Τη «θεμελίωση του αδικήματος της θανατηφόρου έκθεσης» διαπιστώνει στη μακροσκελή έκθεση-καταπέλτη που συνέταξε για την πολύνεκρη κακοκαιρία «Daniel» ο τεχνικός σύμβουλος Ανδριανός Γκουρμπάτσης. Ο πραγματογνώμονας διορίστηκε από τον γνωστό δικηγόρο Στυλιανό Σούρλα, που εκπροσωπεί 150 κατοίκους της Φαρκαδόνας.
- Από τον Βασίλη Γαλούπη
Στην τεχνική έκθεση, που έφερε στο φως η «κυριακάτικη δημοκρατία», ο κ. Γκουρμπάτσης καταλήγει στην προσωποποίηση των ευθυνών για όσα συνέβησαν στη Θεσσαλία τον προηγούμενο μήνα. Συγκεκριμένα, αναφέρεται σε «εγκληματικά λάθη και παραλείψεις των κατά νόμον αρμόδιων οργάνων της Πολιτικής Προστασίας/ΓΓΠΠ του Πυροσβεστικού Σώματος, της Περιφέρειας Θεσσαλίας και εποπτευομένων υπηρεσιών, καθώς και δήμων». Κατά τον κ. Γκουρμπάτση, το αδίκημα της θανατηφόρου έκθεσης «θεμελιώνεται αντικειμενικά και υποκειμενικά».
Η διερεύνηση των περιστατικών από τον κ. Γκουρμπάτση αποκτά μεγαλύτερη βαρύτητα, αν αναλογιστεί κανείς ότι στη δίκη για το Μάτι η έκθεσή του έπαιξε σημαντικό ρόλο, αφού όχι μόνο ελήφθη υπ’ όψιν από τη Δικαιοσύνη, αλλά πάνω της βασίστηκε το κατηγορητήριο. Για την πυρκαγιά του 2018, ο εμπειρογνώμονας ανέλυσε τα αίτια της καταστροφής για λογαριασμό οικογενειών των θυμάτων.
Για τα αίτια που ο «Daniel» προκάλεσε θανάτους και καταστροφές μεγάλης έκτασης στη Θεσσαλία, ο τεχνικός σύμβουλος σημειώνει με σαφήνεια ότι «όσοι είχαν την κατά νόμον υποχρέωση να προστατεύουν την ανθρώπινη ζωή, και εν προκειμένω τη ζωή των 17 θυμάτων αλλά και του συνόλου των κατοίκων που διακινδύνευσαν τη ζωή τους, γνώριζαν ήδη από το έτος 2018, από τους χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας και χάρτες κινδύνων πλημμύρας του Υπουργείου Ενέργειας και Περιβάλλοντος».
Ο δικαστικός πραγματογνώμονας αναφέρει επίσης ότι «τους άφησαν αβοήθητους κατά τις κρίσιμες πρώτες ώρες του καιρικού φαινομένου έως και την απομάκρυνσή τους από τις διασωστικές δυνάμεις, που διήρκεσε από μία έως τρεις ημέρες, με αποτέλεσμα τη διακινδύνευση της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας όλων των εγκλωβισμένων», όπως και ότι «δεν μερίμνησαν έγκαιρα να διασώσουν τα ως άνω 17 θύματα, και εξαιτίας της ολιγωρίας τους αυτής απώλεσαν τη ζωή τους από πνιγμό».
