπει να γίνουν, ώστε να στηριχθεί ουσιαστικά και ολιστικά η ψυχική υγεία, προχωρήσαμε στη δημιουργία του πρώτου ολοκληρωμένου Εθνικού Σχεδίου Δράσεως για την Ψυχική Υγεία στην πατρίδα μας. Εκεί αποτυπώνεται η βούλησή μας, προκειμένου να δώσουμε προτεραιότητα στην ψυχική υγεία σε όλες μας τις πολιτικές. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ψυχική Υγεία στην Ελλάδα έχει ορίζοντα δεκαετίας και περιλαμβάνει προτάσεις από την Εθνική Επιτροπή 35 ειδημόνων στο πεδίο της Ψυχικής Υγείας, που συγκροτήσαμε, ενώ υλοποιήθηκε με την τεχνική υποστήριξη του ΠΟΫ. Οι εποχές είναι δύσκολες και βλέπουμε πως καθημερινά αναδύονται νέα προβλήματα, την ώρα που η πανδημία δεν έχει ακόμα τελειώσει. Δεν προλάβαμε να πάρουμε ανάσα από τον κορονοϊό και βρεθήκαμε αντιμέτωποι με τον πόλεμο στην Ουκρανία, την ακρίβεια, τον πληθωρισμό, την ενεργειακή κρίση, τον φονικό σεισμό στην Τουρκία. Χρειαζόμαστε ισχυρή ψυχική θωράκιση, για να ανταπεξέλθουμε στα δύσκολα που βιώνουμε και στα πιθανώς ακόμα πιο δύσκολα τα οποία ενδέχεται να μας βρουν στην πορεία.
Δεν νοείται, εξάλλου, υγεία χωρίς ψυχική υγεία; Σωστά;
Απολύτως σωστά! Μάς το έδειξε με τον πλέον εμφατικό τρόπο η πανδημία, καθώς τα περιοριστικά μέτρα που λήφθηκαν για την προστασία από τη διασπορά του κορονοϊού, εκτόξευσαν τις ψυχικές διαταραχές στον παγκόσμιο πληθυσμό, με τη χώρα μας βέβαια να μην αποτελεί εξαίρεση. Καταγράφηκε αύξηση της κατάθλιψης, του άγχους, του φόβου, των διαταραχών του ύπνου και πρόσληψης της τροφής, όλων των εθισμών, με προεξάρχοντα τον εθισμό των νέων στο διαδίκτυο, καθώς και της ενδοοικογενειακής βίας και κάθε μορφής κακοποίησης (σωματική, σεξουαλική και ψυχολογική), με θύματα πρωτίστως παιδιά, γυναίκες και άτομα με αναπηρία. Είναι, πλέον, ξεκάθαρο ότι η ψυχική υγεία είναι απαραίτητη για τη συνολική υγεία και την ευεξία κάθε ανθρώπου ξεχωριστά αλλά και συνολικά, για την επίτευξη της κοινωνικής ευημερίας. Άλλωστε, ο ίδιος ο ΠΟΫ ορίζει την ψυχική υγεία ως «την κατάσταση ευεξίας, κατά την οποία κάθε άτομο αντιμετωπίζει με επιτυχία τα προβλήματα της ζωής, εργάζεται παραγωγικά και συμμετέχει στον κοινωνικό του κύκλο». Επίσης, δεν είναι τυχαίο το ότι η διασφάλιση της καλής υγείας, της ευημερίας για όλους και η προώθηση της ψυχικής υγείας αποτελεί τον 3ο από τους δεκαεπτά Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ. Το όραμά μας είναι μία υγιής ενδυναμωμένη και ανθεκτική κοινωνία, χωρίς να μείνει κανένας μόνος, κανένας πίσω.
