Αυτό που απασχολεί περισσότερο του Ιστορικούς δεν είναι οι 46 απόπειρες δολοφονίας, αλλά το πως κατάφερε ο Αδόλφος Χίτλερ να σωθεί και από τις 46.
Μπορεί ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος να ξεκίνησε το 1938, αλλά οι απόπειρες δολοφονίας εναντίον του Χίτλερ είχαν ξεκινήσει σχεδόν 20 χρόνια πριν. Εναντίον του δεν συνωμοτούσαν μόνο εχθροί του, αλλά και μέλη του κόμματός του, Στρατιωτικοί υφιστάμενοι του, ακόμα και μέλη της προσωπικής του φρουράς.
- Γράφει ο Τάκης Κάμπρας
Μεταξύ άλλων γλίτωσε από πυροβολισμούς, από εκρηκτικά σε τρένο και αεροπλάνο που επέβαινε, από στημένες οδικές παγίδες, από βόμβα κάτω από το γραφείο του, από εκρηκτικά που δεν πυροδοτήθηκαν ποτέ και από πολλά άλλα τεχνάσματα.
Στην πραγματικότητα, όπως ο έγραψε ο βρετανός ιστορικός Ιαν Κέρσοου, ο κορυφαίος βιογράφος του, ο Χίτλερ υπήρξε απλώς «διαβολεμένα τυχερός».
Λέγεται ως ανέκδοτο, αλλά πρόκειται για την πιο χαρακτηριστική περίπτωση, που αναδεικνύει το πόσο τυχερός ήταν. Διότι μια, δυο, τρεις, δέκα, έστω, φορές μπορεί, αλλά πάνω από 40 παύει να είναι σύμπτωση…
Το 1929, ο Χίτλερ έδινε μια ομιλία σε μέλη του κόμματος του. Ένας από τους σωματοφύλακες του τοποθέτησε πριν την ομιλία μια βόμβα με τηλεχειρισμό κάτω από το βήμα του ομιλητή. Η ομιλία ξεκίνησε κανονικά. Ο σωματοφύλακάς του, θεωρώντας ότι έχει την άνεση του χρόνου πήγε στην τουαλέτα, όπου κατά λάθος κλειδώθηκε μέσα. Ο Χίτλερ σώθηκε κυριολεκτικά από τύχη. Η ιστορία, όταν μαθεύτηκε αργότερα, χαρακτηρίστηκε το ανέκδοτο του αιώνα, μιας και ένα κλείδωμα στην τουαλέτα άλλαξε όλη την μετέπειτα ροή της.
Από τα τέλη του ’30…
Από τα τέλη της δεκαετίας του ‘30 χρονολογούνται οι προσπάθειες διαφόρων ομάδων να δολοφονήσουν τον Αδόλφο Χίτλερ και να απαλλάξουν τη χώρα τους από τους Ναζί. Ίσως ήταν αυτές οι απόπειρες που έκαναν τον Χίτλερ να γίνεται ολοένα και περισσότερο καχύποπτος και απροσπέλαστος. Ανεξήγητο, αλλά αληθινό: συχνά άλλαζε απότομα σχέδια, ματαιώνοντας έτσι πολλές απόπειρες κατά της ζωής του.
Σχέδιο Βαλκυρία
Ποτέ, όμως, δεν βρέθηκε τόσο κοντά στο θάνατο όσο στις 20 Ιουλίου του 1944.
Η επιχείρηση Βαλκυρία ήταν ένα σχέδιο του ναζιστικού στρατού σε περίπτωση γενικής διάλυσης της πολιτικής τάξης του έθνους, το οποίο στόχευε στη συνέχιση της άσκησης της εξουσίας από τους Ναζί. Αργότερα, το σχέδιο αυτό χρησιμοποιήθηκε για την οργάνωση ενός πραξικοπήματος ενάντια στο χιτλερικό καθεστώς. Στο νέο αυτό σχέδιο περιλαμβανόταν και η δολοφονία του Χίτλερ. Η απόπειρα δολοφονίας πραγματοποιήθηκε στις 20 Ιουλίου 1944, αλλά απέτυχε. Στη συνέχεια, το σχέδιο τέθηκε σε εφαρμογή, αλλά οι πιστοί στον Χίτλερ στρατιωτικοί κατέπνιξαν το πραξικόπημα.
