Ένα χρόνο πριν , όταν οι πρώτες φλόγες τύλιγαν ένα οικόπεδο στην περιοχή Νταού Πεντέλης, κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί πώς θα εξελισσόταν αυτή η δασική πυρκαγιά.
Κανείς δεν θα μπορούσε να σκεφτεί ότι η φωτιά θα προκαλούσε τέτοια καταστροφή, εκατόμβη θυμάτων, ανείπωτο πόνο και απόγνωση… Και σίγουρα ούτε ένας δεν θα μπορούσε να διανοηθεί ότι η ανθρωπότητα θα έβλεπε τις εικόνες που μεταδόθηκαν από όλα τα τηλεοπτικά δίκτυα του κόσμου. Εικόνες που πάγωσαν τα σώματα και χαράχθηκαν στις μνήμες, τόσο σοκαριστικές που δεν μπορούσαν να προσληφθούν από όποιον απλώς παρακολουθούσε στην οθόνη του την τραγωδία που εξελισσόταν στο Μάτι και τις γύρω περιοχές. Εικόνες που δεν μπορούσαν καν να φιλτραριστούν από την λογική.
Άνθρωποι απανθρακωμένοι , καμένοι , πνιγμένοι στον καπνό ταυτόχρονα με άλλους ανθρώπους πνιγμένους στην θάλασσα, πανικόβλητους ,απελπισμένους . Άνθρωποι που ξεψύχησαν αγκαλιασμένοι δυο μέτρα από το νερό και άλλοι που χάθηκαν στην θάλασσα προσπαθώντας να αποφύγουν τις φλόγες.
Όσα έγιναν στο Μάτι δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτά από ανθρώπινο νου. Μέσα σε λίγες ώρες ένας παραθεριστικός οικισμός , ένας τόπος ξεκούρασης και χαράς μετατράπηκε σε κόλαση.
Η φωτιά ξέσπασε λίγο μετά τις 4 το απόγευμα. Μέσα στις επόμενες τρεις με τέσσερις ώρες η εικόνα που μεταδιδόταν παγκόσμια από το Μάτι ήταν εικόνα ολέθρου.
Από την επόμενη μέρα και ενώ ο κατάλογος των νεκρών ακόμη δεν είχε συμπληρωθεί, όλοι αναζητούσαν ευθύνες. Σε τόσο συγκλονιστικές τραγωδίες είναι σχεδόν επιτακτική ανάγκη να εντοπιστούν και να αποδοθούν ευθύνες για τον αφόρητο πόνο και την καταστροφή.
Στην περίπτωση της φονικής στο Μάτι η εισαγγελική έρευνα που ξεκίνησε τις αμέσως επόμενες ημέρες ανέδειξε τις ευθύνες.
Ανέδειξε όμως και μία εικόνα χάους στον κρατικό μηχανισμό, μία απόλυτη σύγχυση των αρμόδιων υπηρεσιών. Σαν ένα παζλ του τρόμου που κάθε φορέας ή υπηρεσία βάζει το δικό του κομματάκι για να ολοκληρωθεί η εικόνα της πιο συγκλονιστικής τραγωδίας των τελευταίων ετών.
Οι νέες καταθέσεις από Σεπτέμβρη
Μετά από πολύμηνη έρευνα όπου εξετάστηκαν πάνω από 300 μάρτυρες και μελετήθηκαν πορίσματα της Πυροσβεστικής, ανεξάρτητου πραγματογνώμονα , δεκάδες έγραφα συνομιλιών υπηρεσιών και άλλα στοιχεία , το πόρισμα που συνέταξαν οι Εισαγγελείς υπό την εποπτεία και ενεργή συμμετοχή στην διερεύνηση της υπόθεσης, του πρώην προϊσταμένου της Εισαγγελίας Πρωτοδικών Ηλία Ζαγοραίου κατέληξε σε συγκεκριμένα συμπεράσματα.
Η αξιολόγηση των Εισαγγελέων δημοσιοποιήθηκε στις 5 Μαρτίου 2019 οπότε και ασκήθηκαν πλημμεληματικού βαθμού διώξεις κατά 20 προσώπων για:
- Εμπρησμό από αμέλεια
- Ανθρωποκτονία από αμέλεια κατά συρροή και δια παραλείψεως και
- Σωματικές βλάβες κατά συρροή, δια παραλείψεως και από αμέλεια από υπόχρεους και μη.
Η ογκώδης δικογραφία με κατηγορούμενους μεταξύ άλλων την Περιφερειάρχη Ρένα Δούρου, τους Δημάρχους Μαραθώνα Ηλία Ψινάκη και Ραφήνας Ευάγγελου Μπουρνούς, τον πρώην επικεφαλής της Πολιτικής Προστασίας Ιωάννη Καπάκη και στελέχη της, καθώς και αξιωματικούς της Πυροσβεστικής και της ΕΛΑΣ, έχει χρεωθεί στον 6ο Τακτικό Ανακριτή.
