Στις πλατείες των αγανακτισμένων το 2011, ειδικώς στην πλατεία Συντάγματος, συναντήθηκαν δύο είδους λαϊκισμοί, από τους οποίους γεννήθηκαν δύο ισχυρά πολιτικά ρεύματα.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Ο αριστερός λαϊκισμός της πάνω πλατείας, στην οποία συναντώντο τα μαρξίζοντα τμήματα του πλήθους, και ο ακροδεξιός λαϊκισμός της κάτω πλατείας, στον οποία συναντώντο τα εθνικιστικά – πατριωτικά τμήματα του πλήθους.
Στις λαϊκές συνελεύσεις της πάνω πλατείας, από όπου περνούσαν οι σταρ της νέας εποχής (Τσακαλώτος, Κατρούγκαλος, Βαρουφάκης ενίοτε, αρχηγοί μικρότερων αριστερών κομματιδίων), η δανειακή σύμβαση ανελύετο κατά βάση με όρους διεθνούς οικονομικού δικαίου (αγγλικό δίκαιο, παραιτήσεις Ελληνικού Δημοσίου από την ασυλία λόγω κυριαρχίας) αλλά και όρους λειτουργίας Κοινοβουλίου. Γιατί η δανειακή σύμβαση δεν τέθηκε υπό την έγκριση του εθνικής αντιπροσωπίας, ενδεχόμενες ακυρότητες κλπ.
Στην κάτω πλευρά της πλατείας, όπου κυριαρχούσε η αναδυόμενη εθνικιστική Ακροδεξιά, η ανάλυση γινόταν με όρους συνταγματικού πατριωτισμού, ξενοκρατίας και αποικιοκρατίας. Κοινός τόπος των δύο πλατειών στις οποίες γεννήθηκαν τα νέα κόμματα της εποχής, ο ΣΥΡΙΖΑ επάνω και η Χρυσή Αυγή κάτω, ήταν ο αντιγερμανισμός. Η ρητορεία κατά του Σόιμπλε, τον οποίο τα πλακάτ της εποχής ενεφάνιζαν με τη στολή του Φύρερ.
Η Ελλάς περνούσε τότε την πραγματική της μεταπολίτευση. Από τον αντιαμερικανισμό του 1974 μετακόμιζε στον αντιγερμανισμό του 2011. Αυτοί που άνοιξαν τις κεντρικές αρτηρίες του facebook, τις συνέδεσαν μεταξύ τους και οδήγησαν με μαεστρία χιλιάδες υποψιασμένους και ανυποψίαστους πολίτες στο σημείο συνάντησης είχαν επιτύχει μέσω των λαϊκιστών τον βασικό τους στόχο: την ενοχοποίηση (μόνον) της Γερμανίας.
Τα χρόνια πέρασαν: Άλλοι πρωταγωνιστές αξιοποίησαν την επιρροή που κέρδισαν στις πλατείες, έγιναν αξιωματική αντιπολίτευση, κυβέρνηση, ξανά αντιπολίτευση, γενικώς αναδείχθηκαν σε πυλώνες του συστήματος. Άλλοι, πάλι, έγιναν υπουργοί, διαφώνησαν, έμειναν εκτός Βουλής, μετά έγιναν αρχηγοί κομμάτων, ο λαός τούς έστειλε ξανά στη Βουλή, με τον τρόπο τους κι αυτοί παρέμειναν στη μεθόριο του τοπικού συστήματος. Άλλοι δεν μπόρεσαν να διαχειριστούν τη μέθη της ισχύος και τη δύναμη της συγκυρίας. Έκαναν φυλακή, έμειναν ύστερα από επταετή θητεία στα έδρανα εκτός Βουλής, ενώ έχουν ακόμη εκκρεμότητες με τον νόμο. Κάποιοι, τέλος -μιλώ για τα μικρότερα κομματίδια-, απέτυχαν εντελώς. Παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες να μπουν στη Βουλή. Το σύστημα τους χρησιμοποίησε, τους έστυψε και τους πέταξε.
