Μέρος Β:
Ο Μαξ Μέρτεν, το «Spiegel» και η συκοφάντηση Καραμανλή
- Από τον Γιώργο Χαρβαλιά
Η πιο κραυγαλέα ίσως περίπτωση αμετανόητου Γερμανού ναζί και σεσημασμένου εγκληματία πολέμου, που επέστρεψε στη μεταπολεμική Ελλάδα ως…φίλος, δίχως ίχνος μεταμέλειας για τις ειδεχθείς πράξεις του, αφορά τον Μαξ Μέρτεν, γνωστότερο ως «Χασάπη της Θεσσαλονίκης» και υπεύθυνο για τον βίαιο εκτοπισμό 45.000 Ελλήνων Εβραίων.
Οι σκηνές φρίκης από το μαύρο Σάββατο στις 11 Ιουλίου του 1942, όταν οι ναζί συγκέντρωσαν 9.000 Εβραίους στην πλατεία Ελευθερίας για να τους στείλουν σε καταναγκαστικά έργα, υποχρεώνοντάς τους με την απειλή όπλων να παριστάνουν τους πιθήκους, έχουν μείνει ανεξίτηλα χαραγμένες στην κατοχική ιστορία της συμπρωτεύουσας.
Το έγκλημα ολοκληρώθηκε λίγες εβδομάδες αργότερα, όταν στη Θεσσαλονίκη κατέφθασε ο Μέρτεν, νεαρός λοχαγός του γερμανικού στρατού, για να αναλάβει τον ρόλο του άτυπου διοικητή της πόλης. Με την αγαστή συνεργασία του -φυγόδικου- αξιωματικού των Ες-Ες Αλόις Μπρίνερ και του υπασπιστή διερμηνέα του, Ελληνογερμανού Αρτουρ Μάισνερ, υλοποίησε την «τελική λύση» στο «πρόβλημα» της ακμάζουσας μέχρι τότε εβραϊκής κοινότητας, στέλνοντας μαζικά τα μέλη της στο Αουσβιτς.
Ο Μέρτεν θεωρείται ο κύριος υπεύθυνος της Γενοκτονίας των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, αλλά και της υφαρπαγής της περιουσίας τους, που υπολογίζεται στο τεράστιο για εκείνη την εποχή ποσό των 125.000.000 χρυσών φράγκων, με μεθόδους στυγνού εκβιασμού για τη ζωή τους, αλλά ακόμη και… τυμβωρυχίας του εβραϊκού νεκροταφείου!
Αμέσως μετά τη λήξη του πολέμου ο Μέρτεν συνελήφθη από τους Αμερικανούς, αφέθηκε όμως ελεύθερος κατόπιν «διασταύρωσης στοιχείων» με τις ελληνικές Αρχές για τη δράση του στη Θεσσαλονίκη, καθώς «ουδέν επιλήψιμον διεπιστώθη».
Όπως αναφέρει στο λεπτομερές βιβλίο του («Η υπόθεση Μέρτεν και η σύγκρουση με τον Καραμανλή») ο ερευνητής Δημοσθένης Κούκουνας, η σύζυγος του Μέρτεν επισκέφθηκε τα γραφεία της ελληνικής στρατιωτικής αποστολής και μίλησε με τον επικεφαλής της Αλέξανδρο Υψηλάντη, ο οποίος τη διαβεβαίωσε ότι δεν εκκρεμεί καμία δίωξη. Την ίδια ώρα ο ίδιος δωσίλογος κρατικός υπάλληλος τηλεγραφούσε στις ελληνικές Αρχές προτείνοντας την απόρριψη του αμερικανικού αιτήματος για παράδοση λόγω της «άμεμπτης συμπεριφοράς και των ανεκτίμητων υπηρεσιών» του Μέρτεν προς την Ελλάδα!
Έτσι, ο σφαγέας των Εβραίων της Θεσσαλονίκης άρχισε μια νέα καριέρα στη μεταπολεμική Γερμανία, ξαναγυρνώντας, όπως χιλιάδες «συνάδελφοί» του ναζί, στον δημόσιο τομέα ως ανώτερο στέλεχος (εισαγγελέας!) του γερμανικού υπουργείου Δικαιοσύνης. Ήταν δε τόσο καλά δικτυωμένος και αδίστακτος, που το 1956 ζήτησε να τοποθετηθεί πρόξενος της Δυτικής Γερμανίας στην Ελλάδα!
Η απαίτηση δεν ήταν παράλογη για τα γερμανικά ήθη. Ο πρώτος Γερμανός πρέσβης που ήρθε μεταπολεμικά στη χώρα μας ήταν ο Τέοντορ Κορτ, ο οποίος έως το 1938 είχε διατελέσει επιτετραμμένος της χιτλερικής Γερμανίας στην Αθήνα.
