Στις δύσκολες καμπές, όταν εμείς οι δημοσιογράφοι αδυνατούμε να κάνουμε πρόβλεψη -πρέπει να έχουμε την αυτογνωσία ότι δεν τα ξέρουμε όλα και ότι δεν είμαστε οι εξυπνάκηδες του κόσμου-, προσφεύγω πάντοτε στις συμβουλές και στην εμπειρία ενός παλαιού μας διπλωμάτη, ο οποίος είχε την τύχη να ζήσει από κοντά πολύ μεγάλες κρίσεις, τόσο εθνικές όσο και γεωπολιτικές.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Ειδικά την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Η γνώμη του έχει πάντοτε βαρύνουσα σημασία, διότι δεν μιλά αφηρημένα και θεωρητικά, αλλά συγκεκριμένα και παραδειγματικά. Με βάση την εμπειρία του και τη γνώση του. Hταν αμφίθυμος όταν τον κάλεσα. Ο λόγος του είχε ένα «ναι μεν», μα και ένα «αλλά». Το «ναι μεν» αφορούσε τις εισβολές. Το ποιος δικαιούται και ποιος δεν δικαιούται να καταγγέλλει τις εισβολές. Το «αλλά» αφορούσε τη Ρωσία. Ηταν πολύ σκεπτικός, για πρώτη φορά όσα χρόνια τον γνωρίζω, για τον πρόεδρο Πούτιν, ο οποίος εμφανίζεται να έχει χάσει την ψυχραιμία του.
«Ας είμαστε ειλικρινείς, παιδί μου! Είναι η πρώτη φορά στην Ιστορία που ένα κράτος εισβάλλει σε άλλο; Οι Αμερικανοί δεν έκαναν εισβολή στο Βιετνάμ; Στο Αφγανιστάν; Στο Ιράκ; Στη Γιουγκοσλαβία διά του ΝΑΤΟ; Γιατί, άραγε, ακόμη και σήμερα, οι Αμερικανοί έχουν 10 αεροπλανοφόρα σε όλους τους ωκεανούς; Τι τα χρειάζονται, αν δεν τα θέλουν σε ετοιμότητα για να εισβάλουν, αν το επιθυμούν, σε οποιαδήποτε περιοχή του πλανήτη; Οι Άγγλοι δεν έκαναν εισβολές στην ιστορία τους; Οι Γάλλοι δεν έκαναν; Αν γυρίσεις πίσω στην Ιστορία, θα διαπιστώσεις ότι δεν υπάρχει έθνος ισχυρό το οποίο να μην παραβίασε την εδαφική ακεραιότητα άλλου κράτους! Καταδικάζουμε βεβαίως την εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία, αλλά, μεταξύ μας, ουδείς αναμάρτητος!»
Είχε δίκιο ο έμπειρος διπλωμάτης μας. Πράγματι, ουδείς αναμάρτητος. Και όσοι σήμερα δικαίως διαμαρτύρονται για την απώλεια των αμάχων στον πόλεμο της Ουκρανίας θα πρέπει να κάνουν την αυτοκριτική τους για την απάθειά τους όταν χιλιάδες άμαχοι έχαναν τη ζωή τους στον πόλεμο του Βελιγραδίου και βαπτίζονταν τότε από το ΝΑΤΟ ως «παράπλευρες απώλειες». Ισχυρή εντύπωση, όμως, μου προκάλεσε η ανάλυση του πολύπειρου διπλωμάτη μας για τον πρόεδρο Πούτιν. Μέχρι τώρα έχουμε δει όλα τα σενάρια. Αλλά σενάριο να γίνει ρεζίλι η Ρωσία δεν έχουμε ξαναδεί. Ο Ρώσος ηγέτης συμπεριφέρεται αλλόκοτα. Δεν είναι μόνο ότι εξαπέλυσε απειλές για πυρηνικό πόλεμο. Ο τρόπος που μίλησε δημόσια στον διοικητή των μυστικών υπηρεσιών της Ρωσίας δεν ήταν σωστός. Δεν προσβάλλεις τους συνεργάτες σου σε δημόσια θέα. Αυτή ήταν η πρώτη ανησυχητική ένδειξη ότι κάτι δεν πάει καλά. «Οταν ακούς τέτοια από κατά βάση συντηρητικούς ανθρώπους εύχεσαι οι εξελίξεις να μην πάρουν τέτοια τροπή, που αύριο, μεθαύριο θα φτάσουν έξω απ’ την αυλή σου, στα Βαλκάνια. Διότι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί στον πόλεμο της Ουκρανίας, στον οποίο ήδη έχουμε εμπλακεί και με την αποστολή αμυντικού υλικού αλλά και με τη βάση της Αλεξανδρουπόλεως, είναι η γενίκευσή του σε ολόκληρη την Ευρώπη. Σε ολόκληρο τον κόσμο».