Πίσω από την πιο φιλόδοξη επιχείρηση ανατροπής του Χίτλερ βρίσκονταν αρκετοί υψηλά ιστάμενοι αξιωματούχοι, όπως ο στρατηγός Λούντβιχ Μπεκ, πρώην επικεφαλής της ΟΚΗ, δηλαδή του γερμανικού Γενικού Επιτελείου Στρατού.
Όσοι αξιωματικοί είχαν στοιχειώδη ρεαλισμό, έβλεπαν ότι η ήττα ήταν αναπόφευκτη, αλλά δεν τολμούσαν να εκφρασθούν δημόσια για ευνόητους λόγους. Αντιθέτως, εργάζονταν μεθοδικά για να απομακρύνουν -με κάθε τρόπο- τον Χίτλερ από την εξουσία και να εξουδετερώσουν όλους όσοι του απέμεναν πιστοί.
Σύμφωνα με το σχέδιο, θα εγκαθιστούσαν μία κυβέρνηση με πολιτικούς όπως ο Καρλ Φρίντριχ Γκέρντελερ, που δεν θα ελεγχόταν από το ναζιστικό κόμμα. Σκοπός της κυβέρνησης αυτής θα ήταν η διαπραγμάτευση μιας αξιοπρεπούς ειρήνης με τους Συμμάχους. Βεβαίως, κάτι που δεν θα ήταν εύκολο, δεδομένης της συμμαχικής απαίτησης για άνευ όρων συνθηκολόγηση.
Ο κύκλος των συνωμοτών περιελάμβανε τους στρατηγούς Μπεκ, Τρέσκοφ, Ολμπριχτ και τον στρατάρχη Βιτσλέμπεν. Επίσης, προσεγγίστηκαν υψηλόβαθμοι αξιωματικοί, όπως οι στρατάρχες Ρόμελ και Κλούγκε, αλλά οι συνωμότες δεν κατόρθωσαν να τους εντάξουν ενεργά στο πλευρό τους. Ηγετικό ρόλο ανάμεσα τους είχε ο υποστράτηγος Χένινγκ φον Τρέσκοφ, επιτελάρχης της Ομάδας Στρατιών «Κέντρο» στο Ανατολικό Μέτωπο.
Ο Τρέσκοφ προσπάθησε να τοποθετήσει έναν εκρηκτικό μηχανισμό, καλυμμένο από μία συσκευασία μπράντι μέσα στο αεροσκάφος που θα μετέφερε τον Χίτλερ στο αρχηγείο του στην Ανατολική Πρωσία μετά το τέλος μίας επίσκεψης στο Ανατολικό Μέτωπο, τον Μάρτιο του 1943. Οι χαμηλές θερμοκρασίες μέσα στο αεροσκάφος δεν άφησαν τον μηχανισμό να ενεργοποιηθεί και ο Χίτλερ επέστρεψε ατσαλάκωτος στο αρχηγείο του, τη διαβόητη «Φωλιά του Λύκου»…!
Κλάους φον Στάουφενμπεργκ
Το 1943 ο Τρέσκοφ στρατολόγησε τον αντισυνταγματάρχη Κλάους φον Στάουφενμπεργκ, έναν αξιωματικό καριέρας, που είχε χάσει το δεξί του χέρι και το μάτι του, πολεμώντας στην έρημο. Λίγο αργότερα ο Στάουφενμπεργκ προβιβάστηκε σε επιτελάρχη του Εφεδρικού Γερμανικού Στρατού, εξέλιξη σημαντική, αφού έτσι εξασφάλιζε πρόσβαση στον Χίτλερ. Στις 20 Ιουλίου του 1944 έγινε μια συνάντηση του Φύρερ με επιτελείς του στο «Λημέρι του Λύκου», ένα περιβόητο μπούνκερ στο Ράστενμπουργκ της ανατολικής Πρωσίας. Ο Στάουφενμπεργκ έφθασε με έναν χαρτοφύλακα γεμάτο εκρηκτικά, που τοποθέτησε κάτω από το τραπέζι της αίθουσας συνεδριάσεων, πλησιάζοντας όσο μπορούσε περισσότερο τον δικτάτορα, προτού απομακρυνθεί προφασιζόμενος ότι ήθελε να κάνει ένα τηλεφώνημα. Δέκα λεπτά αργότερα ακολούθησε η έκρηξη. Σκοτώθηκαν τέσσερα άτομα, αλλά ο Χίτλερ δεν ήταν ανάμεσά τους, επειδή ένας αξιωματικός, που ενοχλήθηκε από τη θέση του χαρτοφύλακα, τον μετακίνησε πίσω από ένα δρύινο υποστήριγμα του τραπεζιού της σύσκεψης.
