Ένα αρχαίο θέατρο, ένας θολωτός τάφος, ο φερόμενος τύμβος του Σοφοκλή…
Όλοι αυτοί οι αρχαίοι θησαυροί και ακόμα περισσότεροι «κρύβονται» σε ένα δήμο της Αττικής.
Τον τέταρτο σε πληθυσμό στο λεκανοπέδιο, άλλοτε αρχαίο δήμο της Αθήνας, που έχει γίνει γνωστός στον περισσότερο κόσμο μέσα από άσχημες ειδήσεις που αφορούν κυρίως την εγκληματικότητα.
Αναφερόμαστε στο Μενίδι Αττικής ή αλλιώς τις Αχαρνές, μια περιοχή που παρά το γεγονός ότι ακούγεται συνήθως για τους λάθος λόγους είναι ένας τόπος με μακραίωνη και σημαντική αρχαία και νεότερη ιστορία και παράδοση.
Οι Αχαρνές Αττικής και ο Αριστοφάνης
Ο ίδιος ο Αριστοφάνης καταπιάστηκε με την περιοχή στην αντιπολεμική κωμωδία «Αχαρνείς» (ή «Αχαρνής» στην αττική διάλεκτο) που διδάχθηκε στα Λήναια το 425 π.Χ όταν ο κωμωδιογράφος μόλις 21 ετών.
Στο έργο πρωταγωνιστεί ένας αγρότης από τις Αχαρνές με το όνομα Δικαιόπολις ενώ δίνονται αρκετές πληροφορίες για τους κατοίκους των Αχαρνών και το χαρακτήρα τους, τις γιορτές και τις ασχολίες τους.
Ο Θολωτός τάφος
Στο Μενίδι υπάρχει ο καλύτερα διατηρημένος μυκηναϊκός θολωτός τάφος της Αττικής.
Μάλιστα, μπορεί κανείς να τον επισκεφτεί με το αυτοκίνητο ή ακόμα και με το λεωφορείο καθώς βρίσκεται μέσα στα όρια της πόλης και σε κατοικημένη περιοχή.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Πολιτισμού, ο Θολωτός Τάφος ανασκάφηκε το 1879 από το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο της Αθήνας.
Χρονολογείται στον 14ο-13ο αι. π.Χ. και κατασκευάστηκε για τα μέλη επιφανούς οικογένειας.
Ο τάφος αποτελείται από τον δρόμο, το στόμιο και το θάλαμο.
Μέσα στον τάφο εντοπίστηκε πλήθος ευρημάτων, όπως κοσμήματα από χρυσό, άργυρο, χαλκό, ήλεκτρο, φαγεντιανή, σφραγίδες από ημιπολύτιμους λίθους, χάλκινα όπλα και πλήθος αντικειμένων από ελεφαντόδοντο, όπως δύο λύρες και μία κυλινδρική πυξίδα με ανάγλυφη απεικόνιση κριών καθώς και πήλινα και λίθινα αγγεία.
Επίσης, εντοπίστηκαν έσσερις αμφορείς από τη Χαναάν, που μαρτυρούν τις επαφές με τη νοτιοανατολική Μεσόγειο.
Τα ευρήματα από το Θολωτό Τάφο των Αχαρνών εκτίθενται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Δείτε σχετικό βίντεο:
Θολωτός Τάφος: (Φιλαδελφείας 170, Μενίδι, Δευτέρα-Τετάρτη-Κυριακή 8.30-15.30, είσοδος ελεύθερη. Πρόσβαση με τα λεωφορεία 755 και 755Β από τα Κάτω Πατήσια, στάση «Θολωτός Τάφος»)
Το Αρχαίο Θέατρο
Ένα απλό σκάψιμο στην αυλή ενός σπιτιού στο κέντρο του Μενιδίου, στην πρώην οδό Σαλαμίνος, το 2007, αποκάλυψε ένα σπάνιο εύρημα, ένα αρχαίο θέατρο!