Με βάση όσα έχουν ανακοινωθεί σχετικά με το Σχέδιο Δράσης του Υπουργείου Υγείας για την ψυχική υγεία, έχουν αδειοδοτηθεί 56 νέες δομές ψυχικής υγείας; Πόσες από αυτές πρόκειται να λειτουργήσουν άμεσα;
Ο σχεδιασμός μας περιλαμβάνει 106 νέες δομές, που θα λειτουργήσουν στην κοινότητα. Έχει ήδη ολοκληρωθεί η διαγωνιστική διαδικασία για τις 66 από αυτές, ενώ έχουν εκδοθεί οι άδειες ίδρυσης και λειτουργίας για τις 56 νέες δομές, όπως σωστά αναφέρατε, ώστε πολύ σύντομα να ξεκινήσουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους συμπολίτες μας. Μέσα στο 2023 θα ολοκληρωθούν οι διαγωνισμοί για τις υπόλοιπες 40 δομές, ώστε κάθε πολίτης, κάθε ηλικίας να έχει τη στήριξη που χρειάζεται, εντελώς δωρεάν, μέσα στην κοινότητα. Καθώς βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο, εν αναμονή των εξελίξεων, δεν μπορούμε να δώσουμε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Ήδη, όμως, ανοίγουν νέες θέσεις εργασίας, ώστε να στελεχωθούν οι δομές και να ξεκινήσει σταδιακά η λειτουργία τους. Είναι, λοιπόν, πολύ σημαντικό να ανανεώσει την ψήφο εμπιστοσύνης στην ΝΔ ο ελληνικός λαός, προκειμένου να μπορέσουμε να ολοκληρώσουμε το έργο που υλοποιούμε στην υποστήριξη της ψυχικής υγείας και στην αντιμετώπιση των εξαρτήσεων με ταχύτερους ρυθμούς. Άλλωστε, ο ίδιος ο Πρωθυπουργός έχει δεσμευτεί για την 2η τετραετία ‒εφόσον ο λαός του ανανεώσει την εντολή‒ πως η στήριξη της Υγείας θα είναι προτεραιότητά του. Κι όπως ήδη είπαμε, δεν υπάρχει υγεία χωρίς ψυχική υγεία!
Οι πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν ότι μετά την πανδημία η ψυχική υγεία των Ελλήνων έχει επιδεινωθεί, με έναν στους 4 να βιώνουν συμπτώματα άγχους. Η εύκολη λύση είναι η συνταγογράφηση αγχολυτικών ή αντικαταθλιπτικών. Φαντάζομαι ότι στόχος σας είναι να δώσετε περισσότερα όπλα στους πολίτες για την αντιμετώπιση του άγχους και της κατάθλιψης ή άλλων ψυχικών διαταραχών πέραν της πρόσβασης στη φαρμακευτική αγωγή.
Τα ευρήματα μελετών που διεξήγαγαν ο ΠΟΫ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και διακεκριμένοι επιστήμονες στην πατρίδα μας, όπως οι καθηγητές Ψυχιατρικής Νίκος Σμυρνής και Νίκος Στεφανής, ο ομότιμος καθηγητής Ιατρικής Ιωάννης Τούντας και η αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής ‒ Εφηβικής Ιατρικής Άρτεμις Τσίτσικα, καταγράφουν τις δραματικές επιπτώσεις της πανδημίας στον ψυχισμό των πολιτών. Το άγχος και η κατάθλιψη αυξήθηκαν στο 23% από 4% προ πανδημίας, ενώ πολλοί συμπολίτες μας, κυρίως ηλικιωμένοι ‒ που χρειάστηκε να απομονωθούν από την οικογένειά τους για τη δική τους προστασία, βίωσαν συμπτώματα μετατραυματικού σοκ. Γι’ αυτό, άλλωστε, στους ηλικιωμένους επιδεινώθηκαν δραματικά οι διαταραχές της ψυχικής υγείας, με προεξάρχουσες την άνοια, το Alzheimer και την κατάθλιψη. Όλα τα προβλήματα που πυροδοτήθηκαν ή προϋπήρχαν και επιδεινώθηκαν μέσα στην πανδημία, δεν αντιμετωπίζονται με αγχολυτικά. Απαιτείται διαρκής στήριξη, παρακολούθηση και αξιολόγηση των ασθενών, κάτι που πραγματοποιείται μέσα από τα κέντρα ημέρας που θέτουμε σε λειτουργία, με τη βοήθεια κινητών μονάδων και προγραμμάτων τηλεψυχιατρικής, που προσεγγίζουν τους απομακρυσμένους πληθυσμούς. Επίσης, στη φαρέτρα μας υπάρχει η πολιτιστική συνταγογράφηση, η οποία αξιοποιεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα την Τέχνη για θεραπευτικούς σκοπούς. Όλες οι δομές που περιλαμβάνονται στον σχεδιασμό μας και οι δράσεις μας είναι ολιστικές, με τη φαρμακευτική αγωγή να πλαισιώνει όποτε απαιτείται τις υποστηρικτικές συνεδρίες.
