Καμπανάκι από τον καθηγητή Σύψα: «Τα αντιβιοτικα τελειώσανε, τα μικρόβια αποδεικνύονται πολύ ισχυρότερα από τον άνθρωπο»

Η εποχή των ισχυρών αντιβιοτικών μοιάζει να φτάνει στο τέλος της -και μαζί της απειλείται μια από τις πιο θεμελιώδεις κατακτήσεις της σύγχρονης ιατρικής. Η Ελλάδα βρίσκεται στη δίνη μιας αθόρυβης, αλλά θανάσιμης κρίσης: οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις, η μικροβιακή αντοχή και η εξάντληση των θεραπευτικών επιλογών συνθέτουν ένα εφιαλτικό σκηνικό για γιατρούς και ασθενείς. Παρά τις προειδοποιήσεις και τα μέτρα που έχουν κατά καιρούς ληφθεί, τα μικρόβια εξελίσσονται ταχύτερα από τις λύσεις. Τα στοιχεία σοκάρουν καθώς χιλιάδες ζωές χάνονται κάθε χρόνο στις ΜΕΘ, ενώ τα νοσοκομεία λειτουργούν ως εστίες εξαιρετικά ανθεκτικών παθογόνων. Και το χειρότερο; Δεν υπάρχουν νέα φάρμακα στον ορίζοντα.

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία από τον ΕΟΔΥ από το 2000 έως το 2018 η αντίσταση των παθογόνων στα αντιβιοτικά στην Ελλάδα αυξήθηκε κατά 46%, ενώ μόνο το 2020 είχαμε σχεδόν 41.000 λοιμώξεις από πολυανθεκτικά μικρόβια, καταγράφοντας αύξηση 76% σε σύγκριση με το 2016.

«Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι τα αντιβιοτικά τελειώσανε»

«Στον πόλεμο αυτό τα μικρόβια αποδεικνύονται πολύ ισχυρότερα από τον άνθρωπο», τόνισε ο Καθηγητής Παθολογίας Λοιμωξιολογίας στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ, Νικόλαος Σύψας, επισημαίνοντας πως το προβλημα παραμένει, παρά τη θεσμοθέτηση του ελέγχου της χρήσης των αντιβιοτικών με την ηλεκτρονική συνταγογράφηση. Δεν απέκλεισε μάλιστα, ως ένα επιπλέον μέτρο ελέγχου της χρήσης, να θεσμοθετηθεί υποχρεωτικό αντιβιόγραμμα στα νοσοκομεια πριν από τη χορήγηση αντιβιοτικου.

Σε πρόσφατη επιστημονική εκδήλωση, ο καθηγητής τόνισε πως παρότι η μικροβιακή αντοχή αποτελεί διεθνές πρόβλημα, η Ελλάδα είναι από τις πιο ευάλωτες χώρες στην Ευρώπη, ειδικά σε ό,τι αφορά τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις. Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2023, τα ελληνικά νοσοκομεία καταγράφουν υπερδιπλάσιες λοιμώξεις που σχετίζονται με τη νοσηλεία σε σχέση με τον μέσο ευρωπαϊκό όρο.

Με έντονη ανησυχία, ο καθηγητής και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Λοιμώξεων υπογράμμισε πως τα αντιβιοτικά -θεμέλιο της σύγχρονης ιατρικής- χάνουν σταδιακά την αποτελεσματικότητά τους, καθώς τα μικρόβια μεταλλάσσονται, γίνονται πιο ανθεκτικά και ουσιαστικά «νικούν» τα φάρμακα που κάποτε τα εξουδετέρωναν.

«Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι τα αντιβιοτικά τελειώσανε. Επί της ουσίας, δεν υπάρχει κανένα νέο αντιβιοτικό. Και γιατί δεν υπάρχει κανένα νέο αντιβιοτικό; Γιατί καταστρέψαμε αυτά που είχαμε και γιατί καμία φαρμακευτική εταιρεία δεν επενδύει, γιατί είναι πάρα πολύ μεγάλο το κόστος για να βγουν νέα αντιβιοτικά», τόνισε ο επιστήμονας.

Η Ελλάδα στο μικροσκόπιο της Ευρώπης

Ο καθηγητής Νίκος Σύψας παρουσίασε μια ιδιαίτερα ανησυχητική εικόνα: η Ελλάδα καταλαμβάνει την πρώτη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση στην κατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα και την έκτη στην κατανάλωση εντός των νοσοκομείων.

