Στο τέλος ενός Συνεδρίου αναμένεται η εξαγωγή συμπερασμάτων, που αναφέρονται στα κύρια σημεία των εισηγήσεων, στις πρωτότυπες απόψεις που αναφέρθηκαν, στην ύπαρξη τυχόν διαφωνιών επί επιστημονικών θεμάτων, ή και στην ανακεφαλαίωση βασικών σημείων των επί μέρους εισηγήσεων.
Έχοντας την ευθύνη και για την παρουσίαση των συμπερασμάτων του Συνεδρίου, θα ήμουν ιδιαιτέρως ανήσυχη για το πώς θα κατάφερνα να τα εμφανίσω, αν δεν είχε στο μεταξύ ληφθεί η απόφαση, για την προσεχή έκδοση των πρακτικών του.
Χάρις στην απόφαση αυτή, και με την ενεργητικότητα του Προέδρου της Εταιρείας Βυζαντινών Μελετών Ευάγγελου Κατσίμπρα, θα έχουμε πολύ σύντομα όλες τις λεπτομέρειες θέσεων και αντιθέσεων, σχετικά με την προσωπικότητα του ήρωα της Επανάστασης Οδυσσέα Ανδρούτσου, τις δολοπλοκίες γύρω του και την πανηγυρική του αθώωση.
Η απόφαση αυτή, σχετικά με τη δημοσίευση των πρακτικών ελαφρύνει σημαντικά το, άλλως, δυσχερέστατον έργο μου, εξαγωγής συμπερασμάτων. Και τούτο διότι πρόκειται για ένα ιδιαίτερης φύσης Συνέδριο, στο οποίο οι εισηγητές, επιστήμονες και προσωπικότητες από διάφορους πνευματικούς χώρους, συγκεντρώθηκαν στην Πρέβεζα με ένα μοναδικό σκοπό. Να απαλλάξουν τον εκεί τοπικό ήρωα, Οδυσσέα Ανδρούτσο, από την κατηγορία του προδότη, που ανεπίτρεπτα παρέμεινε μαζί του, επί 204 συναπτά χρόνια. Και να τον αποδώσουν περήφανο στην αιωνιότητα, ως έναν από τους πρώτους τη τάξει ήρωες της Επανάστασης του ’21. Όμως, η γκάμα των ανακοινώσεων, ήταν τόσο εκτεταμένη, τόσο πολύπλευρη, τόσο κάποτε με αντιφάσεις, ώστε η συγκέντρωσή τους κάτω από ένα κοινό παρονομαστή, να συναντά αμέτρητης φύσης δυσχέρειες. Ιδιαίτερα, και επειδή δεν ήταν διαθέσιμα τα κείμενα των σχετικών εισηγήσεων.
Υπήρχε, ωστόσο, και θα έλεγα υπερίπτατο, στην αίθουσα του Συνεδρίου, ένας ισχυρός συνδετικός κρίκος, που παρά τη διαφορετικότητα θεμάτων, μεθόδων προσέγγισής τους και επιλογής τρόπων παρουσίασής τους, κατέληγε σε πεδίο κοινής αποδοχής. Που ήταν η πατρίδα, το Έθνος, η συνέχεια μας μέσα στους αιώνες. Με γνώμονα αυτό τον κοινό παρονομαστή, επέλεξα να προχωρήσω στην εξαγωγή των συμπερασμάτων του Συνεδρίου.