Διερωτήθηκα, πάντως, με αφορμή την παρατήρηση του έμπειρου διπλωμάτη για το «ουδείς αναμάρτητος», γιατί αυτή τη φορά υπάρχουν τόσο σφοδρή αντίδραση και τέτοιο κύμα αλληλεγγύης για μια εισβολή, ενώ στο παρελθόν ανάλογες βαπτίστηκαν «επιχειρήσεις ελευθερίας».
Δεν μου αρκεί το γεγονός ότι ο εισβολέας είναι η Ρωσία. Νομίζω πως το πρόβλημα, πέραν της γεωπολιτικής διάστασης που υπάρχει -η Δύση ελέγχει συντριπτικά ολόκληρο τον επικοινωνιακό μηχανισμό των μέσων ενημέρωσης- οφείλεται και σε κάτι ακόμη: θύμα της εισβολής είναι ο δυτικός άνθρωπος.
Οι εισβολές στο Βιετνάμ, στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, ακόμη και στη Γιουγκοσλαβία αφορούσαν άλλους πολιτισμούς, άλλες εθνότητες και άλλες θρησκείες. Πολιτισμούς και κοινότητες της Ανατολής, με τα οποία οι άνθρωποι της Δύσης δεν έχουν συναισθηματικούς δεσμούς, για να μην πω εχθρότητα. Γι’ αυτό, άλλωστε, υπάρχει ισχυρή αντίδραση στα προσφυγικά ρεύματα από περιοχές της Ανατολής με μουσουλμανικούς πληθυσμούς. Στη δε Γιουγκοσλαβία υπήρχε ευαισθησία της Δύσης για καθολικούς χριστιανικούς πληθυσμούς, όπως οι Κροάτες, αλλά πλήρης αδιαφορία για ορθόδοξους πληθυσμούς, όπως οι Σέρβοι. Ας μην αγνοούμε λοιπόν, πέραν της δικαιολογημένης ευαισθησίας που υπάρχει για τους χιλιάδες Ουκρανούς οι οποίοι παίρνουν τον δρόμο της προσφυγιάς, όπως χιλιάδες Ελληνες έπαιρναν τον ίδιο δρόμο το 1922, ότι ρόλο στην οξύτητα της διεθνούς αντίδρασης, πέραν της αντιπάθειας συγκεκριμένων δυτικών κέντρων για τη Ρωσία, των συμφερόντων τους, αλλά και του φυσικού αερίου, παίζει και το πολιτισμικό κριτήριο. Άλλο ένας πόλεμος μακριά από την καρδιά της Ευρώπης κι άλλο ένας πόλεμος στην καρδιά της Ευρώπης.
Περιττό, καταληκτικά, να επισημανθεί και το εξής: Εκτός από το πολιτισμικό κριτήριο, στον πυρήνα της πολεμικής αντιπαράθεσης που εξελίσσεται υπάρχει και το ιδεολογικό. Ο καπιταλισμός και ο ελεύθερος ανταγωνισμός ισχύουν μόνο για τη Δύση. Όχι για τους άλλους.
Οταν η Δύση πουλά φυσικό αέριο στην ελεύθερη αγορά της Ευρώπης, τότε αυτό είναι και καπιταλισμός και ελεύθερος ανταγωνισμός. Οταν πουλάνε άλλοι στην Ευρώπη φυσικό αέριο, τότε αυτό δεν είναι ελεύθερος ανταγωνισμός και διαμόρφωση τιμών, αλλά εξάρτηση.
Όμως, ας περιοριστούμε σήμερα στις επισημάνσεις του πολύπειρου διπλωμάτη μας. Ο κόσμος μας έχει πάρει την κατηφόρα. Επικίνδυνοι ηγέτες κάνουν επικίνδυνα πράγματα. Και, δυστυχώς, η αναστροφή της πορείας των πραγμάτων κάθε μέρα γίνεται ολοένα πιο δύσκολη. Ο κόσμος εγκλωβίστηκε στα μίση του και τα πάθη του – τα γεωπολιτικά και τα άλλα.
