Ενδεχόμενο ορισμού ειδικού στρατιωτικού μεσολαβητή μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας εξετάζει το ΝΑΤΟ, με τη στήριξη της αμερικανικής και της γερμανικής διπλωματίας, μετά την προ ημερών αποτυχημένη πρωτοβουλία του γ.γ. της Συμμαχίας Γ. Στόλτενμπεργκ. Την ίδια στιγμή, ενώ η Αθήνα κλείνει κάθε πόρτα στον διάλογο όσο ο «σουλτάνος» θα προκαλεί, το ερευνητικό πλοίο της Τουρκίας συνέχισε τις προκλητικές βόλτες του.
Όπως αποκαλύπτει σήμερα ο αρθρογράφος της «δημοκρατίας» Αλέξανδρος Τάρκας στην ιστοσελίδα amynanet.gr του περιοδικού «Άμυνα και Διπλωματία», κύριο έργο του απεσταλμένου θα είναι η υπογραφή Μνημονίου Αθήνας – Άγκυρας στη βάση διάφορων παραλλαγών του προσχεδίου που έχει ήδη παραδοθεί στις μόνιμες αντιπροσωπίες των δύο χωρών στην έδρα της Ατλαντικής Συμμαχίας.
Κατά το «Βήμα της Κυριακής», το προσχέδιο έχει έκταση μόλις πέντε παραγράφων σε μία σελίδα, οπότε η πιθανή συμφωνία εκτιμάται ότι θα πρέπει να περιέχει πρόσθετες ρυθμίσεις αντιμετώπισης της παρούσας κατάστασης στη ΝΑ Μεσόγειο ή ρήτρες συνέχισης των συζητήσεων τις προσεχείς εβδομάδες.
Στόχος του ΝΑΤΟ είναι το ελληνοτουρκικό μνημόνιο να υπογραφεί το συντομότερο δυνατόν και σε κάθε περίπτωση, πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 24ης-25ης Σεπτεμβρίου, που -ανεξάρτητα από την υιοθέτηση ή μη κυρώσεων κατά της Άγκυρας- κρίνεται ως σημαντικότατο ορόσημο ειρηνικών ή ανεξέλεγκτων καταστάσεων.
Ως προς το πρόσωπο, το οποίο θα αναλάβει τον ρόλο του ειδικού μεσολαβητή, δεν έχει ληφθεί απόφαση, αλλά παρόμοιες σημαντικές αποστολές αναλαμβάνονται συνήθως είτε από τον εκάστοτε πρόεδρο της Στρατιωτικής Επιτροπής του ΝΑΤΟ είτε από τον εκάστοτε ανώτατο διοικητή Συμμαχικών Δυνάμεων Ευρώπης (SACEUR). Οι δύο θέσεις κατέχονται σήμερα από τον Βρετανό πτέραρχο σερ Στιούαρτ Πιτς και από τον Αμερικανό πτέραρχο Τοντ Γουόλτερς αντίστοιχα.
Αμφότεροι γνωρίζουν άριστα τις ισορροπίες στο Αιγαίο και στη ΝΑ Μεσόγειο και κυρίως, το διακύβευμα της ουσιαστικής διάλυσης της νότιας πτέρυγας του ΝΑΤΟ λόγω πιθανής ελληνοτουρκικής σύγκρουσης. Τους τελευταίους μήνες η ελληνική πλευρά τους έχει επανειλημμένα επιστήσει την προσοχή στους κινδύνους που προκαλούνται λόγω των υπερπτήσεων κατοικημένων νησιών από τουρκικά αεροσκάφη. Οι υπερπτήσεις αξιολογούνται και από την αμερικανική πρεσβεία της Αθήνας ως ο μεγαλύτερος κίνδυνος ελληνοτουρκικής σύγκρουσης, ειδικά την τρέχουσα περίοδο.
Ωστόσο, όπως επισημαίνουν πεπειραμένοι διπλωμάτες και ανώτατοι στρατιωτικοί, ακόμα και αν η ειδική μεσολάβηση προβληθεί επικοινωνιακά ως πρώτη γεφύρωση των ελληνοτουρκικών διαφωνιών ή ακόμα και αν υπογραφεί κάποιο Μνημόνιο, η κατάσταση δεν πρόκειται να μεταβληθεί σημαντικά για τους εξής λόγους:
- 1 Επειδή οι -όποιας βαρύτητας- τεχνικές διευθετήσεις ή κι ένας «μηχανισμός αποτροπής συγκρούσεων», κατά τις δηλώσεις Στόλτενμπεργκ στις 27 Αυγούστου και τις 4 Σεπτεμβρίου, δεν λύνουν την ουσία του προβλήματος που έχει προκληθεί από την τουρκική επιθετικότητα και χαρακτηρίζεται πλέον ως «πολιτικό» από τους περισσότερους συμμάχους στο ΝΑΤΟ. Παρά τις αμφιταλαντεύσεις του Μεγάρου Μαξίμου, διάλογος δεν μπορεί να διεξαχθεί χωρίς προηγούμενη αποχώρηση του τουρκικού στόλου και από την πλευρά της, η Άγκυρα θα ήταν απίθανο να αναιρέσει τα σχέδια τρίμηνου πλου του «Oruc Reis».