Έχει ενδιαφέρον να παρατηρεί κανείς σήμερα στην κρίση του κορονοϊού πώς συμπεριφέρεται ο λαϊκισμός του χθες. Με πόση… σύνεση! Άκουγα προχθές σε ένα ραδιόφωνο έναν δυναμικό αρχηγό μικρού αριστερού κόμματος το οποίο ουδέποτε κατάφερε να μπει στη Βουλή στη μεγάλη κρίση των Μνημονίων. Παρά την ισχυρότατη δόση αντιγερμανισμού που περιείχε ο λόγος του. Του τέθηκε ερώτημα για τις πρόσφατες προκλητικές δηλώσεις Σόιμπλε περί ανθρώπινης ζωής και ζητήθηκε η άποψή του. Πώς τις αξιολογεί. Ήμουν προετοιμασμένος να ακούσω έναν Φιλιππικό κατά της Γερμανίας, της απανθρωπιάς κ.λπ. Έμεινα ενεός, όταν τον άκουσα να αρθρώνει επιχειρήματα υπέρ της ανοιχτής οικονομίας σε εποχή κορονοϊού, χωρίς να πει ούτε μία φορά τη λέξη «Σόιμπλε». Στην ουσία υιοθέτησε με λογικά επιχειρήματα τις απόψεις Σόιμπλε.
Ο άνθρωπος είπε ότι δεν κινδυνεύουμε μόνο από κορονοϊό. Αλλά εκατομμύρια εργαζομένων του πλανήτη, ανέργων και υποψήφιων ανέργων κινδυνεύουν να πεθάνουν από την πείνα και τη στέρηση, στην περίπτωση που παραταθεί το lockdown. O αρχηγός του κομματιδίου επέλεξε να αφήσει τους νεκρούς «θάπτειν τους εαυτών νεκρούς» και να μιλήσει στους ζωντανούς. Και όχι μόνον αυτό. Έφθασε να προβλέψει ότι η πολιτική μάχη στο άμεσο μέλλον -εντός του θέρους- σε περίπτωση αναζωπυρώσεως του κορονοϊού θα διεξαχθεί ανάμεσα σε αυτούς που θα ζητούν επιστροφή στο lockdown και ανάμεσα σε αυτούς που θα επιμένουν -περιέλαβε και τον εαυτό του- να μείνει ανοιχτή η οικονομία, παρά τα κρούσματα!
Αυτή η θέση αγγίζει και τμήματα του φιλελεύθερου ακροατηρίου. Ακροατηρίου το οποίο έμεινε επίσης έκπληκτο από το περιεχόμενο της τελευταίας ομιλίας Βαρουφάκη στη Βουλή. Άρεσε. Χωρίς εξάρσεις αντιγερμανισμού -τι σύμπτωση!- και αυτός.
Ο παλαιός λαϊκισμός από τα αριστερά μεταμορφώνεται, λοιπόν. Δεν μεταμορφώνεται όμως μόνο ο αριστερός λαϊκισμός. Μεταμορφώνεται και ο δεξιός. Τόσο που ίσως σε λίγο να μη θεωρείται καν λαϊκισμός, εφόσον πατά στέρεα στην πραγματικότητα. Οι αριστεροί προσεγγίζουν την κρίση του καπιταλισμού και της παγκοσμιοποίησης ελέω και κορονοϊού με οικονομικά κριτήρια. Οι δεξιοί την προσεγγίζουν με εθνικά – αξιακά κριτήρια. Σε επίπεδο προσβολής ατομικών ελευθεριών. Σε επίπεδο προσβολής εθνικών παραδόσεων. Σε επίπεδο προσβολής δογμάτων, θρησκειών και πίστεως.