Εκτός από τα φάρμακα, που αποδεδειγμένα βοηθούν στην αντιμετώπιση κάποιων ψυχικών διαταραχών, επιβεβαιώνεται ότι σημαντικός είναι ο ρόλος της ταυτόχρονης υποστήριξης με ψυχοθεραπεία, την οποία πλέον σημαντική μερίδα των Ελλήνων έχει αποστιγματίσει και αγαπήσει. Ο ψυχολόγος σε κάποιες περιπτώσεις δεν είναι πολυτέλεια, είναι συχνά τόσο απαραίτητος όσο ο γιατρός. Δεν έχουν όλοι, όμως, τα χρήματα για συνεδρίες με ψυχολόγους και ψυχοθεραπεία. Πώς σκέφτεστε να συνδράμετε σε αυτό το κενό, που πλήττει τις ασθενέστερες οικονομικά τάξεις;
Γι’ αυτή την ανάγκη που περιγράψατε και την οποία γιγάντωσε η πανδημία, δράσαμε άμεσα, θέτοντας καταρχήν σε λειτουργία την Εθνική Γραμμή Δωρεάν Ψυχοκοινωνικής Στήριξης 10306, που λειτουργεί όλο το 24ωρο, για το σύνολο της κοινωνίας. Η γραμμή έχει ήδη δεχτεί περισσότερες από 545.000 κλήσεις, ενώ για τη στήριξη των ασθενών με Covid-19, των συγγενών τους και των υγειονομικών που βρέθηκαν αντιμέτωποι με το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης υλοποιήσαμε το πρόγραμμα «Κανένας Μόνος στην Πανδημία». Την τελευταία 3ετία μάθαμε να αξιοποιούμε τα ψηφιακά εργαλεία, τα οποία έχουν την πολύτιμη ιδιότητα να ξεπερνούν γεωγραφικά εμπόδια, παρέχοντας τη δυνατότητα να φτάνουμε γρήγορα σε πληθυσμούς απομακρυσμένων περιοχών, εκεί όπου δεν μπορούμε να πάμε εύκολα με άλλο τρόπο. Για τη στήριξη των πολιτών δημιουργήσαμε κι άλλες υπηρεσίες, όπως είναι η δωρεάν Γραμμή Βοήθειας για την Άνοια 1102, σε συνεργασία με την Εταιρεία Alzheimer Αθηνών, που έχει δεχτεί περισσότερες από 21.000 κλήσεις από άτομα με άνοια‒νόσο Alzheimer, τις οικογένειές τους και τους φροντιστές τους. Επίσης, σε συνεργασία με την Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία και την Εταιρεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος θέσαμε σε λειτουργία την Ανοιχτή Γραμμή 2152152121 για τους ογκολογικούς ασθενείς, τους οικείους τους και τους φροντιστές τους, που τους στηρίζει ψυχοκοινωνικά και παράλληλα βοηθά στη διακοπή του καπνίσματος, καθώς το κάπνισμα αποτελεί ανεξάρτητο και πολύ σημαντικό παράγοντα κινδύνου ανάπτυξης καρκίνου.