Συμπεράσματα
Επιλέγω ως πρώτο και πολυσύνθετο συμπέρασμα, το ταραγμένο περιβάλλον της εποχής των αγώνων του 1821, που ευνοούσε συνωμοσίες, αβάσιμες κατηγορίες, διχόνοιες, αντιθέσεις και δολοφονίες. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο μαγικός νικητής της μάχης στο Χάνι της Γραβιάς, που μετέβαλε αποφασιστικά την πορεία του αγώνα υπέρ της νίκης, κατέληξε μόνος και αβοήθητος, αντιμέτωπος με την μήνη των Κωλέττη και Μαυρογορδάτου. Και κατηγορήθηκε άδικα και υποβολιμαία, ως προδότης, υπέρ των Τούρκων και εναντίον του αγώνα. Δεν βρέθηκε κανείς, για να ανατρέψει αυτήν τη συκοφαντία. Δεν έσπευσε κανείς να τον σώσει, και να αναφερθεί στη νίκη στο Χάνι της Γραβιάς, που αυτόματα θα ακύρωνε την ανυπόστατη κατηγορία.
Ας μεταφερθούμε στο παρόν, ύστερα από μια πολύ γεμάτη μέρα, στην αίθουσα του ξενοδοχείου Μαργαρώνα. Εκεί, που το πολυπληθές ακροατήριο, εισηγητές, δημοσιογράφοι και διοργανωτές του Συνεδρίου βιώσαμε, με κάποιο τρόπο, κάτω από συνθήκες του άκρως επικίνδυνου περιβάλλοντος, που επικρατούσε στον αγώνα του ’21.
Και, στη συνέχεια, ας θέσουμε το όντως ακανθώδες ερώτημα του αν, δηλαδή, μετά από αυτούς τους δύο αιώνες, είμαστε αισθητά πιο ασφαλείς και πιο απομακρυσμένοι, από τους ανείπωτης έκτασης κινδύνους, που αφαίρεσαν τη ζωή του Οδυσσέα Ανδρούτσου.
Πιστεύω να είναι ξεκάθαρο, ότι η απάντηση δεν μπορεί να είναι τόσο απλοϊκή όσο ένα ναι ή ένα όχι. Στην πατρίδα μας, και όχι μόνο, εξακολουθούν οι μηχανορραφίες, η διαστρέβλωση της αλήθειας, οι ζηλοτυπίες, η διχόνοια, οι μικρότητες, οι αβάσιμες κατηγορίες. Με διαφορετική μορφή, με κάποιο επιστέγασμα ωραιοποίησης, με τη χρήση πιο τελειοποιημένων μέσων, και τελικά πιο επικίνδυνες από όσο στην εποχή του Οδυσσέα Ανδρούτσου.
Και να προσθέσω, στις παραπάνω διαπιστώσεις, και την ασυγχώρητη αδιαφορία, επί δύο αιώνες, των Νεοελλήνων, που έχουν δική τους πατρίδα χάρη, και πολλών άλλων φυσικά, στη θυσία ζωής του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Παρέμεινε με τη ρετσινιά επί 204 ολόκληρα χρόνια. Και χάρη στο Συνέδριο, που προέκυψε από τις ανησυχίες του Προέδρου της Εταιρείας Βυζαντινών Μελετών, Ευάγγελου Κατσίμπρα, του προσφέρθηκε επιτέλους ένα λαμπερό φωτοστέφανο, για να πετά με αυτό περήφανος στους ουρανούς.
Αναφέρω ως δεύτερο συμπέρασμα του Συνεδρίου, το ζωντανό ενδιαφέρον των Πρεβεζάνων, που γέμισαν τη μεγάλη αίθουσα του ξενοδοχείου Μαργαρώνα, και παρέμειναν επί 8 ώρες, με ένα διάλειμμα 20’, στις θέσεις τους, παρακολουθώντας τις πολυάριθμες εισηγήσεις επιστημονικού περιεχομένου, και υψηλού επιπέδου. Να υπενθυμίσω ότι οι εισηγήσεις αφορούσαν το παρελθόν, που η σημαντικότητά του έχει καταβαραθρωθεί στην πατρίδα μας, από κοινού και με την ιστορία, η οποία όχι μόνο συρρικνώνεται, αλλά και επιπλέον αφαιρούνται, μεθοδικά, εδάφια, τα οποία (κατά την κρίση των εκάστοτε αρμοδίων), κινδυνεύουν να δημιουργήσουν εντάσεις με (υποτιθέμενους) συμμάχους, που πρέπει να αποφεύγουμε να δυσαρεστούμε.