Πληροφορίες του dikastiko.gr αναφέρουν ότι ο δικαστικός λειτουργός αφού μελέτησε όλο τον όγκο των εγγράφων και του οπτικοακουστικού υλικού έχει προχωρήσει σε συγκεκριμένες ανακριτικές πράξεις και μετά τις θερινές διακοπές θα ξεκινήσει να καλεί μάρτυρες για την υπόθεση.
Το εισαγγελικό πόρισμα
Σύμφωνα με το πολυσέλιδο πόρισμα των Εισαγγελέων οι ποινικές ευθύνες για την ασύλληπτη τραγωδία επιμερίζονται σε στελέχη όλων των συναρμόδιων υπηρεσιών , Πυροσβεστική, Αστυνομία, Δήμους και Πολιτική Προστασία.
Οι Εισαγγελείς διαπιστώνουν πως στην “επί χάρτου” εφαρμογή της νομοθεσίας όλα λειτούργησαν ομαλότατα , πλην όμως στην πράξη ουσιαστικά τίποτα δεν λειτούργησε κατά τα προβλεπόμενα, και η όλη διαχείριση έγινε σπασμωδικά και χωρίς κανέναν συντονισμό.
Κατά την εισαγγελική αξιολόγηση τεράστιο ρόλο στην χαώδη κατάσταση που δημιουργήθηκε, έπαιξε η απόλυτα δυσχερής και ασυντόνιστη επικοινωνία των αρμόδιων:
“Κυρίαρχο ρόλο στην δημιουργία σύγχυσης και συνακόλουθα συμβολή στην έλλειψη συντονισμού των πυροσβεστικών δυνάμεων, αλλά και των λοιπών εμπλεκόμενων φορέων έπαιξε η ύπαρξη και λειτουργία πολλών παράλληλα χρησιμοποιούμενων συστημάτων επικοινωνίας μεταξύ των αξιωματικών του πυροσβεστικού σώματος και των στελεχών των άλλων φορέων. Ειδικότερα, προέκυψε, ότι η επικοινωνία γινόταν Α )με τη χρήση κινητών τηλεφώνων, υπηρεσιακών η προσωπικών, Β) με τη χρήση ασύρματων, Γ )με τη χρήση ενσύρματων γραμμών”.
Η επιμέρους αποτίμηση της εισαγγελικής έρευνας για κάθε αρμόδια υπηρεσία εκτείνεται σε πολλές σελίδες με αναφορά στο νομικό πλαίσιο και στο “δέον γενέσθαι” που σε πολλές περιπτώσεις είναι απλώς το αυτονόητο.
Συνοπτικά το πόρισμα αναφέρει:
- Η Πυροσβεστική υπηρεσία λειτούργησε με τρόπο χαώδη χωρίς καλό συντονισμό ενώ φαίνεται να μην εκτίμησε από την αρχή την επικινδυνότητα της κατάστασης γεγονός που είχε αντίκτυπο και στα μέσα που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση.
- Η Αστυνομία είχε μία “τυπική” κατάσταση ετοιμότητας την προηγούμενη της πυρκαγιάς, η οποία “ ήταν μόνο σε επίπεδο προβλέψεων και εγγράφων, χωρίς στην πραγματικότητα να εκτελεστεί”.
- Σύμφωνα με το πόρισμα “δεν υπήρχε επαρκής αριθμός αστυνομικών οργάνων κατά το κρίσιμο χρονικό διάστημα, δηλαδή πριν περάσει το μέτωπο της πυρκαγιάς σε κάποιο σημείο την λεωφόρο Μαραθώνος, ώρα 18.20 μμ, και κατευθυνθεί προς το Μάτι, προκειμένου να βοηθήσει στην εκτροπή των μεταφορικών μέσων (αποσυμφόρηση της κυκλοφορίας), και την οδήγηση τους προς ασφαλή από την πυρκαγιά περιοχή”.
- Μάλιστα στο κυκλοφοριακό κομφούζιο που δημιουργήθηκε , κατά την εισαγγελική εκτίμηση συνέβαλαν και οι επικεφαλής του Λιμεναρχείου Ραφήνας οι οποίοι αν και η κατάσταση με την κίνηση οχημάτων στην περιοχή ήταν πολύ δύσκολη , επέτρεψαν τον λιμενισμό δύο Ε/Γ-Ο/Γ πλοίων και την αποβίβαση επιβατών και οχημάτων ,με αποτέλεσμα να επιβαρυνθεί επιπλέον η κυκλοφορία στην Λεωφόρο Μαραθώνα “και να μειωθεί καταλυτικά η δυνατότητα διαφυγής των οχημάτων”. Η υπόθεση όσον αφορά τους λιμενικούς εξετάζεται από το Ναυτοδικείο.