Στα ελληνικά νοσοκομεία, βακτήρια όπως τα Klebsiella pneumoniae, Acinetobacter baumannii και Pseudomonas aeruginosa παρουσιάζουν ανθεκτικότητα σε πολλές κατηγορίες αντιβιοτικών, περιορίζοντας σοβαρά τις διαθέσιμες θεραπείες.

Αυτό οδήγησε το ECDC να πραγματοποιήσει επιτόπιο έλεγχο στα ελληνικά νοσοκομεία έναν χρόνο πριν, με τη συμμετοχή ειδικών, και να εκδώσει το 2024 οδηγία προς τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Στην έκθεση χαρακτηρίζεται η Ελλάδα ως «μη ασφαλής για ασθενείς», ενώ συστήνεται προληπτική απομόνωση για όσους επιστρέφουν από νοσηλεία στη χώρα, λόγω του κινδύνου εξάπλωσης πολυανθεκτικών μικροβίων.

Ο καθηγητής Σύψας τόνισε πως, πέρα από την αυξημένη θνησιμότητα και τον βαρύ ανθρώπινο φόρο, οι λοιμώξεις από ανθεκτικά βακτήρια επιφέρουν μεγαλύτερη διάρκεια νοσηλείας, αυξημένο κόστος περίθαλψης και σοβαρότερες επιπλοκές.

Σε αρκετές περιπτώσεις, οι γιατροί καταφεύγουν σε παλαιότερα, πιο τοξικά ή λιγότερο αποτελεσματικά φάρμακα, λόγω έλλειψης άλλων επιλογών.

Το αδιέξοδο με τα νέα αντιβιοτικά

Σε αυτό το δυσμενές περιβάλλον, η ανάγκη για καινοτόμα αντιβιοτικά είναι επιτακτική. «Ωστόσο, το διεθνές σύστημα παραγωγής καινοτομίας σε αυτόν τον τομέα έχει καταρρεύσει. Κι ο λόγος είναι απλός: δεν υπάρχει οικονομικό κίνητρο», υποστήριξε ο Καθηγητής.

Η ανάπτυξη ενός καινούργιου αντιβιοτικού κοστίζει περίπου 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια, όμως τα κέρδη είναι ελάχιστα, καθώς η χρήση τους περιορίζεται σκόπιμα για να αποφευχθεί η ανάπτυξη αντοχής. Ως αποτέλεσμα, πολλές εταιρείες που κατάφεραν να δημιουργήσουν αποτελεσματικά αντιβιοτικά, τελικά οδηγήθηκαν σε χρεοκοπία.

Σύμφωνα με τον Καθηγητή Παθολογίας του ΕΚΠΑ, Βασίλη Γραμμέλη, αυτά τα νέα φάρμακα μπορούν να μειώσουν τη θνητότητα από το 35% στο 5%, πράγμα που σημαίνει ότι θα μπορούσαν να σωθούν 3 στους 10 ασθενείς.

Ωστόσο, όπως επισημαίνει, από τη δεκαετία του ’80 και μετά δεν έχει αναπτυχθεί νέα κατηγορία αντιβιοτικών με καινούργιο μηχανισμό δράσης. Αυτό επιτρέπει στα μικρόβια να αναπτύσσουν διασταυρούμενη αντοχή και να ισχυροποιούνται απέναντι στα υπάρχοντα φάρμακα.

Ο Καθηγητής Νίκος Σύψας επισημαίνει ότι το πρόβλημα είναι σύνθετο: από τη μία πλευρά, δεν παράγονται νέα φάρμακα ή, ακόμα κι αν υπάρχουν καινοτόμα αντιβιοτικά, δεν έχουν λάβει τιμή για κυκλοφορία στην Ελλάδα και εισάγονται περιορισμένα μέσω ΙΦΕΤ και ΕΟΦ. Από την άλλη πλευρά, φτηνά και απαραίτητα αντιβιοτικά δεν παράγονται πλέον από τις εταιρείες, επειδή δεν υπάρχει οικονομικό όφελος.

«Η κυβέρνηση απαιτείται να εκπονήσει ένα σοβαρό στρατηγικό σχέδιο, για την ανάπτυξη και εισαγωγή αντιβιοτικών ώστε να ισχυροποιηθεί η προσπάθεια μας της χώρας μας στον τομέα αυτό», δήλωσε ο πρόεδρος της ΕΕΛ, κ. Σύψας.

Όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες, στην περίπτωση που δεν ληφθούν έγκαιρα μέτρα, προβλέπεται το 2050 να συμβαινουν παγκοσμίως 10 εκατομμύρια θάνατοι ετησίως και να υπάρχει οικονομικό κόστος 100 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.