Κάποιοι «ανήσυχοι» πολίτες της Τουρκίας άρχισαν να ασχολούνται με αυτό το ζήτημα μετά την προβολή της δωδεκάλεπτης είδησης της Deutsche Welle (DW), με τίτλο «Η ιστορία των Κιρκασίων από τον Καύκασο στην Τουρκία».
- Από τον Fehim Taştekin (Μετάφραση – επιμέλεια: Σάββας Καλεντερίδης)
Αυτό που πυροδότησε τις συζητήσεις ήταν η δήλωση του Κιρκάσιου συγγραφέα Fahri Huvaj στο συγκεκριμένο βίντεο, που έλεγε ότι «η Τουρκία έχει τον μεγαλύτερο πληθυσμό Κιρκασίων στον κόσμο, δυστυχώς όμως η μεγαλύτερη αφομοίωση γίνεται στην Τουρκία». Ο Huvaj είπε ότι μόνο το ένα πέμπτο των Κιρκασίων στην Τουρκία μπορεί να μιλήσει τη μητρική του γλώσσα και ότι η γλώσσα και ο πολιτισμός των Κιρκασίων θα εξαφανιστούν στην Ανατολία στο εγγύς μέλλον.
Υπήρξε έντονη ρητορική μίσους εναντίον των Κιρκασίων στα τουρκικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, αμφισβητώντας την πίστη στην Τουρκία των Κιρκασίων που ήρθαν το 1864, μετά τον Μεγάλο Ξεριζωμό, από τον Καύκασο στα εδάφη της Ανατολίας, μετά τους 101χρονους Ρωσοκαυκάσιους πολέμους. Τα φιλοκυβερνητικά ΜΜΕ κατηγορούν τις μη κυβερνητικές οργανώσεις και τους συλλόγους των Κιρκασίων ότι εξυπηρετούν συμφέροντα ξένων δυνάμεων, απειλώντας τους μάλιστα ότι θα τους στείλουν όλους πίσω στον Καύκασο.
Παραδόξως, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), το οποίο έχει συνηθίσει να δείχνει τους Κιρκασίους ως υποδειγματική μειονότητα για να αποδείξει τον ισχυρισμό του ότι δεν υπάρχουν ρατσισμός και διακρίσεις στην Τουρκία, συναίνεσε και συμμετείχε κι αυτό στην εκστρατεία λιντσαρίσματος.
Το ελεγχόμενο από το ΑΚΡ και την κυβέρνηση Ερντογάν @cerkesforumu (Φόρουμ Κιρκασίων) συμμετείχε στην εκστρατεία δυσφήμησης των συλλόγων των Κιρκασίων, με σχετικό σχόλιο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Ο εκπρόσωπος του AKP Ömer Çelik, αφού μοιράστηκε τη δήλωση του φιλοκυβερνητικού @cerkesforumu που έλεγε «Ως Κιρκάσιοι της Τουρκίας, δεν αποδεχόμαστε ποτέ τους όποιους ισχυρισμούς στρέφονται κατά της Τουρκίας. Από εμάς του Κιρκασίους δεν βγαίνουν ποτέ προδότες», έγραψε στον δικό του λογαριασμό στο ίδιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης: «Οι Κιρκάσιοι αδελφοί μας απέρριψαν τους αβάσιμους ισχυρισμούς του γερμανικού καναλιού DW». Ωστόσο, σε ένα μήνυμα που είχε στείλει ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στον πρόεδρο της KAFFED Yaşar Aslankaya το 2014, στην επέτειο μνήμης του εκτοπισμού των Κιρκασίων το 1864, είπε: «Η περίοδος της άρνησης, της απόρριψης και της αφομοίωσης έχει τελειώσει για πάντα. Με τα βήματα που κάνουμε διασφαλίζεται ότι ο καθένας από τους αδελφούς μας μπορεί να μιλήσει, να μάθει και να διδάξει τη μητρική του γλώσσα».