Αναλυτικά, ο κ. Γκουρμπάτσης, αφού πρώτα παραθέτει μια σειρά από στοιχεία, καταλήγει: «Θεμελίωση αδικήματος της θανατηφόρου εκθεσης (άρθρο 306 Ποινικού Κώδικα): Από τα προεκτεθέντα εγκληματικά λάθη και παραλείψεις των κατά νόμον αρμόδιων οργάνων της Πολιτικής Προστασίας/ΓΓΠΠ, του Π.Σ., της Περιφέρειας Θεσσαλίας και εποπτευόμενων υπηρεσιών, καθώς και δήμων, θεμελιώνεται αντικειμενικά και υποκειμενικά, εκτός άλλων πράξεων, και το αδίκημα της θανατηφόρου έκθεσης [άρθρο 306 παρ. 2(β) ΠΚ]. Συγκεκριμένα, αρμόδια που έχουν κατά νόμον υποχρέωση να προστατεύουν την ανθρώπινη ζωή, και εν προκειμένω τη ζωή των 17 θυμάτων αλλά και του συνόλου των κατοίκων που διακινδύνευσαν τη ζωή τους από τους πλημμυρισμένους οικισμούς της Περιφέρειας Θεσσαλίας, παρόλο που γνώριζαν ήδη από το έτος 2018 από τους χάρτες επικινδυνότητας πλημμύρας και χάρτες κινδύνων πλημμύρας του υπουργείου Ενέργειας και Περιβάλλοντος, καθώς και τους ίδιους ως άνω χάρτες που έχουν συμπεριληφθεί τόσο στο Γενικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών και Αμεσης/Βραχείας Διαχείρισης των Συνεπειών από την Εκδήλωση Πλημμυρικών Φαινομένων ΔΑΡΔΑΝΟΣ 2 (2η έκδοση), όσο και στο αντίστοιχο για την Περιφέρεια Θεσσαλίας Ειδικό Σχέδιο Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών και Αμεσης/Βραχείας Διαχείρισης των Συνεπειών από την Εκδήλωση Πλημμυρικών Φαινομένων ΔΑΡΔΑΝΟΣ 2, αλλά και τα δείγματα τρωτότητας από πλημμυρικά φαινόμενα λόγω δυσμενούς συνδυασμού παραγόντων, στους οποίους συγκαταλέγονται η κλιματική αλλαγή, η απουσία μη επαρκούς σχεδιασμού αντιπλημμυρικής προστασίας σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο των ίδιων περιοχών και οικισμών που είχαν επιδείξει πριν από την καταιγίδα "Daniel” ήδη από τη θεομηνία "Ιανός", τους άφησαν αβοήθητους κατά τις κρίσιμες πρώτα ώρες του καιρικού φαινομένου έως και την απομάκρυνσή τους από τις διασωστικές δυνάμεις, που διήρκεσε από μία έως τρεις ημέρες, με αποτέλεσμα τη διακινδύνευση της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας όλων των εγκλωβισμένων από την υψηλή στάθμη νερών στους πλημμυρισμένους οικισμούς, ενώ δεν μερίμνησαν έγκαιρα να διασώσουν τα ως άνω 17 θύματα και εξαιτίας της ολιγωρίας τους αυτής απώλεσαν τη ζωή τους από πνιγμό».
Καταγγελία για άρνηση χορήγησης κρίσιμων στοιχείων
Στα συμπεράσματα της έκθεσής του ο κ. Γκουρμπάτσης επιφυλάσσεται να οριστικοποιήσει το κείμενό του, καταγγέλλοντας ταυτόχρονα ότι συνάντησε την άρνηση, όταν επιχείρησε να συγκεντρώσει κι άλλα κρίσιμα στοιχεία της υπόθεσης: «Επιφυλάσσομαι να την οριστικοποιήσω, εάν και εφόσον προκύψουν νεότερα κρίσιμα αποδεικτικά στοιχεία, δεδομένου ότι αιτηθήκαμε αρμοδίως προς την Περιφέρεια Θεσσαλίας, το Αρχηγείο Πυροσβεστικού Σώματος και την ΠΕΠΥΔ Θεσσαλίας κρίσιμα στοιχεία και αρνήθηκαν (σιωπηρά ή ρητά) να μας χορηγηθούν έως σήμερα».
Ανεπαρκή πλημμυρική προστασία από την παράλειψη και ολοκλήρωση μιας σειράς αναγκαίων αντιπλημμυρικών έργων διαπιστώνει ο κ. Γκουρμπάτσης στην τεχνική έκθεσή του: «Σύμφωνα με τα έως σήμερα στοιχεία που περιήλθαν εις γνώση μου και τα έλαβα υπόψη για τη σύνταξη της παρούσης τεχνικής εκθέσεώς μου, η επαλήθευση της έγκαιρης και ακριβής πρόγνωσης της ΕΜΥ για ισχυρές βροχοπτώσεις και καταιγίδες, και γενικώς έντονα καιρικά φαινόμενα, και μάλιστα με υψηλά ύψη βροχόπτωσης εκτός άλλων περιοχών της χώρας και στη Θεσσαλία, ένα γεωγραφικό διαμέρισμα με πρόσφατο ιστορικό θανατηφόρων και καταστροφικών πλημμυρών, ήταν απολύτως βέβαιο ότι ο ιδιαίτερα μεγάλος όγκος υδάτων των ποταμών Ενιπέα, Καλέντζη, Μέγα, Φαρσαλιώτη, Σοφαδίτη, Πάμισου κ.λπ., καθώς και παραποτάμων ή χειμάρρων αυτών, που συμβάλλουν στον ποταμό Πηνειό, θα μεταφέρονταν και θα κατέκλυζαν την ευρύτερη περιοχή συμβολής (για τους τρεις πρώτους ποταμούς, το ύψος οικισμού Κεραμιδίου)».
