Έχει μεγάλο ενδιαφέρον και σημασία, σε αυτό το τελευταίο μέρος της έρευνάς μας, να δούμε προσεκτικά όχι απλά τα δημοσκοπικά αποτελέσματα για την Ελλάδα που έδωσε το Ευρωβαρόμετρο για τους μήνες Φεβρουάριο – Μάρτιο, αλλά μερικά από τα αποτελέσματα που έδωσαν οι ελληνικές εταιρίες δημοσκοπήσεων το ίδιο διάστημα σε ένα ερώτημα.
- Από τη Μαρία Παναγιώτου – Συνεργασία: Εμμανουέλα Τσουδερού
Έρευνα, μέρος 4ο (τελευταίο)
- Μέρος 3ο: Δημοσκοπήσεις: Σκοπιμότητες πίσω από τη στατιστική
- Μέρος 2ο: Σιωπή των δημοσκόπων για τις αστοχίες τους – Το πρόβλημα μεροληψίας με τα δείγματα
- Mέρος 1ο: Τα σκοτεινά μυστικά των εταιριών δημοσκόπησης στην Ελλάδα!
Προσπαθήσαμε να διαλέξουμε ένα συναφές ερώτημα, καθώς, όπως έχουμε επισημάνει, οι διατυπώσεις στις ερωτήσεις που κάνουν στο δείγμα οι ελληνικές εταιρίες είναι διαφορετικές από αυτές του Ευρωβαρόμετρου.
Για παράδειγμα:
Στο ερώτημα πώς αξιολογούν οι Έλληνες την κυβέρνηση στην αντιμετώπιση της πανδημίας, δημοσιεύτηκαν τα εξής αποτελέσματα:
- ΕΥΡΩΒΑΡΟΜΕΤΡΟ: 39% (ικανοποιημένοι) / 61% (όχι ικανοποιημένοι)
- OPINION POLL: 53% κρίνει θετικά (Φεβρουάριος)
- PULSE: 47% κρίνει θετικά (Μάρτιος)
- KAPA RESEARCH: 46% κρίνει θετικά (Μάρτιος)
- MRB: 44,8 κρίνει θετικά (Μάρτιος)
- ALCO: 44% κρίνει θετικά (Φεβρουάριος)
- ALCO: 43% κρίνει θετικά (Μάρτιος)
Οι διαφορές, όπως όλοι μπορούμε να συμπεράνουμε, στις περισσότερες περιπτώσεις κινούνται πολύ πιο μακριά από το στατιστικό λάθος.
Φυσικά, αξίζει να επισημάνουμε ακόμη μία φορά πως, ενώ στο Ευρωβαρόμετρο το 71% των Ελλήνων δήλωσε δυσαρεστημένο με την ελληνική κυβέρνηση, το ίδιο διάστημα οι ελληνικές εταιρίες κατέγραφαν διαφορά μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης που κυμαινόταν από 10 έως 14 μονάδες.
Για παράδειγμα,
η ALCO τον Φεβρουάριο κατέγραφε πως το 41% των Ελλήνων εξέφραζε την εμπιστοσύνη του στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, ενώ τον Μάρτιο πως το 48% των πολιτών δήλωνε πως έχει θετική γνώμη για το έργο και τη στάση του Κυριάκου Μητσοτάκη. Ειδικά τον μήνα Μάρτιο, μάλιστα, η MARC ανέβαζε το ποσοστό αυτό ακόμη περισσότερο, καταγράφοντας πως το 52,7% των Ελλήνων κρίνει θετικά την εικόνα της κυβέρνησης από τις εκλογές μέχρι εκείνη τη χρονική στιγμή.
Οι διαφορές ξεφεύγουν και πάλι εξωφρενικά από τα όρια του στατιστικού λάθους.
Αλήθεια, ποιος εποπτεύει και πώς αυτούς που μας μετράνε;
Ρωτήσαμε τον Σύλλογο Εταιριών Δημοσκόπησης και Έρευνας Αγοράς (ΣΕΔΕΑ) τι ακριβώς ελέγχει σε σχέση με τις δημοσκοπήσεις. Εάν, δηλαδή, ελέγχει πώς προκύπτουν τα αποτελέσματα ή ελέγχει μόνο τα ερωτηματολόγια των δημοσκοπήσεων που θα διενεργηθούν. Ο ΣΕΔΕΑ υποστήριξε πως ελέγχει τα πάντα. «Δείγματα, μορφή ερωτηματολογίου/ερωτήσεις, αριθμός συμπληρωμένων ερωτηματολογίων, μεθοδολογία δειγματοληψίας, σταθμίσεις, παρουσιάσεις, επιστημονική κατάρτιση/επάρκεια της ελεγχόμενης εταιρίας κ.λπ.».
Παραδέχτηκε, όμως, μέσα από μία αντίφαση, πως τελικά έλεγχος στο σύνολο της έρευνας πραγματοποιείται από την Ελεγκτική Δημοσκοπήσεων μόνο εάν υπάρξει αίτημα ελέγχου, «την οποία στελεχώνουν πρόσωπα εγνωσμένου κύρους και στην οποία μπορεί να προσφύγει όποιος έχει έννομο συμφέρον να ελεγχθεί μία δημοσκόπηση».