Νομίζοντας ότι είχε πετύχει η «επιχείρηση Βαλκυρία», όπως είχαν βαφτίσει το σχέδιο, ο Στάουφενμπεργκ κι οι λοιποί συνωμότες άρχισαν να κινούν τα νήματα μιας αντιναζιστικής εξέγερσης στο Βερολίνο, αλλά εγκατέλειψαν την προσπάθεια όταν έφθασαν τα νέα ότι είχε γλιτώσει ο Χίτλερ. Ο Τρέσκοφ αυτοκτόνησε κι ο Στάουφενμπεργκ βρέθηκε να φωνάζει «ζήτω η ιερή μας Γερμανία» μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Συνολικά 46 προσπάθειες δολοφονίας του Χίτλερ
Όπως έχουμε αναφέρει, δεν ήταν η μόνη απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Χίτλερ. Γνωστές είναι 46. Παραθέτουμε στη συνέχεια τις κυριότερες, με τις περισσότερες πληροφορίες που έχουν συγκεντρωθεί και καταγραφεί.
Γιόχαν Γκέοργκ Έλζερ
Ο Γιόχαν Γκέοργκ Έλζερ (ξυλουργός στο επάγγελμα) ήταν εξοργισμένος με την επιθετική πολιτική του Χίτλερ κατά των συνδικάτων, ενώ ήταν πεπεισμένος ότι ο Φύρερ θα οδηγούσε τη Γερμανία στον πόλεμο. Ο Έλζερ γνώριζε ότι ο Χίτλερ επρόκειτο να εκφωνήσει στις 8 Νοεμβρίου του 1939 μια ετήσια προγραμματισμένη ομιλία στη μπυραρία Buergerbraeukeller του Μονάχου. Επισκέφθηκε, λοιπόν, εκ των προτέρων και μελέτησε το χώρο, όπου εντόπισε μια χοντρή κολώνα υποστήριξης. Καλυμμένος από το σκοτάδι κατάφερνε επί 35 ολόκληρες νύχτες να τρυπώνει εκεί και να ανοίξει μέσα στο στύλο μια τρύπα, όπου έκρυψε μια ωρολογιακή βόμβα με το όνομα του Χίτλερ γραμμένο πάνω της.
Τι συνέβη τελικά; Ο Χίτλερ ολοκλήρωσε την ομιλία του πολύ νωρίτερα από την προγραμματισμένη ώρα (!) και η βόμβα εξερράγη 13 λεπτά, αφού είχε φύγει και ήταν καθ’ οδόν για το Βερολίνο. Οκτώ άτομα σκοτώθηκαν από την έκρηξη στη μπυραρία, δεκάδες άλλα τραυματίστηκαν σοβαρά. Την ίδια μέρα ο Έλζερ συνελήφθη στα γερμανο-ελβετικά σύνορα με σκίτσα του πυροκροτητή στις τσέπες του και άφησε έξι χρόνια αργότερα την τελευταία του πνοή στη φυλακή.
Χάινριχ Γκρούνοφ
Στρατιώτης των SS αλλά και μέλος της αντιστασιακής οργάνωσης «Μαύρο Μέτωπο» ο Χάινριχ Γκρούνοφ γνώριζε από τις διασυνδέσεις του αρκετά για τις μετακινήσεις του Χίτλερ. Οπλισμένος μ’ ένα τουφέκι έστησε, λοιπόν, καρτέρι σ’ ένα σημείο κοντά στο Μπέρχτεσγκάντεν, την «αετοφωλιά» του Χίτλερ στις Βαυαρικές Άλπεις, απ’ όπου θα περνούσε το αυτοκίνητό του και αναγκαστικά θα έκοβε ταχύτητα. Πυροβόλησε αρκετές φορές προς την πλευρά του συνοδηγού προτού αυτοκτονήσει, χωρίς να έχει αντιληφθεί ότι ο δικτάτορας οδηγούσε ο ίδιος εκείνη την ημέρα και δεν τον πέτυχε ούτε μία σφαίρα.