Τα παιδιά και οι νέοι φαίνεται ότι έχουν δεχτεί βαρύτερο πλήγμα στην ψυχική τους υγεία από την πανδημία, και το σχέδιο δράσης σας στοχεύει ξεκάθαρα στην υποστήριξή τους. Θέλετε να μας πείτε περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το πώς θα τους παρέχεται η υποστήριξη που χρειάζονται;
Τα παιδιά και οι νέοι είναι οι πολίτες του αύριο. Η κοινωνία μας θα έχει μέλλον μόνον αν στηριχθεί σε πολίτες με ψυχική ανθεκτικότητα. Σύμφωνα και με την προτεραιοποίηση των πολιτικών του Πρωθυπουργού μας, δώσαμε έμφαση σε νέες υπηρεσίες για τα παιδιά και τους νέους ενήλικες. Σε αυτό το πλαίσιο, νομοθετήσαμε και λειτουργούμε άμεσα Κέντρα Ψυχικής Υγείας στα πανεπιστήμιά μας για την ψυχολογική υποστήριξή τους με πρώτο το ΠΑΔΑ, το οποίο εγκαινιάζεται εντός του 2023, με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης. Επίσης, προχωρήσαμε σε διεθνείς συνεργασίες με καταξιωμένους φορείς για τη βελτίωση της ψυχικής υγείας των παιδιών και εφήβων μας σε συνεργασία με το «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος» (ΙΣΝ), και το “Child Mind Institute” της Νέας Υόρκης, για τη δημιουργία ολοκληρωμένου Εθνικού Δικτύου Αναφοράς για το παιδί και την ενίσχυση της ψυχικής υγείας του, σε όλη την επικράτεια. Πρόκειται για μία πρωτοβουλία σε βάθος 5ετίας για την ψυχική υγεία παιδιών κι εφήβων, που τους εξασφαλίζει ψυχική ανθεκτικότητα. Επίσης, στο πλαίσιο των 106 νέων δομών που δημιουργούνται στην κοινότητα, θέτουμε άμεσα σε λειτουργία οκτώ κέντρα έγκαιρης παρέμβασης για την ψύχωση των νέων, ώστε τα άτομα ηλικίας από 18 ετών και άνω που εμφανίζουν συμπτώματα ψύχωσης και που εκτιμώνται σε 3.500 νέα περιστατικά ετησίως, να έχουν την πρέπουσα έγκαιρη διάγνωση και φροντίδα και να μην χρειάζεται να απευθύνονται στα μεγάλα δημόσια ψυχιατρεία ‒ μία διαδικασία που είναι από μόνη της ιδιαίτερα τραυματική για τους νέους. Επιπλέον, ενισχύσαμε το ΕΣΥ με προσλήψεις μόνιμων και επικουρικών γιατρών, ψυχιάτρων και παιδοψυχίατρων στις δομές ψυχικής υγείας της χώρας. Συγκεκριμένα, νομοθετήσαμε για 215 θέσεις ειδικευόμενων νοσηλευτών ψυχικής υγείας ανά ΥΠΕ και δημιουργήσαμε νέες παιδοψυχιατρικές κλίνες στο «Καραμανδάνειο» Νοσοκομείο Παίδων της Πάτρας και στο Ασκληπιείο της Βούλας, καθώς και στα Νοσοκομεία Αλεξανδρούπολης, αλλά και Τρίπολης. Τέλος, αξιοποιήσαμε δωρεές, όπως αυτή του Ιδρύματος Ιωάννη Αγγελικούση, για τη δημιουργία της Ψυχιατρικής Κλινικής Εφήβων 14-18 ετών στο Νοσοκομείο Νίκαιας – Δυτικής Αττικής «Αγία Βαρβάρα».
Ένα άλλο στατιστικό στοιχείο, που επιβεβαιώθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, είναι η αύξηση των διατροφικών διαταραχών, που γνωρίζουμε ότι κυρίως ορμώνται από ψυχολογικές αφετηρίες. Πρόκειται να λειτουργήσουν δομές για την αντιμετώπιση αυτών των περιστατικών;
Ήδη από το καλοκαίρι λειτουργούμε στο Σισμανόγλειο Νοσοκομείο την πρώτη μονάδα για την ψυχογενή ανορεξία σε νοσοκομείο του ΕΣΥ. Στο πρώτο εξάμηνο της λειτουργίας της και μέχρι το τέλος του 2022, η μονάδα δέχτηκε 58 αιτήματα στα εξωτερικά ιατρεία, έκλεισε ραντεβού σε 39 ασθενείς και νοσήλευσε εννέα ασθενείς, όλες έφηβες και νέες γυναίκες ηλικίας 16 ετών και άνω. Οι ασθενείς προέρχονται από όλη την επικράτεια, από την Αττική, την Αλεξανδρούπολη, την Πάτρα, την Κω ακόμα και την Κύπρο, και αυτήν την εποχή νοσηλεύονται πέντε έφηβες και νεαρές γυναίκες, που στο πλαίσιο της θεραπείας τους ετοιμάζονται για την πρώτη τους επίσκεψη σε κινηματογράφο και σε θεατρική παράσταση. Πέρα από τη μονάδα για την ψυχογενή ανορεξία στο Σισμανόγλειο, θα δημιουργηθούν και δύο κέντρα ημέρας σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη για τις διατροφικές διαταραχές, στο πλαίσιο των 106 νέων κοινωνικών δομών.
