Το 1922 είναι μια χρονιά που «πονά» την Ελλάδα. Όχι μόνο αυτή της προσφυγιάς, αλλά και την άλλη, τη λεγόμενη για χρόνια «Παλαιά Ελλάδα» για να γίνει διακριτό το ελληνικό κράτος πριν το 1912 και τους αγώνες που το έφεραν, σχεδόν, στα σημερινά του σύνορα.
Κι ενώ με αφορμή την επέτειο δώσαμε – και σωστά – έμφαση στον ελληνισμό της Μικράς Ασίας, μάθαμε για την καθημερινότητά του, τα ήθη και τα έθιμα, ξέρουμε ελάχιστα για αυτούς που πολεμούσαν εκεί από την άλλη πλευρά του Αιγαίου.
Πελοποννήσιοι, Νησιώτες, Κρητικοί, Στεροελλαδίτες ήταν κυρίως αυτοί που πήγαν να πολεμήσουν.
Ακόμα κι οι ξένοι δημοσιογράφοι που κάλυψαν τις μάχες ακολουθούσαν τον Βασιλιά και τους στρατηγούς.
Ελάχιστοι πλησίασαν τους φαντάρους, άκουσαν τις δικές τους ιστορίες.
Κι όμως πριν ένα ακριβώς αιώνα δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Εστία ένα κείμενο του γιατρού Β. Μήτσου που υπηρέτησε στο Μικρασιατικό Μέτωπο και περιγράφει τα Χριστούγεννα του 1920 στο βουνό Καρατάς στις όχθες του Μαίνανδρου ποταμού.
Η χρονιά είναι σημαδιακή. Τον προηγούμενο μήνα ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές, στο στράτευμα έγιναν αλλαγές και ίδιος δεν κρύβει τη συμπάθειά προς τον κρητικό πολιτικό.
Μας δίνει όμως κι ένα σπάνιο ντοκουμέντο. Τη ζωή των φαντάρων. Στην περιγραφή του διατηρεί ακόμα και την ντοπιολαλιά τους.
Είναι ένα συναρπαστικό κείμενο από τα λίγα που φώτισαν και την άλλη όψη της Μικρασιαιτκής εκστρατείας. Αυτούς που άφησαν τον τόπο τους, τις δουλειές τους και πολέμησαν για να ενσωματωθεί ένας χώρος που κατοικούνταν όχι μόνο από Έλληνες, αλλά και Μουσουλμάνους και Αρμένιους και άλλες φυλές.