Μωρίς Μπαβώ
Ο Ελβετός φοιτητής Θεολογίας, Μωρίς Μπαβώ, έφθασε το 1938 στο Μόναχο, έχοντας κατά νου να σκοτώσει τον Χίτλερ στη διάρκεια μιας ετήσιας παρέλασης. Μεταμφιεσμένος ως αλλοδαπός δημοσιογράφος ο 25χρονος έπιασε θέση σ’ ένα συγκεκριμένο σημείο, αλλά όταν έφθασε η κατάλληλη στιγμή, κάποια άτομα απ’ το πλήθος μπήκαν άθελά τους μπροστά του, κόβοντάς του τη θέα, με αποτέλεσμα να μην πατήσει τη σκανδάλη. Ο Μπαβώ συνελήφθη αργότερα και εκτελέστηκε.
Χέλμουτ Χιρς
Ελάχιστα αυτοχαρακτηριζόμενα μέλη των Ναζί αμφισβήτησαν τις βουλές του Χίτλερ όσο ο Όττο Στράσερ, ο οποίος είχε εξοριστεί για τις απόψεις του από τη Γερμανία το 1930. Έξι χρόνια αργότερα κι ενώ διέμενε τότε στην Πράγα, παρέδωσε μια βόμβα στον Χέλμουτ Χιρς. Αν είχαν εξελιχθεί όλα βάσει του σχεδίου, ένας συνωμότης θα συναντούσε κρυφά τον νεαρό Εβραίο στη Στουτγάρδη, για να παραλάβει την εκρηκτική συσκευή και να τη βάλει στο αρχηγείο των Ναζί στη Νυρεμβέργη. Δυστυχώς, όμως, οι γερμανικές Αρχές μυρίστηκαν τις προθέσεις του Χιρς και τον εκτέλεσαν.
Γιόζεφ Τόμας
Ελάχιστα είναι γνωστά για τον Γιόζεφ Τόμας, μολονότι αναφέρεται ότι έπασχε από διανοητικές διαταραχές. Όταν τον συνέλαβε η Γκεστάπο στις 26 Νοεμβρίου του 1937 ομολόγησε ότι είχε ταξιδέψει από το Έλμπερφελντ του Βούπερταλ μέχρι το Βερολίνο, με στόχο να πυροβολήσει και να σκοτώσει τον Χίτλερ και τον Χέρμαν Γκέρινγκ, επικεφαλής της Λουφτβάφε και δεύτερο σημαντικό πολιτικό του Τρίτου Ράιχ μετά τον Φύρερ. Δεν είναι γνωστό τι του συνέβη μετά τη σύλληψή του.
Ο υποστράτηγος Χένινγκ φον Τρέσκοφ (1901-1944) εξύφανε διάφορα σχέδια, για να βγάλει από τη μέση τον Αδόλφο Χίτλερ, αλλά απέτυχε σε όλα. Πριν την απογείωση στις 13 Μαρτίου του 1943 του αεροσκάφους Focke-Wulf 200, που θα μετέφερε τον Χίτλερ από μια επίσκεψη στο ανατολικό μέτωπο, στο Σμολένσκ, πίσω στη Γερμανία, ο φον Τρέσκοφ κι οι συνεργάτες του έστειλαν διακριτικά στο σκάφος δύο βόμβες μέσα σε δύο φιάλες Cointreau, ενώ είχαν ενεργοποιήσει την αντίστροφη μέτρηση. Αλλά όταν οι πιλότοι έκαναν μια ξαφνική βουτιά, για να αποφύγουν σύννεφα καταιγίδας στον ορίζοντα, οι φονικές χημικές ουσίες πάγωσαν λόγω του κρύου, με αποτέλεσμα να μην αλληλεπιδράσουν. Αργότερα, η ομάδα του φον Τρέσκοφ κατάφερε να μαζέψει τις βόμβες και να αποφύγουν τα χειρότερα.