Από τα δεξιά υπάρχει διεθνής πτυχή με εσωτερικές προεκτάσεις. Η οποία πτυχή αυτή τη φορά δεν αφορά ούτε τη Γερμανία ούτε την Κίνα. Αφορά διεθνή κέντρα των ΗΠΑ, το διεθνές σύστημα της παγκοσμιοποίησης γενικώς και συγκεκριμένως. Κεντρικές φιγούρες σε αυτή την τάση, σατανάδες προς αποκήρυξη ή προς αποθέωση, είναι ο Μπιλ Γκέιτς στη διεθνή πτυχή και ο ιατρός Ιωαννίδης στην εσωτερική.
Ο Μπιλ Γκέιτς, που φέρεται ότι άνοιξε τον διάλογο για την εγκατάσταση μικροτσίπ στο ανθρώπινο σώμα και μιλά μαζί με άλλους (Χαράρι, Γκόρντον Μπράουν, Σόρος) για την αναγκαιότητα της παγκόσμιας κυβέρνησης. Ο ιατρός Ιωαννίδης, που θεωρεί ότι γίνεται παιχνίδι με τον κορονοϊό ώστε να αλυσοδεθούν οι κοινωνίες. Κοινό σταυροδρόμι στο οποίο συναντώνται και οι δύο τάσεις είναι το εξής:
«Αμφισβητούμε την παγκοσμιοποίηση και τους τεχνοκράτες επιστήμονες που έχουν τεθεί στην υπηρεσία της. Αφήστε τις τοπικές κοινωνίες και τις εθνικές οικονομίες να λειτουργήσουν. Από δεξιά την αμφισβητούμε γιατί θίγει την πίστη μας και από τα αριστερά γιατί θίγει την τσέπη μας και την εργασία μας». Ο λαϊκισμός αυτή τη φορά μεταλλάσσεται σε ρεαλισμό. Ο λαϊκισμός αυτή τη φορά δεν αφορά μόνο μία δύο χώρες της Ευρώπης που αντιμετωπίζουν οικονομικά – μεταναστευτικά προβλήματα για να είναι σύννεφο απλό που θα εξατμιστεί. Ο λαϊκισμός αυτή τη φορά δεν είναι συγκυριακός. Αφορά μια κρίση που απλώνεται βαθιά μέσα στο μέλλον και αγγίζει όλο τον πλανήτη.
Και για να ακούς απλούς λογικούς ανθρώπους, όχι τίποτε ψεκασμένους, να έχουν βασικό θέμα συζήτησης την ώρα που ψωνίζουν φρούτα και λαχανικά σε οπωροπωλείο πώς θα σταματήσουν «τα σχέδια του Βασιλάκη του Γκέιτς» σημαίνει ότι ο λαϊκισμός έχει αισθητήρες. Για να ακούς γυναίκες, δυναμικές επιχειρηματίες της upper class, με πτυχία και διδακτορικά, να διαβάζουν συνεχώς κείμενα για το πώς θα αναστρέψουμε την παγκοσμιοποίηση, κάτι πολύ σοβαρό συμβαίνει στη βάση της κοινωνίας.
Ο λαϊκισμός αυτή τη φορά είναι λαϊκός, γιατί δεν βασίζεται σε υπερβολές και συνωμοσίες, αλλά πατά στη ρεαλιστική πραγματικότητα και επικοινωνεί μεταξύ του απ’ άκρη σ’ άκρη του πλανήτη. Απλώνεται σε μεγάλες πλειοψηφίες, όχι σε δυναμικές μειοψηφίες (που το σύστημα είχε τον τρόπο του να μανιπουλάρει). Τα αποτελέσματα του ελληνικού δημοψηφίσματος του 2015 και του δημοψηφίσματος για το Brexit το 2016 ήταν πρόδρομα φαινόμενα της συμμαχίας αριστερών δεξιών λαϊκών στρωμάτων. Τώρα στη συμμαχία εντάσσονται και τα μεσαία στρώματα, δίδοντας κύρος και δυναμισμό στο ρεύμα. Ας μην υποτιμάται.