- 2 Επειδή η ένταση μεταξύ Ελλάδας – Τουρκίας και η δυσπιστία της Αθήνας έναντι του ΝΑΤΟ (περισσότερο του υπουργείου Εξωτερικών και του ΓΕΕΘΑ και λιγότερο του Μεγάρου Μαξίμου) θα αυξηθούν, αν ο ειδικός μεσολαβητής επανακαταθέσει παλαιότερες ιδέες περί αποκλιμάκωσης που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Η ελληνική πλευρά δεν θα μπορούσε να δεχτεί νέο «κώδικα συμπεριφοράς» μεταξύ των μονάδων επιφανείας των πολεμικών ναυτικών των δύο χωρών (π.χ. με κλείσιμο ηλεκτρονικών συστημάτων) πέραν όσων προβλέπονται από τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης που έχουν συμφωνηθεί από τα τέλη της δεκαετίας του ΄80. Ούτε -πολύ περισσότερο- μπορεί να γίνει δεκτό τα ελληνικά μαχητικά να μη φέρουν πυραύλους και να βασίζονται μόνο στην αμυντική χρήση πυροβόλων τους σε αντάλλαγμα «λιγότερο επιθετικών» (less aggressive) παραβιάσεων από τα τουρκικά αεροσκάφη. Η σχετική πρόταση έχει απορριφθεί ήδη από τον Ιούνιο του 1994, σε συνάντηση του τότε υπουργού Εξωτερικών Κ. Παπούλια με τον Αμερικανό ομόλογό του Γ. Κρίστοφερ σε σύνοδο του Βορειοατλαντικού Συμβουλίου.
- 3 Επειδή η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία του ΝΑΤΟ δεν έχει διευκρινίσει τη μορφή και τη βαρύτητα ενός «μηχανισμού αποτροπής» ή των ρυθμίσεων ενός μνημονίου συγκριτικά με τις λειτουργίες των -επίσημα θεσμοθετημένων- οργάνων με κορυφαίο το Βορειοατλαντικό Συμβούλιο. Δεν θα ήταν ποτέ δυνατό να λειτουργήσει ένας παραμηχανισμός δίπλα στους δοκιμασμένους και δημοκρατικά δομημένους συμμαχικούς θεσμούς.
Παράλληλα, όσο κι αν ληφθεί μέριμνα περιορισμού του ρόλου του ειδικού μεσολαβητή, η ελληνική πλευρά οφείλει να αποτρέψει την de facto διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του. Πρόσφατο αρνητικό παράδειγμα αποτελεί ο υψηλός εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ζ. Μπορέλ, που υπερέβη από τον Μάρτιο την εντολή του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για εξέταση μόνο του Μεταναστευτικού με την Τουρκία, συζητώντας εφ’ όλης της ύλης και μεροληπτώντας κατά ενός κράτους-μέλους.
Το «Oruc Reis» 37 ναυτικά μίλια από τα χωρικά μας ύδατα
Βασικές προϋποθέσεις για την επανέναρξη των συζητήσεων με την Τουρκία είναι η αποχώρηση όλων των πολεμικών πλοίων πάνω από την ελληνική υφαλοκρηπίδα και το ρίξιμο των τόνων από τον Ταγίπ Ερντογάν και τους υπουργούς του. Αυτό διαμηνύει η κυβέρνηση ως απάντηση στις πιέσεις που δέχεται από διάφορες πλευρές, όπως το Βερολίνο και το ΝΑΤΟ, για να αρχίσει άμεσα ο -έστω και άνευ όρων- διάλογος ανάμεσα στις δύο χώρες.
Βέβαια, στα λόγια είμαστε δυνατοί. Αν δούμε την πραγματικότητα όμως θα καταλάβουμε ότι ο Ερντογάν δεν σταματά και κλιμακώνει τις προκλήσεις με το «Oruc Reis» και τα συνοδευτικά πολεμικά και ερευνητικά σκάφη. Το βράδυ της Κυριακής αυτό το μεγάλο κομμάτι του τουρκικού στόλου ήταν έξω από το Καστελόριζο. Δεν είναι «σχήμα λόγου». Το «Oruc Reis» χθες το βράδυ έπλεε 43 ναυτικά μίλια νότια από το Καστελόριζο ή -για να το πούμε κι αλλιώς- 37 ναυτικά μίλια από το χωρικά μας ύδατα.
«Νέα NAVTEX ως τις 25 Σεπτεμβρίου»
Ανανέωση της τουρκικής NAVTEX που λήγει στις 10 Σεπτεμβρίου προανήγγειλε το φερέφωνο του Ερντογάν, εφημερίδα Yeni Safak, η οποία αναφέρει πως το Oruc Reis θα φτάσει μέχρι το τέλος των χωρικών υδάτων του Καστελλόριζου και της Ρόδου!