Στην πραγματικότητα, δεν μπορεί να ειπωθεί ότι με την αντίδραση ορισμένων φιλοκυβερνητικών Κιρκασίων στο συγκεκριμένο βίντεο συμφωνούν όλοι οι Κιρκάσιοι που είναι κοντά στο AKP. Για παράδειγμα, ο Mehdi Nüzhet Çetinbaş μοιράστηκε την προσωπική του εμπειρία σε σχέση με την πολιτική της αφομοίωσης που ακολουθείται από το τουρκικό κράτος: «Κατά τη διάρκεια της μονοκομματικής περιόδου ηλικιωμένοι που δεν ήξεραν τουρκικά σχεδόν φυλακίστηκαν στα σπίτια τους, άτομα που μιλούσαν στον δρόμο κιρκάσια – τσερκεζικά συνελήφθησαν και τους επιβλήθηκαν πρόστιμα. Μαθητές που δεν μιλούσαν τουρκικά ξυλοκοπήθηκαν άσχημα, επειδή μιλούσαν τσερκεζικά στο σχολείο.
Εγώ, που γεννήθηκα το 1954, είμαι ο πιο κοντινός μάρτυρας αυτής της πολιτικής της αφομοίωσης. Μετά το πραξικόπημα του 1960 πήγαινα δημοτικό σχολείο. Επειδή μιλούσα τσερκεζικά με τον φίλο μου στον κήπο του σχολείου, με χτύπησε ο δάσκαλος μέχρι να βγει αίμα από τη μύτη μου».
Η Ομοσπονδία Συλλόγων Καυκασίων (KAFFED), η οποία είναι η μεγαλύτερη οργάνωση-ομπρέλα της διασποράς των Κιρκασίων στην Τουρκία και αποτελείται από 56 συλλόγους, δεν θα μπορούσε να μείνει αδιάφορη. Ο πρόεδρος της KAFFED δρ Ümit Dinçer είπε για το θέμα: «Οι Κιρκάσιοι βιώνουν ένα φαινόμενο αφομοίωσης στην Τουρκία, όπου υπάρχουν 4.000.000-7.000.000 Κιρκάσιοι σήμερα, λόγω της αδυναμίας παροχής των απαραίτητων συνθηκών για την προστασία και την ανάπτυξη της μητρικής τους γλώσσας και της πολιτιστικής τους ταυτότητας, αφού είμαστε ένας ξεχωριστός λαός».
Ύστερα από αυτή τη δήλωση η Ομοσπονδία Συλλόγων Καυκασίων – KAFFED στοχοποιήθηκε με τίτλους όπως «Προσπάθεια να ξεσηκώσουν τους Κιρκασίους με χρήματα της Ε.Ε.» και «Απόπειρα εξέγερσης των Κιρκασίων από την KAFFED, που χρηματοδοτείται από την Ε.Ε.».
Τι είναι, λοιπόν, αυτό που κάνει τους Κιρκασίους να λένε «έχουμε υποστεί αφομοίωση»; Οι Κιρκάσιοι διανοούμενοι επικεντρώνονται σε ορισμένους παράγοντες που σχετίζονται με την αφομοίωση και λένε ότι πρώτα απ’ όλα, μετά την εξορία από την πατρίδα τους, στον Καύκασο, οι Κιρκάσιοι εγκαταστάθηκαν στα οθωμανικά εδάφη με διάσπαρτο τρόπο, ανάλογα με τις ανάγκες της αυτοκρατορίας. Αυτή η αποδιοργάνωση διευκόλυνε την πολιτισμική αφομοίωση.