Το ζήτημα των ατόμων με πρόβλημα εθισμού το χειρίζονται το ΚΕΘΕΑ και ο ΟΚΑΝΑ; Ισχύει ότι θα δημιουργηθούν νέα κέντρα απεξάρτησης από το αλκοόλ;
Το μείζον ζήτημα των εθισμών, που εκτινάχθηκαν με την πανδημία, το χειρίζονται οι φορείς μας, το ΚΕΘΕΑ και ο ΟΚΑΝΑ, οι οποίοι αξιοποίησαν το ΕΣΠΑ και προχώρησαν στην ίδρυση και λειτουργία, αντίστοιχα, 22 και 35 νέων δομών απεξάρτησης σε όλη την Ελλάδα από τα ναρκωτικά, το αλκοόλ και το διαδίκτυο. Για την ενίσχυση της πρόληψης της χρήσης ναρκωτικών και άλλων εξαρτήσεων από παιδιά και εφήβους, υπογράψαμε με το Υπουργείο Εσωτερικών, την ΚΕΔΕ, τον ΟΚΑΝΑ και την ΕΕΤΑΑ Α.Ε., τη νέα επταετή Προγραμματική Σύμβαση για τη Λειτουργία των Κέντρων Πρόληψης, ύψους 85 εκ. ευρώ, που υποστηρίζουν παιδιά και εφήβους και τις οικογένειές τους στη μάχη για την καταπολέμηση των εξαρτήσεων σε 75 δήμους της χώρας. Για την απεξάρτηση από το αλκοόλ ‒ πέραν των δομών που λειτουργούν ήδη στα πανεπιστημιακά και ψυχιατρικά νοσοκομεία της χώρας μας, το ΚΕΘΕΑ και τον ΟΚΑΝΑ, πράγματι προχωρήσαμε στη δημιουργία νέων «Κέντρων Ενδονοσοκομειακής Νοσηλείας ατόμων εξαρτημένων από το οινόπνευμα», αρχής γενομένης από το Αιγινήτειο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, με επικεφαλής τον καθηγητή κ. Ηλία Τζαβέλλα. Στον σχεδιασμό μας είναι και δεύτερο κέντρο απεξάρτησης από τον εθισμό στο αλκοόλ, που θα λειτουργήσει στο Σισμανόγλειο Νοσοκομείο.
Και για τη διαδικτυακή εξάρτηση, ένα πρόβλημα όπου επίσης έχουν αυξηθεί τα περιστατικά, έχετε προβλέψει κάτι;
Η εξάρτηση από το διαδίκτυο κατέγραψε άλμα στους νέους τα χρόνια της πανδημίας και στη χώρα μας· από 40%, που ήταν προ πανδημίας, ξεπέρασε το 67%. Η αυξανόμενη χρήση του διαδικτύου από παιδιά και εφήβους κατέστησε αναγκαία την αύξηση των ήδη παρεχόμενων υπηρεσιών από τα τμήματα των ψυχιατρικών νοσοκομείων μας και τους φορείς μας ΚΕΘΕΑ και ΟΚΑΝΑ. Για τον λόγο αυτό υλοποιούμε, με την Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, το ΕΠΙΨΥ και την ΑμΚΕ Ιάσων, πρόγραμμα κατάρτισης λειτουργών υγείας και άλλων στελεχών για τα παιδιά και τους έφηβους, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η νέα αυτή μορφή εθισμού.