Όπως αναφέρει το Υπουργείο Πολιτισμού, η ανασκαφή έφερε, μεταξύ άλλων, στο φως μια ολόκληρη κερκίδα, με 10 σειρές εδράνων σε ημικυκλική διάταξη η οποία πλαισιωνόταν από άλλες δύο. Μεταξύ των κερκίδων ανασκάφηκαν δύο κάθετες ράμπες.
Το θέατρο ανέσκαψε και ανέδειξε η αρχαιολόγος Μαρία Πλάτωνος – Γιώτα.
Μετά τη 10η σειρά εδωλίων υπήρχε το διάζωμα. Παράλληλα, αποκαλύφθηκε, μικρό τμήμα της ορχήστρας που ήταν χαλικόστρωτη, τμήμα του κοίλου, οι πάροδοι, η ορχήστρα και το σκηνικό οικοδόμημα τα οποία εισχωρούν σε κτίσματα και οικόπεδα.
Δεν είναι επιβεβαιωμένο πότε ακριβώς κατασκευάστηκε το θέατρο. Ωστόσο, η χρονολογία των επιγραφών που αναφέρουν το θέατρο και είναι τα μέσα του 4ου αι. π. Χ. δίνουν ένα χρονολογικό όριο.
Δείτε σχετικό βίντεο:
Αρχαίο Θέατρο (Αρχαίου Θεάτρου 21), tο θέατρο βρίσκεται σε εξωτερικό χώρο, δεν είναι επισκέψιμο εσωτερικά. Πρόσβαση με τα λεωφορεία Α10 και Β10 που ξεκινούν από Σταθμό Λαρίσης, στάση «Λιοσίων»)
O τύμβος του Σοφοκλή
Σύμφωνα με την Εφορεία Αρχαιοτήτων δυτικής Αττικής, το ταφικό μνημείο, γνωστό ως «Τύμβος του Σοφοκλή» στη Βαρυμπόμπη, ανασκάφηκε το 1888 από τον L. Münter, διευθυντή του βασιλικού κτήματος του Τατοϊου.
Πρόκειται για τύμβο κλασικών χρόνων. Στο εσωτερικό του, αποκαλύφθηκαν τρεις μαρμάρινες σαρκοφάγοι δύο από τις οποίες βρίσκονται στη θέση τους σήμερα, με μία γυναικεία και δύο ανδρικές ταφές.
Ο ανασκαφέας αναφέρει ότι σε μία από τις σαρκοφάγους βρέθηκαν κατάλοιπα ξύλου που απέδωσε στην «καμπύλη βακτηρία», ένα ραβδί που αναφέρεται ως επινόηση του Σοφοκλή. Στο σκελετό από εκείνη τη σαρκοφάγο διενεργήθηκε ανθρωπολογική εξέταση και αποδόθηκε σε άνδρα που πέθανε στο δεύτερο μισό της ζωής του.
Ο Σοφοκλής πέθανε το 406/5 π.Χ. σε ηλικία 91 ετών, και, όπως αναφέρουν οι αρχαίες πηγές, οι συγγενείς του χρειάστηκε να ζητήσουν άδεια από τον Σπαρτιάτη στρατηγό Λύσανδρο για να τον θάψουν στον πατρογονικό του τάφο. Ο ανώνυμος βιογράφος του Σοφοκλή αναφέρει ότι ο τάφος του «απείχε 11 στάδια από το “τείχος” και βρισκόταν κοντά στον δρόμο προς τη Δεκέλεια». Επειδή ο Σοφοκλής καταγόταν από τη Δεκέλεια αλλά ήταν δημότης Κολωνού, οι παλαιότεροι ερευνητές θεωρούσαν ότι ο τάφος του βρισκόταν στον Κολωνό, κοντά στο τείχος της πόλεως των Αθηνών.