Χωριά Κιρκασίων στην περιοχή της Θάλασσας του Μαρμαρά εξορίστηκαν τον Δεκέμβριο του 1922 και τον Μάιο του 1923, με την αιτιολογία ότι έδρασαν στο πλευρό του Τσερκέζ Εθέμ (σ.τ.μ.: είχε πολεμήσει με τους άνδρες του στο πλευρό του Ελληνικού Στρατού εναντίον των δυνάμεων του Μουσταφά Κεμάλ). Οι Κιρκάσιοι στις επαρχίες Gonen, Manyas και Bandırma διασκορπίστηκαν στο Αφιόν, στην Ευδοκιάδα/Τοκάτη, την Εδεσσα/Ούρφα, το Μους, το Μπίτλις, το Ικόνιο, στη Νίγδη, τη Μαλάτεια.
Οργανώσεις όπως η Ενωση Κιρκασίων, η Ενωση Κιρκασίων Γυναικών, το Πρότυπο Παρθεναγωγείο Κιρκασίων, η Σχολή Κιρκασίων, η εφημερίδα «Ğuaze» και το γυναικείο περιοδικό «Diyane», που εκδίδονταν στα τσερκεζικά με τη μεταρρύθμιση του 1908, έκλεισαν κατά τη διαδικασία οικοδόμησης του έθνους-κράτους.
Με την εκστρατεία «Vatandaş Türkçe Konuş», που σημαίνει «Πατριώτη, μίλα τουρκικά», απαγορεύτηκε στις εθνικές μειονότητες να μιλούν τη μητρική τους γλώσσα. Όσοι μιλούσαν τσερκεζικά και έπαιζαν mızıka/φυσαρμόνικα τιμωρούνταν. Οι Κιρκάσιοι δεν μπορούσαν να κάνουν γάμους σύμφωνα με τις παραδόσεις τους. Αλλαξαν τα ονόματα των χωριών, ενώ απαγορεύτηκε η χρήση τσερκεζικών επωνύμων και η απόδοση τσερκεζικών ονομάτων σε νεογέννητα παιδιά. Αυτές οι πρακτικές ίσχυαν επίσης για τους Κούρδους και για άλλες μουσουλμανικές μειονότητες.
Σήμερα στον Καύκασο, απ’ όπου εκτοπίστηκαν οι Κιρκάσιοι, ζουν περίπου 800.000 Κιρκάσιοι. Στη Δημοκρατία της Αδύγεας, στη Δημοκρατία του Καμπαρντίνο-Μπαλκάρ και στη Δημοκρατία των Καρατσάι-Τσερκέζων, που είναι εντός της Ρωσικής Ομοσπονδίας, τα τσερκεζικά αναγνωρίζονται ως επίσημη γλώσσα, παράλληλα με τα ρωσικά. Οι εκπομπές γίνονται στη μητρική γλώσσα.
Τα τελευταία χρόνια σημειώθηκε σημαντική πτώση στο καθεστώς της αυτονομίας των δημοκρατιών αυτών. Αυτό που αντικατοπτρίζεται στη γλώσσα είναι το εξής: Το 2018 η εκπαίδευση στη μητρική γλώσσα μετατράπηκε σε μάθημα επιλογής σε 34 από τις 35 επίσημες γλώσσες στη Ρωσική Ομοσπονδία. Ενώ υπάρχουν υποχρεωτικά εννέα ώρες μαθήματα ρωσικής την εβδομάδα, εισήχθησαν μόνο δύο ώρες κατ’ επιλογήν μαθήματα μητρικής γλώσσας. Ωστόσο, η κατάσταση στην Τουρκία, όπου ο πληθυσμός των Κιρκασίων είναι πέντε έξι φορές μεγαλύτερος από την πατρίδα, είναι τόσο άσχημη που δεν μπορεί να συγκριθεί με τον Καύκασο, όσον αφορά τη διατήρηση της μητρικής γλώσσας και του πολιτισμού.
Τέλος, είναι χαρακτηριστικό και πρέπει να επισημανθεί ότι τα τσερκεζικά και τα αμπχαζικά συγκαταλέγονται επίσης στις υπό εξαφάνιση γλώσσες στην Τουρκία, σύμφωνα με την UNESCO.