Η περιφέρεια
Για την Περιφέρεια οι Εισαγγελείς εντοπίζουν σε πολλά επίπεδα παραλείψεις .Μεταξύ άλλων αναφέρονται στην συνεδρίαση του Συντονιστικού οργάνου Πολιτικής Προστασίας στις 26/4/2018 ενόψει της αντιπυρικής περιόδου, όπου με βάση τα πρακτικά προκύπτει » ότι έγινε μια επιφανειακή παράθεση απόψεων των συμμετεχόντων έχοντας καθαρά υλικό χαρακτήρα χωρίς να γίνει καθορισμός συγκεκριμένων δράσεων κατά αντικειμενικό χρόνο και υπόχρεο φορέα. Ουσιαστικά δηλαδή είναι σαν να μην έγινε ή με άλλα λόγια και να μην γινόταν δεν θα υπήρχε κάτι σημαντικό να προστεθεί στο σύστημα πολιτικής προστασίας”.
Αναφέρονται εκτενώς επίσης στην υποχρέωση ενημέρωσης του κοινού για μέτρα αυτοπροστασίας από τον κίνδυνο δασικών πυρκαγιών και τονίζουν πως δεν αρκεί η διαδυκτιακή ανάρτηση τους αλλά για να θεωρηθεί ότι καλύπτουν τις απαιτήσεις του νόμου απαιτείται ενημέρωση σε τοπικό επίπεδο ώστε να καθίστανται προσιτές σε ευρύ κοινό .
Η ηγεσία της Περιφέρειας σύμφωνα με το πόρισμα αμέλησε να ζητήσει όλες τις πληροφορίες που θα την βοηθούσαν να σχηματίσει εικόνα για την κατάσταση “προβλέπεται ως αυτοτελής υποχρέωση του Περιφερειάρχη ή του Αντιπεριφερειάρχη η περαιτέρω συλλογή των πληροφοριών σχετικά με την επικρατούσα κατάσταση και τις επηρεαζόμενες περιοχές εντός των διοικητικών ορίων της περιφέρειας σε επικοινωνία με τις υπηρεσίες του ΕΚΑΒ του πυροσβεστικού σώματος και της αστυνομίας, ουσιαστικά δηλαδή έπρεπε να αναζητηθούν περισσότερες πληροφορίες από την περιφέρεια σχετικά με την επικρατούσα κατάσταση στην περιοχή”.
Πιάστηκαν απροετοίμαστοι
Η Πολιτική Προστασία δεν κατόρθωσε όπως επιβαλλόταν εκ του νόμου και της αποστολής της αλλά και των σχετικών εγκυκλίων της ΓΓΠΠ, να διαθέτει στην πράξη και όχι επί χάρτου μηχανισμό κατάλληλα και έγκαιρα προετοιμασμένο και επαρκώς επιχειρησιακά οργανωμένο ώστε να βρίσκεται σε κατάσταση αυξημένης ετοιμότητας, όταν οι συνθήκες το απαίτησαν όπως στην προκειμένη περίπτωση που ο δείκτης πυρκαγιάς είναι υψηλός κατηγορία 4, προκειμένου να αντιμετωπίσει και γενικά να διαχειριστεί ταυτόχρονα και μάλιστα στην ίδια ή έστω σε άλλη περιφέρεια δύο μεγάλες καταστροφές λόγω δασικών πυρκαγιών και με την έκταση και την ένταση σαν αυτές που εκδηλώθηκαν, στην Κινέτα και το Νταού Πεντέλης”.
Οι Δήμαρχοι και αντιδήμαρχοι Ραφήνας- Πικερμίου και Μαραθώνα, σύμφωνα με τους Εισαγγελείς δεν έλαβαν μέτρα καθαρισμών βλάστησης κλπ, ούτε αποκλάδωσης δέντρων κ.α. Επίσης τους καταλογίζεται πως δεν ενεργοποίησαν με την εκδήλωση της πυρκαγιάς τα μνημόνια ενεργειών βάση του Γενικού Σχεδιασμού Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών ενώ σε κανένα στάδιο της εξέλιξης της πυρκαγιάς “δεν είχαν διασφαλίσει την επικοινωνία τους με όλες τις υπόλοιπες υπηρεσίες και όργανα για την απρόσκοπτη ροή πληροφοριών”.
Οι αγωγές θυμάτων
Πλην της ποινικής διάστασης της υπόθεσης η Δικαιοσύνη καλείται να κρίνει και δεκάδες αγωγές που έχουν καταθέσει θύματα της φονικής πυρκαγιάς , με τις οποίες καταλογίζουν ευθύνες στο Δημόσιο , τους Δήμους και την Περιφέρεια για τις απώλειες αγαπημένων τους ανθρώπων.
Με προσφυγές τους στα αστικά αλλά και σε διοικητικά δικαστήρια οι συγγενείς νεκρών ζητούν αποζημιώσεις από κάθε υπεύθυνο .
Τα ποσά που συνολικά διεκδικούνται φαίνεται να ξεπερνούν με τις έως τώρα κατατεθειμένες προσφυγές τα 8 εκατομμύρια ευρώ.