Και συνεχίζει: «Αποδεδειγμένης της ανεπαρκούς αντιπλημμυρικής προστασίας, τόσο από την παράλειψη και ολιγωρία ολοκλήρωσης μιας σειράς αναγκαίων αντιπλημμυρικών (τεχνικών) έργων σε αυτούς όσο και από την καθυστέρηση του καθαρισμού της κοίτης των ποταμών από φερτά υλικά, την ενίσχυση αναχωμάτων σε κρίσιμες θέσεις και τη μη λειτουργία των αντιπλημμυρικών αντλιοστασίων με τη διακοπή του ηλεκτρισμού, με σκοπό την αδυναμία ανάσχεσης πλημμύρας και τη μείωση του πλημμυρικού κινδύνου και θα προκαλούνταν -και προκλήθηκαν- μεγάλης έκτασης και επικινδυνότητας πλημμυρικά φαινόμενα στην ευρύτερη περιοχή, τα οποία θα απειλούσαν -και απείλησαν- τη ζωή και τη σωματική ακεραιότητα, καθώς τις περιουσίες των κατοίκων παρόχθιων οικισμών».
«Όλοι οι φορείς ήξεραν τρεις μέρες πριν τι θα συμβεί»
«Ολα αυτά τα γεγονότα, στοιχεία και χαρακτηριστικά ήταν ήδη γνωστά στην ηγεσία της Πολιτικής Προστασίας, και ειδικότερα της ΓΓΠΠ, του Πυροσβεστικού Σώματος, της διοίκησης της Περιφερειακής Πυροσβεστικής Διοίκησης Θεσσαλίας, της Περιφέρειας Θεσσαλίας και των δήμων όλων των Περιφερειακών Ενοτήτων της, καθώς και άλλων εμπλεκόμενων φορέων τουλάχιστον από τη 2α Σεπτεμβρίου 2023, ήτοι τρεις ημέρες πριν αρχίσει να πλήττει όχι με μεγάλα ύψη βροχής την Θεσσαλία η μεσογειακή καταιγίδα με την ονομασία "Daniel"», αναφέρει επίσης στην τεχνική έκθεσή του ο πραγματογνώμονας.
«Οφειλαν τα αρμόδια όργανα των ως άνω φορέων εκ του νόμου, της θέσεώς τους, της αποστολής και των καθηκόντων τους να μεριμνήσουν, ενεργήσουν και αναλάβουν έγκαιρα αποτελεσματικές διασωστικές πρωτίστως δράσεις και μέτρα για την πρόληψη, προστασία και αποφυγή με κάθε τρόπο της απώλειας της ζωής των συνολικά έως σήμερα 17 θυμάτων σε ολόκληρη την Περιφέρεια Θεσσαλίας και την έκθεση σε διακινδύνευση της ζωής και σωματικής ακεραιότητας των υπόλοιπων κατοίκων των συγκεκριμένων οικισμών και πόλεων, σε κάθε περίπτωση δε να ελαχιστοποιήσουν ή τουλάχιστον να μειώσουν σε σημαντικό βαθμό -πράγμα εφικτό- τις καταστροφικές δυσμενείς συνέπειες που προκλήθηκαν από τα πλημμυρικά φαινόμενα», προσθέτει.
