Η πρόσφατη απόπειρα αποδομήσεως της προσωπικότητος και του έργου του Ιωάννου Καποδίστρια με οδήγησε να ξαναδιαβάσω τις απόψεις που εξέφρασαν για τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδος διακεκριμένοι αντίπαλοι και επικριτές του.
- Από τον Κωνσταντίνο Χολέβα
Εκεί, λοιπόν, βλέπουμε ότι όλοι παραδέχονται την αγνή αγάπη του για την Ελλάδα. Ομολογούν, μάλιστα, ότι χρησιμοποίησε τη θέση του ως υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας κυρίως για να εξυπηρετήσει τον μοναδικό εθνικό στόχο του: την απελευθέρωση των Ελλήνων από τον τουρκικό ζυγό.
Ο Χένρι Κίσινγκερ, πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ και αντιπαθής στον Ελληνισμό λόγω Κυπριακού, στη διδακτορική διατριβή του μελετά τη σύγκρουση του Αυστριακού καγκελαρίου Μέτερνιχ και του Καποδίστρια -τότε συμβούλου του τσάρου Αλεξάνδρου- για θέματα που αφορούσαν την ευρωπαϊκή διπλωματία μετά την ήττα του Ναπολέοντος. Ο ίδιος ο Μέτερνιχ παραδέχεται: «Ο Καποδίστριας θέλει με τη βοήθεια της Ρωσίας να τελειώσει το ελληνικό ζήτημα, αλλά όχι […] σύμφωνα με τις επιδιώξεις της Ρωσίας». (Χ. Κίσινγκερ, «Ένας αποκατεστημένος κόσμος», εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2003, σελ. 527).
Ο Σπυρίδων Τρικούπης, αν και άσκησε αυστηρή κριτική στο έργο του Καποδίστρια, έγραψε στην «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως»: «Ουδενός Eλληνος η καρδία ήτο ελληνικωτέρα. – υπέρ της Ελλάδος μετήλθεν την ρωσικήν επιρροήν και ουχί υπέρ της Ρωσίας την ελληνική Αρχήν του» (Τόμος Δ, σελ. 276).
Ο Ντάγκλας Ντέικιν, Βρετανός ιστορικός που ειδικεύθηκε στην Ελληνική Ιστορία, έγραψε το βιβλίο «Ο Αγώνας των Ελλήνων για την Ανεξαρτησία 1821-1833», το οποίο εξεδόθη στα ελληνικά από το Μορφωτικό Iδρυμα της Εθνικής Τραπέζης (ΜΙΕΤ) το 1983. Εκεί ο συγγραφεύς δείχνει αρνητική στάση προς το έργο του Καποδίστρια στην Ελλάδα (1828-1831), αλλά και αυτός ομολογεί ότι «Σε καμία στιγμή της σταδιοδρομίας του δεν θυσίασε εσκεμμένα τα ελληνικά συμφέροντα χάριν των ρωσικών ή για την προσωπική του άνεση και γαλήνη» (σελ. 377). Ο Ντέικιν καταγράφει ότι η προσήλωση του Καποδίστρια στο καθήκον και στην Εκκλησία τον έκανε δημοφιλή στις μάζες, αλλά ο ίδιος δημιούργησε εχθρούς ανάμεσα στις ηγετικές προσωπικότητες του τόπου.
Όταν ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος έπεισε το 1825 πολλούς Eλληνες αγωνιστές να υπογράψουν την «Πράξη υποταγής», δηλαδή μονομερούς υποτέλειας στην Αγγλία, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Δημήτριος Υψηλάντης, ο Νικηταράς και άλλοι έστειλαν στη Γενεύη, όπου διέμενε ο Καποδίστριας, ένα αντίστοιχο κείμενο που εξέφραζε την «Πράξη υποταγής» στη Ρωσία. Ο Ντέικιν γράφει ότι «ο Καποδίστριας κάθε άλλο παρά έδωσε τις ευλογίες του. Αν η “Πράξη υποταγής” στην Αγγλία τού είχε προξενήσει αποστροφή, η έκκληση στη Ρωσία δεν του προκαλούσε καν περιφρόνηση» (σελ. 210). Τον αγνό πατριώτη Ιωάννη Καποδίστρια αξίζει να προβάλλουμε ως πρότυπο στους νέους.