Τον Μάιο του 1957 ο Μέρτεν είχε την απίθανη έμπνευση να έρθει στην Ελλάδα για να καταθέσει ως… μάρτυρας υπεράσπισης στη δίκη του παλαιού υπασπιστή του και επίσης εγκληματία πολέμου Άρτουρ Μάισνερ! Για κακή του τύχη ένας παρατηρητικός δικαστικός τον εντόπισε και έσπευσε να ειδοποιήσει τον αντιεισαγγελέα Ανδρέα Τούση. Ο τελευταίος διέταξε τη σύλληψη του Γερμανού, την προφυλάκισή του και την παραπομπή του σε δίκη. Τελικά, ύστερα από δικαστικές έρευνες 20 μηνών και καταθέσεις 200 και πλέον μαρτύρων, η δίκη του Μέρτεν άρχισε στις 11 Φεβρουαρίου 1959. Λίγες μέρες νωρίτερα και κάτω από την αφόρητη εκβιαστική πίεση της επίσημης Γερμανίας η κυβέρνηση Καραμανλή έφερνε στη Βουλή για ψήφιση το νομοσχέδιο «περί αναστολής διώξεων εγκληματιών πολέμου».
Παρότι δόθηκαν διαβεβαιώσεις ότι η ρύθμιση αυτή δεν αφορά την περίπτωση Μέρτεν, στην πράξη αποδείχθηκε ότι ο συγκεκριμένος Γερμανός εγκληματίας έτυχε της ευεργετικής της πρόνοιας. Καταδικάστηκε σε 25ετή κάθειρξη, ως υπεύθυνος για τη Γενοκτονία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, αλλά αποφυλακίστηκε και απελάθηκε από την Ελλάδα στις 5 Νοεμβρίου 1959. Ευθύς μετά την άφιξη του στη Δυτική Γερμανία συνελήφθη και βεβαίως αφέθηκε ελεύθερος με τον όρο να παρουσιάζεται στην αστυνομία δύο φορές την εβδομάδα…
Όμως ο Γερμανός εγκληματίας δεν είχε πει την τελευταία του λέξη. Επιθυμούσε διακαώς να πάρει εκδίκηση από μία ελληνική κυβέρνηση που επέβαλε τη φυλάκισή του, έστω και για διάστημα μερικών μηνών.
Στις 28 Σεπτεμβρίου 1960 η γερμανική εφημερίδα «Ηχώ του Αμβούργου» και… (οποία έκπληξη!) το «έγκυρο» «Spiegel» δημοσίευσαν αφηγήσεις του Μέρτεν σύμφωνα με τις οποίες ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο υπουργός Εσωτερικών Δημήτρης Μακρής και η σύζυγός του Δοξούλα Λεοντίδου υπήρξαν συνεργάτες και πληροφοριοδότες των αρχών Κατοχής αντί αμοιβής από τις κατασχεμένες περιουσίες των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Ο θρασύτατος ναζί εγκληματίας ισχυρίστηκε ότι διαθέτει και… φωτογραφικά ντοκουμέντα, τα οποία βεβαίως δεν είδαν ποτέ το φως της δημοσιότητας.
Το μέγεθος της συκοφαντίας ήταν τέτοιο, που ακόμη και η αντιπολίτευση δυσκολεύτηκε να το κεφαλαιοποιήσει πολιτικά. Χαρακτηριστικό ήταν ότι σε όλο το διάστημα της Κατοχής ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δεν είχε πατήσει το πόδι του στη Θεσσαλονίκη. Η κυβέρνησή του όμως πλήρωσε το νόμισμα της ανεπιφύλακτης υποταγής στις απαιτήσεις της επίσημης (μεταπολεμικής) Γερμανίας που επέμενε να προστατεύει τους ναζί εγκληματίες πολέμου ως τέκνα προερχόμενα από τα σπλάχνα της.
Η υπόθεση Μέρτεν είναι ίσως η πλέον γνωστή, αφού συγκλόνισε για χρόνια ολόκληρα το πανελλήνιο, αλλά δεν είναι η μόνη που αποδεικνύει τη διεστραμμένη ψυχοσύνθεση των Γερμανών κατακτητών. Υπήρξε κι άλλη περίπτωση διαβόητου ναζί που αποφάσισε να επιστρέψει στον τόπο του εγκλήματος, αυτή τη φορά όχι ως «μάρτυρας υπεράσπισης» συναδέλφου του, αλλά ως πρωταγωνιστής αγώνα ταχύτητας αυτοκινήτου!
Την επόμενη Κυριακή: «Ο αιμοσταγής Γκούντερ Κόλβες, το Ράλλυ Ακρόπολις και η φυγάδευση ακόμη ενός εγκληματία».
