Η ανάγκη για μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος των δημόσιων κτηρίων έχει αναδείξει τη βιοκλιματική αρχιτεκτονική ως βασικό εργαλείο βιώσιμου σχεδιασμού. Ωστόσο, συχνά παρατηρείται μια λανθασμένη αντίληψη ότι η κατασκευή μόνο μίας βιοκλιματικής όψης αρκεί για να καταστήσει ένα κτήριο ενεργειακά αποδοτικό.
Το παράδειγμα του Υπουργείου Άμυνας είναι χαρακτηριστικό: η νότια όψη του μπορεί να έχει σχεδιαστεί για καλύτερη εκμετάλλευση της ηλιακής ακτινοβολίας, αλλά χωρίς συνολικό βιοκλιματικό σχεδιασμό, το ενεργειακό όφελος είναι πολύ περιορισμένο.
Η νότια όψη, αν και σημαντική, δεν επαρκεί για να μειωθεί ουσιαστικά η ενεργειακή κατανάλωση του Υπουργείου. Οι υπόλοιπες όψεις παραμένουν συμβατικές, ενώ το κτήριο διαθέτει μεγάλες εκτεθειμένες επιφάνειες και στεγασμένα τμήματα που δεν αξιοποιούν τη φυσική θέρμανση και τον αερισμό.
Χωρίς ενσωμάτωση παθητικών συστημάτων θέρμανσης και δροσισμού, όπως τοίχοι Trombe, ηλιακοί χώροι ή ηλιακές καμινάδες, η ηλιακή ενέργεια που προσλαμβάνει η νότια όψη δεν μπορεί να διατηρηθεί και να κατανεμηθεί στους εσωτερικούς χώρους.
Ένα επιπλέον πρόβλημα είναι η χρήση κάθετων σκιάστρων στη νότια όψη. Αν και έχουν σχεδιαστεί για να μειώνουν την υπερθέρμανση το καλοκαίρι, στην πράξη δεν επιτρέπουν τη μέγιστη αξιοποίηση της ηλιακής ακτινοβολίας τον χειμώνα και περιορίζουν σημαντικά τον φυσικό φωτισμό, μειώνοντας την αποδοτικότητα της όψης ως εργαλείο βιοκλιματικού σχεδιασμού.
Με άλλα λόγια, η ηλιακή ενέργεια και το φυσικό φως δεν διαχέονται επαρκώς στους εσωτερικούς χώρους, καθιστώντας την επένδυση σε βιοκλιματική όψη εν μέρει αναποτελεσματική. Για αυτό πάντα στις νότιες όψεις τα σκιαστρα έχουν οριζόντια διάταξη και όχι κάθετη, όπως κατασκευαστηκαν στην νότια όψη του υπουργείου.
Η στέγη του Υπουργείου, παρά τη μεγάλη της έκταση, παραμένει παραδοσιακή, χωρίς φυτεμένο δώμα ή άλλες μορφές θερμομόνωσης που θα μπορούσαν να μειώσουν την υπερθέρμανση το καλοκαίρι και να αξιοποιήσουν τη θερμότητα τον χειμώνα.
Παράλληλα, η χρήση κατάλληλων υλικών στο κέλυφος του κτηρίου είναι περιορισμένη: οι τοίχοι δεν διαθέτουν επαρκή θερμομόνωση, ενώ τα παράθυρα και τα κουφώματα, αν και σύγχρονα, δεν είναι πλήρως ενεργειακά αποδοτικά για ένα κτήριο τόσο μεγάλης κλίμακας.
Η ενεργειακή απόδοση του Υπουργείου θα μπορούσε να ενισχυθεί με ενεργειακά κουφώματα, ηλιακά πάνελ και συστήματα ανανεώσιμης ενέργειας, αλλά η περιορισμένη εφαρμογή τους καθιστά το κτήριο εξαρτημένο από συμβατικές πηγές ενέργειας.
Το αποτέλεσμα είναι ότι η “βιοκλιματική νότια όψη” λειτουργεί περισσότερο ως αισθητικό ή συμβολικό στοιχείο, παρά ως πραγματικό μέτρο μείωσης του ενεργειακού αποτυπώματος.
Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική δεν είναι μόνο θέμα σχεδιαστικής αισθητικής, αλλά ολιστικής φιλοσοφίας που περιλαμβάνει όλες τις όψεις, τη στέγη, τα υλικά και τη ροή του αέρα.
Στο Υπουργείο Άμυνας, η κατασκευή μόνο μίας βιοκλιματικής όψης, με κάθετα σκίαστρα, δεν επαρκεί για να μιλάμε για χαμηλό ενεργειακό αποτύπωμα. Χρειάζεται συνολικός σχεδιασμός που να ενσωματώνει παθητικά συστήματα θέρμανσης και δροσισμού, φυτεμένα δώματα, κατάλληλα υλικά και σύγχρονες τεχνολογίες ανανεώσιμης ενέργειας.
Μόνο έτσι το Υπουργείο θα μπορούσε να μειώσει πραγματικά την ενεργειακή του κατανάλωση, να αξιοποιήσει πλήρως την ηλιακή ακτινοβολία όλες τις ώρες της ημέρας και να λειτουργήσει ως πρότυπο δημόσιου κτηρίου με χαμηλό ενεργειακό αποτύπωμα.
Η μερική εφαρμογή βιοκλιματικών λύσεων δεν αρκεί — η ενεργειακή υπευθυνότητα απαιτεί ολιστική προσέγγιση, ακόμα και σε κτήρια υψηλής σημασίας όπως το Υπουργείο Άμυνας.
Μου αρέσει που μπαίνετε στο κόπο (και καλά κάνετε) να μας εξηγήσετε πως για άλλη μια φορά οι χώροι και τα πανηγύρια δεν έχουν ουσία και είναι επικοινωνιακό το όλο show.