Αναφέρατε πιο πάνω ότι η κατάσταση των ατόμων με άνοια και νόσο Αλτσχάιμερ έχει σημειώσει επιδείνωση. Τι σκοπεύετε να κάνετε για την άμεση στήριξή τους;
Πέρα από τους νέους μας δεν ξεχνάμε τους ηλικιωμένους, που υπέστησαν και αυτοί βαριές επιπτώσεις από την πανδημία. Πράγματι, έρευνα η οποία έγινε στην Ελλάδα, δείχνει ότι στο 78% των ατόμων με άνοια και νόσο Αλτσχάιμερ τα συμπτώματα επιδεινώθηκαν από την απομόνωση. Για τη στήριξη των ηλικιωμένων δημιουργούμε νέες δομές για την άνοια και το Αλτσχάιμερ. Στον σχεδιασμό μας εντάσσονται έξι κέντρα ημέρας και τέσσερις κινητές μονάδες, καθώς επίσης και οικοτροφεία για ασθενείς τελικού σταδίου, όπως και για περιπατητικούς ασθενείς. Λειτουργούμε ήδη δύο κέντρα ημέρας για την αντιμετώπιση αυτών των διαταραχών στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αλεξανδρούπολης και στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Ηρακλείου Κρήτης. Επιπλέον, έχουμε ξεκινήσει Πρόγραμμα Ψυχογηριατρικής Υποστήριξης, σε συνεργασία με το Αιγινήτειο Νοσοκομείο, σε απομακρυσμένες νησιωτικές και ακριτικές περιοχές της χώρας. Παράλληλα, λειτουργούμε την Τηλεφωνική Γραμμή Βοήθειας για την Άνοια 1102, που απευθύνεται σε άτομα με άνοια, τους φροντιστές τους και σε επαγγελματίες υγείας, η οποία μέχρι σήμερα έχει υποστηρίξει πάνω από 21.000 συμπολίτες μας.
Η ψυχική υγεία των φροντιστών των ατόμων με Αλτσχάιμερ είναι, επίσης, επιβαρυμένη και δίνουν κι αυτοί έναν πολύ δύσκολο αγώνα. Υπάρχει πρόνοια και υποστήριξη και για αυτούς;
Ναι, τόσο τα κέντρα ημέρας όσο και η γραμμή υποστήριξης και οι κινητές μονάδες απευθύνονται και στους φροντιστές, που αντιμετωπίζουν βαρύ σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης.
Πώς μπορούν να έχουν πρόσβαση σε όλες αυτές τις υπηρεσίες οι κάτοικοι απομακρυσμένων περιοχών της Ελλάδας; Σε ποιες νησιωτικές περιοχές λειτουργούν προγράμματα ψυχιατρικής υποστήριξης;
Για να βοηθήσουμε τους συμπολίτες μας που ζουν σε νησιά αλλά και σε ορεινά χωριά της ηπειρωτικής Ελλάδας, υλοποιούμε προγράμματα ψυχοκοινωνικής στήριξης παιδιών και ενηλίκων με τη συνεργασία Κινητών Μονάδων Ψυχικής Υγείας της ΕΠΑΨΥ, στις δυτικές και βορειοανατολικές Κυκλάδες. Οι υπηρεσίες παρέχονται σε Πάρο, Αντίπαρο, Τήνο, Μύκονο, Σύρο, Άνδρο, Μήλο, Κίμωλο, Σίφνο, Σέριφο, Κύθνο και Κέα (Τζια). Στις Κυκλάδες υλοποιούμε και πρόγραμμα ψυχογηριατρικής στήριξης των ηλικιωμένων πολιτών που επηρεάστηκαν δραματικά από τις επιπτώσεις της πανδημίας, το οποίο καλύπτει και ορεινά χωριά της ηπειρωτικής Ελλάδας, όπως είναι η περιοχή των Καλαβρύτων. Παράλληλα, δημιουργήσαμε Μονάδες Τηλεψυχιατρικής σε απομακρυσμένες περιοχές του τόπου μας, με εμβληματικές το Καστελόριζο και τη Σύμη, και με προοπτική επέκτασής τους και σε άλλες νησιωτικές και ορεινές περιοχές της χώρας. Τέλος, Πρόγραμμα Τηλεψυχιατρικής υλοποιεί και η 2η ΥΠΕ (Πειραιώς και Νήσων Αιγαίου), που στηρίζει παιδιά κι ενήλικες και το οποίο έχει πραγματοποιήσει περισσότερα από 1.300 ραντεβού.
