H περίοδος των χριστουγεννιάτικων «διακοπών» -θέτω τη λέξη εντός εισαγωγικών διότι όλη η χώρα σε διακοπές βρίσκεται λόγω της πανδημίας, και μάλιστα παρατεταμένες- προσφέρεται για περισυλλογή και αναστοχασμό.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Η ανταλλαγή των ευχών, οι χαλαρές συνομιλίες, η εκ βαθέων ενδοσκόπηση πάντοτε σου δίνει την ευκαιρία να πιάσεις τον σφυγμό της κοινωνίας μας σε όλα τα επίπεδα: Στο υψηλότερο δυνατό όπου λαμβάνονται οι αποφάσεις στο επίπεδο των υπουργών, στο αμέσως επόμενο επίπεδο των βουλευτών, οι οποίοι νομοθετούν τις (ειλημμένες) αποφάσεις, στο μεσαίο των κρατικών αξιωματούχων (περιφερειάρχες, δήμαρχοι, διοικητές), οι οποίοι εντέλλονται να εφαρμόζουν τις αποφάσεις, και βεβαίως στο επίπεδο όλων ημών, οι οποίοι υφιστάμεθα τις αποφάσεις.
Φέτος η εμπειρία ήταν περισσότερο ενδιαφέρουσα από κάθε άλλη φορά. Πρώτον, γιατί με άνεση χρόνου είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω με διψήφιο αριθμό υπουργών και διψήφιο αριθμό βουλευτών όλων των «πτερύγων» μάλιστα, από το κέντρο και την περιφέρεια. Δεύτερον, γιατί σε επίπεδο μεσαίων στελεχών η ανάγκη της όλης παράταξης να επικοινωνήσει μεταξύ της, ασχέτως αν για λόγους που δεν αφορούν την παρούσα ηγεσία έχει σκορπίσει στα τέσσερα σημεία το ορίζοντα, είναι πάνω από εμφανής. Άνθρωποι που στο παρελθόν έφυγαν στους ΑΝ.ΕΛ., στον ΛΑΟΣ, στη Λύση ή ακόμα και στη Χρυσή Αυγή (ως ψηφοφόροι) σήμερα βρίσκονται στη Ν.Δ., είναι ενεργοί, αλλά και εξαιρετικώς δραστήριοι στα social media, ειδικώς στο facebook.
Oι παλαιοί -Θεόδωρος Μπεχράκης κ.λπ.- παρέδωσαν τον «Σύνδεσμο 1974» -σωματείο τύπου Φιλικής Εταιρείας που ενώνει όλες τις γενεές στελεχών της Ν.Δ.- στους πενηντάρηδες νεότερους, τέως οννεδίτες. Ο σκηνοθέτης Γιώργος Σγουράκης ετοιμάζει μαζί με την Τατιάνα Αβέρωφ «Μονόγραμμα» για τον μεγάλο ευπατρίδη πολιτικό από την Ηπειρο. Πρώην βουλευτές από τον φιλελεύθερο χώρο μάλιστα ασχολούνται συστηματικά με τις εξελίξεις στον χώρο και κάνουν επιθετικές αναρτήσεις.
Με δύο λόγια, υπάρχει μη παρεξηγήσιμη κινητικότης. Παραβιάζω, βεβαίως, ανοικτάς θύρας, αν παρατηρήσω εισαγωγικώς ότι σε επίπεδο κοινωνίας σε όλες, μα όλες τις συνομιλίες διέκρινα ότι υπάρχει γενικότερη ανασφάλεια για τις επιπτώσεις της πανδημίας στην υγεία και την οικονομία. Ο κόσμος, παρά το εμβόλιο, έχει αρχίσει να χάνει την υπομονή και την πίστη ότι θα είναι άμεσα τα αποτελέσματα. Και το πρόβλημα είναι πως αυτή η γενιά, παρά την ταχύτητα που έδρασε αυτή τη φορά η επιστήμη, έχει μάθει να ευρίσκει λύσεις άμεσα. «Τώρα σε είδα, τώρα στάσου», που λέει και ο λαός μας. Βιάζεται να επανέλθει στους παλαιούς ρυθμούς. Να πιάσει το νήμα από εκεί που το άφησε. Και όσο αυτό καθυστερεί και όσο η αδημονία μεγαλώνει τόσο κατά τη γνώμη μου θα αυξάνεται και η πιθανότης ριζοσπαστικοποίησης των πληθυσμών. Το δυστύχημα, βεβαίως, είναι ότι οι οικονομολόγοι δεν μας τα λένε καλά. Το 2024 θα επιστρέψουμε στην κανονικότητα, μας προειδοποίησε ο διακεκριμένος Ελλην καθηγητής του Yale Χρηστάκης.
Μια δεκαετία θα χρειαστεί η παγκόσμια οικονομία για να συνέλθει από το σοκ της πανδημίας, σύμφωνα με κορυφαίο οικονομολόγο, το όνομα του οποίου μου ανέφερε Ελλην πανεπιστημιακός, ου γαρ έρχεται μόνον, δεν το συγκράτησα. Και για να «προσγειώσουμε» την ανάλυσή μας στην Ελλάδα, κατά το πρώτο ήμισυ της χρονιάς ως φαίνεται θα ζήσουμε, όπως μου έλεγε ο φίλος Κώστας Καλλίτσης -ας κάνω μια εξαίρεση με ονομαστική αναφορά-, το «σκοτεινό εξάμηνο».