Όμως, το 1888 ο Münter, πιστεύοντας ότι ήταν αδύνατο να ζητούσαν οι συγγενείς του Σοφοκλή άδεια για μία τοποθεσία κοντά στο άστυ της Αθήνας, απέδωσε τη λέξη «τείχος» στο φρούριο της Δεκέλειας, που σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές είχαν καταλάβει την περίοδο του Πελοποννησιακού Πολέμου οι Λακεδαιμόνιοι.
Ταυτίζοντας το φρούριο της Δεκέλειας με τα ερείπια αρχαίας οχύρωσης στη θέση Παλαιόκαστρο, εντός του πρώην βασιλικού κτήματος του Τατοϊου, εντόπισε σε απόσταση περίπου 2 χιλιομέτρων (11 στάδια), κοντά στον παλιό δρόμο που οδηγούσε από το Μενίδι στη Δεκέλεια, έναν τύμβο, στον οποίο πραγματοποίησε ανασκαφή.
Παρ’ όλο που η ταύτιση του τύμβου της Βαρυμπόμπης με τον τάφο του Σοφοκλή φαίνεται πιθανή, δεν έχει ακόμα επιβεβαιωθεί από τα αρχαιολογικά δεδομένα.
Τύμβος Σοφοκλή: Σοφοκλή Τύμβου 21, Βαρυμπόμπη
Αρχαιολογική Συλλογή Αχαρνών
Σε μικρή απόσταση από τον Θολωτό Τάφο υπάρχει ένα μουσείο με ελεύθερη είσοδο που στεγάζει την Αρχαιολογική Συλλογή Αχαρνών.
Όπως αναφέρεται στην ιστοσελίδα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, τα αρχαία που εκτίθενται προέρχονται κυρίως από τις Αχαρνές, αλλά και από όμορους δήμους όπως Κηφισιά, Άγιοι Ανάργυροι, Μεταμόρφωση.
Τα ευρήματα προήλθαν από ανασκαφές σε ιδιωτικά οικόπεδα και στο πλαίσιο κατασκευής μεγάλων δημόσιων έργων όπως η διάνοιξη της Λεωφόρου Κύμης προς το Ολυμπιακό Χωριό, η Αττική Οδός, το Σιδηροδρομικό Κέντρο Αχαρνών και αντιπροσωπεύουν χρονολογικά όλες τις φάσεις κατοίκησης από την ύστερη νεολιθική περίοδο έως τα μεσοβυζαντινά χρόνια (4600 π.Χ. – 12ος αι. μ.Χ.).
Μεταξύ των αρχαιοτήτων ξεχωρίζουν: επιτάφια πεσσοειδής στήλη του 4ου αιώνα π.Χ. που αναφέρει τα ονόματα οικογένειας Αχαρνέων, ερυθρόμορφος κρατήρας του ζωγράφου της Φλωρεντίας, με παράσταση ακοντιστή, νικητή στο πένταθλο, που βραβεύεται από δύο Νίκες (470-460 π.Χ.), τμήμα επιγραφής που αναφέρεται στην κατασκευή του Αχαρνικού Οχετού, η επιτάφια στήλη της κλειδούχου ιέρειας Φιλοκιρίστης (4ος αι. π.Χ.).
Αρχαιολογική Συλλογή Αχαρνών (Φιλαδελφείας 76, 8.30-15.30, Καθημερινά εκτός Τρίτης και Σαββατοκύριακου, είσοδος ελεύθερη. Πρόσβαση με τα λεωφορεία 755 και 755Β, στάση «Δημαρχείο»)
Πηγές φωτογραφιών: Υπουργείο Πολιτισμού (odysseus.culture.gr),Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής (efada.gr), Δήμος Αχαρνών (acharnes.gr)
Δείτε επίσης:
- «Στο χωριό μου, το Μενίδι»: Φωτογραφική έκθεση αναδεικνύει την περιοχή τις δεκαετίες ’50 –‘60
- Η «άλλη» 25η Μαρτίου: Στην προετοιμασία του τμήματος παραδοσιακών χορών Μενιδίου για την παρέλαση