Λίγες μέρες μετά την αποτυχημένη απόπειρα ανατίναξης του αεροσκάφους του Χίτλερ, ο φον Τρέσκοφ κατέστρωσε το επόμενο σχέδιο δολοφονίας. Πληροφορήθηκε ότι ο αρχηγός του Γ’ Ράιχ θα επισκεπτόταν στις 21 Μαρτίου το μουσείο Zeughas στο Βερολίνο. Έστειλε, λοιπόν, ως καμικάζι αυτοκτονίας τον συνεργάτη του, ταγματάρχη Ρούντολφ φον Γκέρσντορφ, που είχε κρύψει στο σακάκι του δύο μικρές ποσότητες εκρηκτικών και σκόπευε να τυλίξει τα χέρια του γύρω από τον Χίτλερ σ’ έναν θανάσιμο εναγκαλισμό. Ο ωρολογιακός μηχανισμός επρόκειτο να πυροδοτήσει τα εκρηκτικά σε δέκα λεπτά, αλλά η επίσκεψη του Χίτλερ κράτησε μόλις οκτώ κι ο ταγματάρχης αναγκάστηκε να τρέξει στην τουαλέτα, για να τα αφοπλίσει λίγα δευτερόλεπτα πριν εκραγούν.
Χέλμουτ Στιφ
Ένα άλλο σχέδιο προέβλεπε την πυροδότηση βόμβας στη διαδρομή που ακολουθούσε συνήθως ο Χίτλερ, όταν έβγαζε βόλτα τον σκύλο του. Μόνο που η απόπειρα απέτυχε, επειδή ο Χέλμουτ Στιφ τοποθέτησε τον εκρηκτικό μηχανισμό σε μια δεξαμενή νερού. Τα SS δεν κατάφεραν να φθάσουν στα ίχνη του Στιφ, αλλά εκτελέστηκε αργότερα για ένα άλλο σχέδιο εξόντωσης του Χίτλερ.
Ο Άξελ φον Ντεμ Μπούσε, άλλος ένας από τους συνεργάτες του Τρέσκοφ, επελέγη για να δοκιμάσει κάποιες νέες στολές για τον Χίτλερ τον χειμώνα του 1943. Δράττοντας την ευκαιρία ετοίμασε μια χειροβομβίδα τσέπης, που ήλπιζε ότι δεν θα εντόπιζαν οι σωματοφύλακες του Φύρερ. Μόνο που το σχέδιό του πήγε στράφι, όταν συμμαχικά αεροσκάφη βομβάρδισαν το τρένο που μετέφερε τις στολές του…!
Σε μια συνέντευξή του στο Σπίγκελ, ο βρετανός ιστορικός, Ίαν Κέρσο, μίλησε για τις τελευταίες ημέρες του Τρίτου Ράιχ και τις ολέθριες επιπτώσεις της αποτυχημένης απόπειρας δολοφονίας του Χίτλερ στις 20 Ιουλίου 1944.
ΣΠΙΓΚΕΛ: Αν οι συνωμότες της 20ης Ιουλίου είχαν επιτύχει με τη βόμβα εναντίον του Χίτλερ, ο πόλεμος θα μπορούσε να έχει τερματιστεί τουλάχιστον ως το φθινόπωρο του 1944. Ως ιστορικός, θα επιθυμούσατε να έχει σκοτωθεί ο Χίτλερ εκείνη την ημέρα ή είσαστε ικανοποιημένος που η απόπειρα δολοφονίας απέτυχε;
Κέρσο: Έχω κι εγώ αναρωτηθεί συχνά γι’ αυτό το θέμα. Όταν κάποιος γράφει γι’ αυτά τα πράγματα, εύχεται μέσα του να είχαν επιτύχει. Πιστεύω ότι αυτή είναι η θέση κάθε ανθρώπου που δεν έχει αιχμαλωτιστεί από τις ιδέες του ναζισμού. Το τελευταίο έτος του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου πέθαναν στην Ευρώπη τόσοι άνθρωποι όσοι σκοτώθηκαν σε όλα τα πολεμικά μέτωπα στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Πολιτικά μιλώντας, ωστόσο, είναι ίσως ευχής έργο ότι οι συνωμότες απέτυχαν. Αλλιώς, οι ευκαιρίες για μια δημοκρατική Γερμανία θα ήσαν κατά πολύ λιγότερες…
Όλα τα παραπάνω μπορεί να μοιάζουν με σενάριο κωμωδίας για τον κινηματογράφο, με πρωταγωνιστή τον ήρωα των ταινιών «Ροζ πάνθηρας», τον Αρχιεπιθεωρητή Κλουζώ. Μόνο που στη συγκεκριμένη περίπτωση η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Θλιβερή και ανατριχιαστική…