Τελευταία, μου δίνεται συχνότερα η ευκαιρία να επισκέπτομαι την επαρχία, από ότι στο παρελθόν. Και, δεν μπορώ να προσπεράσω την τετριμμένη επίκληση: ότι δηλαδή «η καρδιά της Ελλάδας χτυπά πιο δυνατά έξω από τις μεγάλες πόλεις….χτυπά κυρίως εκτός Αθηνών».
Περνώ και σε ένα τρίτο συμπέρασμα, που υπερίπταται των εργασιών του Συνεδρίου. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος παρέμεινε επί 204 χρόνια παραγκωνισμένος, με την αμφιβολία, αν ήταν ή όχι προδότης, να πλανάται στην αψεγάδιαστη προσωπικότητά του ως ήρωα πρώτου μεγέθους, παρότι βέβαια οι ιστορικοί μας είχαν, από καιρό, καταλήξει στην αθωότητά του. Η καθολική, ωστόσο, αναγνώριση αυτής της αθωότητας, η χωρίς την ελάχιστη αμφιβολία αποδοχή της, η επίσημη απόδοση τιμών στο πρόσωπό του, η λαμπρή υποδοχή του στους πρώτους τη τάξει ήρωες της Επανάστασης, συντελέστηκε στις 27 Σεπτεμβρίου του 2025. Και ήταν το αποτέλεσμα της ετυμηγορίας μιας χούφτας επιστημόνων, που συγκεντρώθηκαν σε μια αίθουσα ξενοδοχείου, ύστερα από το κάλεσμα του Πρεβεζάνου Ευάγγελου Κατσίμπρα, για να εκτελέσουν ένα υπέρτατο εθνικό καθήκον, που παρέμεινε ανενεργό και στην αφάνεια, επί δύο και πλέον αιώνες.
Ποιο είναι το συμπέρασμα; Ότι για να περάσει, ακόμη, και μια ολόκληρη χώρα, από τη μιζέρια, την καταχνιά και το αδιέξοδο, στην ξαστεριά, στην ελπίδα καλύτερων ημερών και στην πρόοδο, φτάνει να διαθέτει λίγους πατριώτες με κοινό νου, με προσήλωση στα εθνικά συμφέροντα, με αυταπάρνηση, με απέχθεια στην υποτέλεια, με πίστη στο πεπρωμένο του Έθνους.
Τέλος, το τελευταίο συμπέρασμα, αφορά το θανάσιμο σφιχταγκάλιασμα των Μ. Δυνάμεων, του τότε και του τώρα, που από την πρώτη στιγμή της απελευθέρωσης, ήθελαν το νεοσύστατο κράτος εξαρτημένο και κατευθυνόμενο από τα εκάστοτε δικά τους συμφέροντα. Όπως υποστηρίχθηκε στο Συνέδριο, είναι πολύ πιθανόν η δολοφονία του Οδυσσέα Ανδρούτσου (όπως άλλωστε και αυτή του Καποδίστρια) να οφείλεται σε έξωθεν επιταγή.
Το τελευταίο, λοιπόν, συμπέρασμα είναι η αναγνώριση ότι ο αγώνας του ’21 εξασφάλισε μια ιδιότυπη ελευθερία στην Ελλάδα, που δεν κατόρθωσε να περιλάβει, στα 204 τελευταία χρόνια, και την εθνική ανεξαρτησία.
Αν ζούσε σήμερα ο Οδυσσέας Ανδρούτσος θα μας υποχρέωνε να προχωρήσουμε σε μια δεύτερη επανάσταση, για την απόκτηση της εθνικής μας ανεξαρτησίας. Έστω στο βαθμό που είναι εφικτός για μικρά έθνη, όπως η Ελλάδα.