Να μιλήσουμε στο σημείο αυτό για την ενδοοικογενειακή βία και τα περιστατικά κακοποίησης παιδιών και εφήβων, φαινόμενο που επίσης έχει αυξηθεί και επιβεβαιώνεται και από κάποια θλιβερά περιστατικά που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας και συγκλόνισαν το πανελλήνιο. Θα λειτουργήσουν δομές και για αυτές τις περιπτώσεις;
Η ενδοοικογενειακή βία και η κακοποίηση των παιδιών αυξήθηκαν πολύ στα χρόνια της πανδημίας, με τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας να έχουν υπερδιπλασιαστεί και στο 78% των περιστατικών να αναφέρεται βίαιη συμπεριφορά για πρώτη φορά. Για να αντιμετωπίσουμε αυτό το νοσηρό φαινόμενο των καιρών, θέτουμε σε λειτουργία 2 κέντρα ημέρας για κακοποιημένα παιδιά και 2 κέντρα ημέρας για την ολιστική στήριξη της οικογένειας, στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού.
Παλαιότερα υπήρχε μία επιφύλαξη για τα παιδιά χωρισμένων γονιών, η κοινωνία πίστευε ότι είναι πιο επίφοβα σε ψυχική ανισορροπία. Η ιστορία δείχνει ότι οι χωρισμένοι γονείς ίσως είναι και πιο ώριμοι και με μεγαλύτερη επαγρύπνηση και καλύτερη ενημέρωση από παραδοσιακά μοντέλα, που κρύβουν κάποιες φορές επιμελώς την ακαταλληλότητα των γονιών.
Γονιός κανείς μας δεν γεννιέται, γίνεται και στην πορεία θα έρθουν στιγμές που θα αναρωτηθείς για το αν πράττεις το σωστό. Είναι απολύτως ανθρώπινο και δεν έχει σχέση με το αν ως γονιός είσαι παντρεμένος/η ή έχεις χωρίσει. Βάζεις πάντοτε το συμφέρον τού παιδιού πρώτο και δεν είναι κακό να έχεις αμφιβολίες, να έχεις δεύτερες σκέψεις, άλλωστε μέσα από αυτή τη διεργασία γίνεσαι καλύτερος γονιός.
Εσείς ως μητέρα σε μονογονεϊκή οικογένεια υπήρξαν στιγμές που νιώσατε ανασφαλής;
Σε ό,τι αφορά τώρα τη δική μου εμπειρία ως γονιός μονογονεϊκής οικογένειας, οφείλω να τονίσω ότι ο πρώην σύζυγός μου είναι παρών ως πατέρας του Γιώργου, ο οποίος έχει ενηλικιωθεί πλέον και αρχίζει ως φοιτητής να ανοίγει τα φτερά του. Όμως, ακόμα κι όταν ο άλλος γονιός συμμετέχει στις υποχρεώσεις των παιδιών, η μονογονεϊκή οικογένεια δεν είναι εύκολη υπόθεση. Έχει αυξημένες απαιτήσεις, αυξημένο πνευματικό, συναισθηματικό και σωματικό κάματο, που θα καταβάλλεις προσπαθώντας να ισορροπήσεις τα επαγγελματικά ζητήματα με τα προσωπικά σου… Τα πέρασα κι εγώ αυτά, αλλά με χαρά βλέπω ότι οι κόποι μου καρπίζουν. Οι γυναίκες μπορούμε να κάνουμε σπουδαία πράγματα. Το μέταλλό μας φαίνεται μαλακό κι εύπλαστο, αλλά αντέχει πολύ στο καμίνι της ζωής.