«Οι έρευνες του Oruc Reis στην ανατολική Μεσόγειο συνεχίζονται χωρίς διακοπή. Το εύρος των ερευνών του έχει φτάσει μέχρι στιγμής τα 3 χιλιάδες χιλιόμετρα. Εξακολουθούν να αναζητούνται πιθανά κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου μέσω δισδιάστατων και τρισδιάστατων γεωλογικών ερευνών και συλλέγονται δεδομένα για να ανακαλυφθεί η υποβρύχια επέκταση της υφαλοκρηπίδας της Ανατολίας. Η προθεσμία της Navtex, η οποία θα ολοκληρωθεί στις 10 Σεπτεμβρίου, αναμένεται να παραταθεί έως τις 25 Σεπτεμβρίου. Η έρευνα θα φτάσει μέχρι τα χωρικά ύδατα των νησιών Ρόδου και Καστελόριζου», αναφέρεται χαρακτηριστικά.
«Να αποδείξει η Τουρκία ότι αυτά που λέει τα εννοεί», λέει η ελληνική πλευρά
«Δεν υπάρχει καμία περίπτωση ούτε έναρξης διερευνητικών επαφών ούτε οποιασδήποτε συζήτησης όσο παραμένουν εκεί είτε το ερευνητικό σκάφος είτε άλλα σκάφη της Τουρκίας» τόνισε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέλιος Πέτσας και συνέχισε: «Έχουμε πει πολλές φορές ότι η έμπρακτη αποκλιμάκωση δεν μπορεί να είναι στιγμιαία, αλλά πρέπει να έχει συνέχεια και συνέπεια, προκειμένου να αποδείξει η Τουρκία ότι αυτά που λέει τα εννοεί. Δεν μπορεί να αποσύρει σήμερα, για παράδειγμα, το ερευνητικό σκάφος και έπειτα από μια εβδομάδα να ξαναβγάλει παράνομη NAVTEX και να περιμένουμε ότι όλα θα είναι μια χαρά».
Αυτό που έχει σημασία, λένε στο Μέγαρο Μαξίμου, είναι η Τουρκία όχι μόνο να λέει προς τη Γερμανία ή προς άλλες χώρες με τις οποίες συνομιλεί ότι είναι υπέρ του διαλόγου και υπέρ του Διεθνούς Δικαίου, αλλά να το αποδεικνύει στην πράξη.
Αναφερόμενος στον Τούρκο πρόεδρο, ο κ. Πέτσας σημείωσε: «Έχει κουράσει ο κ. Ερντογάν ακόμα και το εσωτερικό του εδώ και δύο μήνες με όλες αυτές τις απειλές, οι οποίες δεν έχουν καμία θέση όταν θέλουμε να οικοδομήσουμε μια σχέση καλής γειτονίας, την οποία ο ίδιος προσπαθεί να τορπιλίσει, άγνωστο για ποιο λόγο μέχρι τώρα». Όσο για τις πληροφορίες μετακίνησης τουρκικών αρμάτων στον Έβρο, τόνισε ότι δεν επιβεβαιώνεται κάτι τέτοιο και μάλλον εντάσσεται στο πλαίσιο της τουρκικής προπαγάνδας για εσωτερικούς λόγους.
Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης σε συνέντευξή του υπογράμμισε ότι «στο άτυπο Συμβούλιο Υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε., η Ευρώπη απέδειξε για άλλη μια φορά ότι στέκεται με δυνατή φωνή δίπλα στην Ελλάδα, όπως έκανε και στον Έβρο και στο Αιγαίο. Το πλαίσιο κυρώσεων που έχει προτείνει ο κ. Μπορέλ απέναντι στην τουρκική προκλητικότητα αποτελεί μια καλή βάση για τις συζητήσεις που θα διεξαχθούν σε επίπεδο ηγετών. Η Τουρκία πρέπει να πάρει το μήνυμα από τις Βρυξέλλες ότι δεν θα συνεχίσουν οι σχέσεις της να είναι ομαλές αν συνεχίσει αυτή την προκλητική στάση». Στην περίπτωση όμως που η Τουρκία κλιμακώσει την επιθετικότητά της, όπως διεμήνυσε ο αναπληρωτής υπουργός, «η χώρα μας είναι έτοιμη να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα, χρησιμοποιώντας όλα τα νόμιμα μέσα, έχοντας συγκεκριμένο σχέδιο αντίδρασης. Έχουμε την αποφασιστική και την αποτρεπτική ισχύ να αντιμετωπίσουμε κάθε απειλή».
Την άποψη ότι «ο Ερντογάν έχει στο μυαλό του την αναβίωση της οθωμανικής αυτοκρατορίας» εξέφρασε ο υπουργός Ανάπτυξης Άδωνις Γεωργιάδης, σημειώνοντας: «Όποιος νομίζει ότι η Ελλάδα φοβάται κάνει μεγάλο λάθος».