Και καταλήγει, αφού παραθέτει κι άλλα σχετικά στοιχεία: «Αυτό βέβαια ήταν δυνατόν να επιτευχθεί μόνον εάν υπήρχε πρόληψη, οργάνωση και σχεδιασμός από τους αρμόδιους εμπλεκόμενους φορείς και βέβαια ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας ήταν σε κατάσταση πλήρους (πραγματικής και όχι τυπικής) ετοιμότητας και αντιδρούσε άμεσα, συντονισμένα και με τους απαραίτητους πόρους σε δυναμικό, μέσα και εξοπλισμό, κατά λόγο αρμοδιότητας των εμπλεκόμενων φορέων, γεγονός που αποδείχτηκε ότι δεν υπήρχε».
Ανύπαρκτος ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός! Κατά προσέγγιση χτυπούσε το «112»
Για την πρόληψη, την ετοιμότητα και την αντιμετώπιση πλημμυρικών φαινομένων επισημαίνει, μεταξύ άλλων, στην τεχνική έκθεσή του ο κ. Γκουρμπάτσης:
«1. Δεν υπήρχε σε κεντρικό επίπεδο ένας ολοκληρωμένος αντιπλημμυρικός σχεδιασμός, κυρίως σε έργα ορεινής υδρονομίας και στα κατάντη αυτών στον Κάμπο άλλα τεχνικά έργα που θα αποσκοπούσαν στην ολιστική αντιπλημμυρική προστασία της Θεσσαλίας, σε συνδυασμό με την εγκαθίδρυση και κατασκευή ενός Συστήματος Εγκαιρης Προειδοποίησης Πλημμύρας, και μάλιστα συνδεδεμένου με τον Ευρωπαϊκό Αριθμό Εκτακτης Ανάγκης "112", που θα παρέχει πληροφορίες και δεδομένα για ενημέρωση και θα ενεργοποιείται με στοχευμένο γεωποντισμό για τις απειλούμενες περιοχές, οικισμούς και πόλεις, και όχι όπως σήμερα, κατά προσέγγιση και αορίστως.
2. Παρόλο που, μετά τις έντονες καταιγίδες που έπληξαν την Περιφέρεια Θεσσαλίας τη 18η και 19η Σεπτεμβρίου 2020, με τον "Ιανό", και ακολούθως τη 13η Ιανουαρίου 2022 με τον "Διομήδη", υπήρξε προς την Περιφέρεια Θεσσαλίας διασφάλιση χρηματοδότησης με ιδιαίτερα σημαντικούς πόρους από διάφορες πηγές για την κατά παρέκκλιση των κείμενων διατάξεων για τα δημόσια έργα διαδικασία κατασκευής των αναγκαίων τεχνικών έργων για την ενίσχυση της αντιπλημμυρικής θωράκισής της και την προστασία της ζωής και περιουσίας των κατοίκων της, δεν είχαν ολοκληρωθεί όλα τα αντιπλημμυρικά έργα (…) και με τον τρόπο αυτόν τέθηκε σε διακινδύνευση η ανθρώπινη ζωή τους.
3. Ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας κατελήφθη σε κατάσταση αποδιοργάνωσης και αποσυντονισμού του, υπό την έννοια της έλλειψης ετοιμότητας κυρίως σε επίπεδο κατάλληλης προετοιμασίας, σχεδιασμού και οργάνωσης.
4. Ο ίδιος μηχανισμός δεν ήταν έτοιμος να αντιμετωπίσει έντονα και μεγάλης εκτάσεως πλημμυρικά φαινόμενα, αφού δεν είχε προβεί σε σχεδιασμό, οργάνωση και πραγματοποίηση με πραγματικά σενάρια στην προβλεπόμενη ετησίως επιχειρησιακή άσκηση ετοιμότητας για την αντιμετώπιση πλημμυρικών φαινομένων και την προληπτική οργανωμένη απομάκρυνση πολιτών
5 Ο πυροσβεστικός μηχανισμός ανασυντάχθηκε σε επόμενο χρόνο, πλην όμως καθυστέρησε και δεν αντέδρασε άμεσα και με τους αναγκαίους πόρους σε δυναμικό, μέσα και εξοπλισμό κυρίως για τη διάσωση των 17 συμπολιτών μας, κατοίκων που απώλεσαν τη ζωή τους, καθώς και όλων όσοι ήταν εγκλωβισμένοι, θέτοντας σε διακινδύνευση και τη ζωή και τη σωματική ακεραιότητά τους.