Το πολιτικό σύστημα θα κληθεί να διαχειριστεί με το χρήμα να σώνεται το κύμα των «λουκέτων» και των απολύσεων. Και της παράτασης της ύφεσης, η οποία μπορεί να οδηγήσει την οικονομία σε συνθήκες Καστελόριζου, Μνημόνια κ.λπ., όπως έχει πει και ο Θεόδωρος Σκυλακάκης. Η επίδραση της πανδημίας, της ύφεσης αλλά και των Ελληνοτουρκικών στην πολιτική ζωή του τόπου ίσως είναι καταλυτικές. Και οι εξελίξεις ραγδαίες. Ακόμα και τύπου 2011 λένε ορισμένοι. Δεν το πιστεύω όμως.
Από τις συνομιλίες, τις επαφές των ημερών έπιασα τρία επίπεδα συναισθημάτων. Το πρώτο έρχεται από την επαρχία, ειδικώς από τα λαϊκά στρώματα. Ο σημιτισμός ενοχλεί την απώτερη βάση. Όχι για λόγους ιδεολογίας όμως. Αλλά για λόγους νομής της εξουσίας. Έχει δημιουργηθεί η εντύπωση πως η Ν.Δ. αποτελεί πλέον το άθροισμα δύο συστημάτων εξουσίας, του μητσοτακικού και του σημιτικού, με ολίγον σεβασμό στον σαμαρικό πυρήνα. Κομματικά στελέχη απορρίπτονται για δημόσιες θέσεις, με τη χλευαστική κατηγορία του «πολιτευτή», ενώ βλέπουν ταυτόχρονα άλλους «πολιτευτές» γυρολόγους κομμάτων της Αριστεράς να επιβραβεύονται από το κόμμα. Για να περνά το μήνυμα πως, αν είσαι συνεπής στον χώρο σου, τιμωρείσαι, αν τον προδίδεις για άλλον χώρο, επιβραβεύεσαι. Ωστόσο, αυτά υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν στη Ν.Δ., η οποία πάντα απαρνείται τον εαυτό της, δεν είναι αυτή τη στιγμή τουλάχιστον πολιτικώς θανατηφόρα. Ο κόσμος της Ν.Δ. -το έχει πει ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης- έχει καταρχάς κομμουνιστική πειθαρχία. Του γυρίζει το μάτι σε θέματα αρχών, όχι νομής εξουσίας. Εκεί να τον φοβάσαι. Γιατί τον ψάχνεις την ημέρα των εκλογών και δεν τον βρίσκεις στην κάλπη, αλλά στο καφενείο!
Σε επίπεδο μεσαίων στρωμάτων η κριτική των πολιτών φεύγει από την οργή για τη νομή της εξουσίας -οι σημιτικοι προτιμώνται πλέον και για απλές θέσεις εργασίας στο Δημόσιο- και αποκτά συνολικότερο περιεχόμενο. «Υπάρχει κόπωση, χωρίς εναλλακτική!» μου είπε μεσαίο στέλεχος του κρατικού μηχανισμού, αστός της επαρχίας. Στους «σκεπτόμενους», ας το πούμε έτσι, που δεν περιμένουν κάτι από το κράτος, ένεκα αυτοδημιούργητοι, υπάρχει προβληματισμός για το μέλλον. Ο,τι έκανε ο Μητσοτάκης πιστώνεται με το παραπάνω (επιστρεπτέες κ.λπ.), αλλά η μάχη με τα κύματα συνεχίζεται. Και η γενικότερη εικόνα του πολιτικού συστήματος προβληματίζει. Δεν επιτρέπει καλλιέργεια κλίματος αισιοδοξίας. Στον σκληρό πυρήνα της εξουσίας -παρήγορο είναι αυτό- το κλίμα αυτό έχει αρχίσει να φθάνει. Και οι εισηγήσεις για εκλογές τώρα που ο ΣΥΡΙΖΑ δεν πείθει αυξάνονται.
Τακτικός συνομιλητής του πρωθυπουργού εισηγείται καιρό τώρα εκλογές, ώστε να αποφύγει το λάθος που έκανε ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης τον Σεπτέμβριο του 1990, όταν δεν πήγε σε εκλογές μετά την ψήφιση του νόμου Κούβελα. Αν τις είχε κάνει τότε, θα κυβερνούσε με 170 έδρες. Το ίδιο και ο Κυριάκος. Αν τις είχε κάνει τον περασμένο Ιούλιο, θα κυβερνούσε με 180 έδρες.
Στον σκληρό πυρήνα της εξουσίας, και παρά τις αντίθετες φωνές που ζητούν να μην υποτιμάται η αντιπολίτευση σε συνθήκες κρίσης -έστω και αν είναι γονατισμένη-, επικρατεί η σκέψη ότι μέσα στο 2021, αργά ή γρήγορα, ο πρωθυπουργός θα χρησιμοποιήσει κατά τρόπο απόλυτο και διλημματικό το χαρτί των εκλογών. Με μια διατύπωση περίπου όπως αυτή που μου μετέφερε μαζί με τις ευχές του παλαιός φιλελεύθερος δημοσιογράφος, ο Γιάννης Τασσιόπουλος: «Ή εμείς ή κανείς!» Σύντομα όλα θα δοκιμαστούν στην πράξη. Και η κυβέρνηση και οι προβλέψεις. Εκεί προς το τέλος του σκοτεινού εξαμήνου. Και για την οικονομία και για τα εθνικά. Οψόμεθα. Και ας ελπίσουμε ότι το «σκοτεινό εξάμηνο» θα μας βγάλει σε ξέφωτο. Και όχι σε «σκοτεινό ποτάμι».