Η Ελεγκτική Δημοσκοπήσεων, από την άλλη, είναι μία αστική, μη κερδοσκοπική εταιρία, η πλήρης επωνυμία της οποίας είναι: ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ ETAΙΡΕΙΑ ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΕΡΕΥΝΩΝ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ. Σύμφωνα με το καταστατικό της, η «διοίκηση, διαχείριση και εκπροσώπηση της εταιρίας ανατίθεται στον εκάστοτε πρόεδρο του ΣΕΔΕΑ, ο οποίος αντικαθίσταται σε περίπτωση κωλύματος από τον εκάστοτε αντιπρόεδρο του ΣΕΔΕΑ». Επομένως, η μετάφραση είναι πως ο έλεγχος μίας έρευνας στο σύνολό της ελέγχεται από τον ΣΕΔΕΑ, τον οποίο στελεχώνουν οι εταιρίες που πραγματοποιούν τις δημοσκοπήσεις, τελικά μόνο κατόπιν αιτήματος.
Ο ΣΕΔΕΑ υποστήριξε, ακόμη, πως «ελέγχει κατ’ αρχήν μέσω του ΠΕΣΣ την οργάνωση των διαδικασιών του τμήματος field, την καταλληλότητα των απασχολούμενων στο field ερευνητών, τη διαδικασία υλοποίησης των ερευνών, την αξιοπιστία των συλλεχθέντων στοιχείων».
Ο ΠΕΣΣ είναι ένας κανονισμός που έχει σχεδιαστεί από τον ΣΕΔΕΑ «ως ένα σύστημα αυτορύθμισης και πιστοποίησης, αλλά και ως ένα σύστημα πιστοποίησης συγκεκριμένων ερευνών που διενεργούνται τόσο από μέλη όσο και από μη μέλη του ΠΕΣΣ», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στη διαδικτυακή σελίδα του ΣΕΔΕΑ. Είναι δηλαδή και πάλι οι κανόνες που έχουν βάλει οι ίδιες οι εταιρίες που πραγματοποιούν τις δημοσκοπήσεις. Κάπως σαν Γιάννης κερνάει… Γιάννης πίνει…
Θα ήταν, ωστόσο, παράλειψή μας να μην καταγράψουμε τη δήλωση του ΣΕΔΕΑ πως «χαίρει της εκτίμησης της διεθνούς κοινότητας (ήτοι της ESOMAR) λόγω της συμβολής του στον σχεδιασμό των Διεθνών Κωδίκων Δεοντολογίας». Αλλά και πως θεωρεί ότι οι αστοχίες παρατηρούνται «από εταιρίες που βρίσκονται εκτός πλαισίου (ΣΕΔΕΑ, ΠΕΣΣ) και συνεπώς δεν υπόκεινται σε συνεχείς ελέγχους για την τήρηση των βασικών ερευνητικών προδιαγραφών».
Σοβαρό πρόβλημα μεθοδολογίας
Τελικά, έχουν οι ελληνικές δημοσκοπικές εταιρίες πρόβλημα μεθοδολογίας;
Υπάρχει κάποια σκοπιμότητα εκ μέρους όσων διεξάγουν τις δημοσκοπήσεις;
Γίνεται στη χώρα μας κατάχρηση ή και κακή χρήση του εργαλείου των δημοσκοπήσεων προκειμένου οι δημοσκοπήσεις να επηρεάσουν, τελικά, την κοινή γνώμη και όχι απλά να την καταγράψουν;
Αυτά ήταν μερικά από τα ερωτήματα που είχαμε θέσει στην αρχή της έρευνάς μας. Και η απάντηση ήταν σε όλα, σε ένα μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, θετική. Προφανώς υπάρχει πρόβλημα μεθοδολογίας και μάλιστα σοβαρό και αυτό είναι ένα γεγονός που παραδέχονται οι μεγάλοι ερευνητικοί οργανισμοί διεθνούς κύρους.
Προφανώς και γίνεται κατάχρηση ενός σημαντικού εργαλείου από τα μέσα ενημέρωσης, αλλά και το πολιτικό σύστημα. Αλλά, προφανώς, δεν φταίει μόνο η κατάχρηση. Οι διενεργούντες τις δημοσκοπήσεις εξυπηρετούν κι αυτοί, όπως φαίνεται, κάποιες σκοπιμότητες. Δεν βρίσκουμε άλλο λόγο για να αποδώσουμε ακόμη και την άρνησή τους να απαντήσουν στις ερωτήσεις μας για τη μεθοδολογία που ακολουθούν.
Ειδικά για το τελευταίο πρόβλημα, των σκοπιμοτήτων, αξίζει να επαναλάβουμε την πρότασή μας στις εταιρίες δημοσκοπήσεων. Ας δημοσιεύει κάθε διενεργών δημοσκόπηση, εκτός από τις εκτιμήσεις του και τις αστάθμητες βάσεις, δημογραφικές και πολιτικές, βάσει των οποίων κάνει αυτές τις εκτιμήσεις. Αντί δηλαδή να δημοσιεύει την εκτίμηση της πρόθεσης ψήφου, η οποία είναι ελληνική ανακάλυψη, ας δημοσιεύει την ίδια την πρόθεση ψήφου αστάθμητη και σταθμισμένη. Ας μας δώσουν την ευκαιρία να βγάλουμε πιο ασφαλή συμπεράσματα. Και για την άποψη των πολιτών αυτής της χώρας, αλλά και για τους ίδιους.