6. Επίσης, δεν υπήρξε -αν και υπήρχε κατάλληλος χρόνος- απόφαση αρμόδιου κατά περίπτωση οργάνου, λ.χ. του ΓΓΠΠ, του περιφερειάρχη ή εξουσιοδοτημένου αντιπεριφερειάρχη ή του οικείου δημάρχου, για την οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση των κατοίκων οικισμών που ήταν στη ζώνη υψηλού κινδύνου πλημμύρας, υπήρχε ενημέρωση για τα έντονα καιρικά φαινόμενα που θα έπλητταν τις συγκεκριμένες περιοχές, όπως πράγματι και πλημμύρισαν».
Το who is who του πραγματογνώμονα Ανδριανού Γκουρμπάτση
Ο πραγματογνώμονας Ανδριανός Γκουρμπάτσης, που συνέταξε την έκθεση για τον «Daniel», είναι αντιστράτηγος, υπαρχηγός Πυροσβεστικού Σώματος εν αποστρατεία και πτυχιούχος Νομικής του ΕΚΠΑ.
Υπηρέτησε σε μάχιμες υπηρεσίες ως αξιωματικός. Εκτός των άλλων, ήταν διευθυντής του Κέντρου Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας και διευθυντής της Διεύθυνσης Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού, αλλά και μέλος της Μόνιμης Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του υπουργείου Δημόσιας Τάξης. Είναι δικαστικός πραγματογνώμονας Πρωτοδικείων Αθηνών και Πειραιώς, καθώς και τεχνικός σύμβουλος στην εξιχνίαση των εγκλημάτων εμπρησμού.
Σούρλας: Κακουργηματικού χαρακτήρα οι ευθύνες
Στις 19 Οκτωβρίου, ο δικηγόρος Στυλιανός Σούρλας -και ο ίδιος πλημμυροπαθής στη Φαρκαδόνα- επισκέφθηκε την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου με αίτημα να διορισθεί ειδικός πραγματογνώμονας στην υπόθεση της Θεσσαλίας.
Το αίτημά του ανέφερε ότι, στο πλαίσιο της από 13/9/2023 παραγγελίας προς τους κ.κ. εισαγγελείς Πρωτοδικών Βόλου, Καρδίτσας, Λάρισας και Τρικάλων για τη διερεύνηση της υπόθεσης και «προς υποβοήθηση της ως άνω εισαγγελικής έρευνας, επιβάλλεται και ο διορισμός ειδικού προς τούτο πραγματογνώμονα με γνώση και εμπειρία σε θέματα φυσικών καταστροφών, καθώς και γνώστη του θεσμικού και νομικού πλαισίου που διέπει την Πολιτική Προστασία, και ειδικώς τις φυσικές καταστροφές».
Από τα μέσα Σεπτεμβρίου, ο κ. Σούρλας είχε ανακοινώσει ότι είναι αποφασισμένος να κινηθεί νομικά, αναζητώντας τυχόν ποινικές ευθύνες της «δημοτικής, κυβερνητικής ή άλλης εξουσίας ή αρμοδίου για τους θανάτους και τις καταστροφές από τις πλημμύρες». Ο κ. Σούρλας δήλωσε για το πόρισμα: «Από την πρώτη στιγμή της φονικής πλημμύρας είπα ότι θα κινηθώ νομικά κατά παντός υπευθύνου για την ανυπολόγιστη καταστροφή της θεσσαλικής γης και των περιουσιών μας. Προς τούτο, έδωσα την εντολή στον πλέον αρμόδιο κ. Ανδριανό Γκουρμπάτση να συντάξει τεχνική έκθεση για τα αίτια της πλημμύρας στη Θεσσαλία. Οι ευθύνες πλέον έχουν ονοματεπώνυμο και είναι και κακουργηματικού χαρακτήρα. Η έρευνα θα συνεχιστεί και το μαχαίρι θα φτάσει στο κόκαλο. Οι κάτοικοι της Φαρκαδόνας, του Παλαμά, του Βλοχού, του Κεραμιδίου και άλλων χωριών είναι σε τραγική κατάσταση και πρέπει να συνδράμει αποφασιστικά και δυναμικά η Πολιτεία για την αποκατάσταση των τεράστιων ζημιών».
