Μια πολιτική βόμβα «υπερηχητικής ισχύος», όπως αυτές που πέφτουν στο έδαφος της Ουκρανίας, εξαπέλυσε το Σάββατο το μεσημέρι, μιλώντας στη δημόσια τηλεόραση, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Ο υπουργός Εξωτερικών, ο οποίος την περασμένη Δευτέρα ενημερώθηκε από τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη για το περιεχόμενο των συνομιλιών του με τον πρόεδρο Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη, ακύρωσε έπειτα την ομιλία του στην παρουσίαση του βιβλίου του υποψήφιου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Νίκου Χριστοδουλίδη στην Αθήνα και ταξίδεψε εκτάκτως στη Νέα Υόρκη για να συναντηθεί με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ κ. Γκουτέρες και τη μόνιμη αντιπρόσωπο των Ηνωμένων Πολιτειών στον ΟΗΕ, άνοιξε στην ΕΡΤ διάπλατα το ενδεχόμενο της διεξαγωγής πρόωρων εκλογών εάν προκύψει κάτι έκτακτο, όπως είπε.
Σε τόνο κεκαλυμμένα αυστηρό, μάλιστα, προειδοποίησε ότι θα είναι αντισυνταγματικό να προκύψει κάτι έκτακτο που να απαιτεί τη λαϊκή ετυμηγορία και να μη γίνουν εκλογές. Συγκεκριμένα, η φράση του κ. Δένδια στη συνέντευξη που παραχώρησε στους συναδέλφους Βάλια Πετούρη και Νίκο Μελέτη ήταν η εξής: «Αν γίνει κάτι έκτακτο και πρέπει να εκφράσει την άποψή της η κοινωνία πριν γίνει η επιλογή, θα ήταν αντισυνταγματικό να μη ζητηθεί η άποψή της».
Ποιο θα μπορούσε να είναι αυτό το έκτακτο; Δεδομένου ότι η κυβέρνηση στο σύνολό της κρατά ως επτασφράγιστο μυστικό το περιεχόμενο των συνομιλιών κορυφής με την τουρκική ηγεσία, η λογική εκτίμηση την οποία μπορεί να διατυπώσει κανείς είναι πως έκτακτο θα μπορούσε να αποτελέσει η τυχόν υπογραφή συνυποσχετικού με την Τουρκία για την παραπομπή της επίλυσης της διαφοράς σε διεθνές δικαιοδοτικό όργανο, όπως το Διαιτητικό Δικαστήριο της Χάγης. Και το ερώτημα που προκύπτει είναι αν το περιεχόμενο του συνυποσχετικού θα γίνει γνωστό πριν ή μετά τις εκλογές. Στο πρόσφατο παρελθόν ο πρόεδρος της Αλβανίας Εντι Ράμα ζήτησε από την κυβέρνηση της Ελλάδας να γίνει γνωστό το περιεχόμενο του συνυποσχετικού με το οποίο θα πάμε στη Χάγη για να οριοθετήσουμε θαλάσσιες ζώνες μετά τις εκλογές στη γειτονική χώρα.
Όπερ και συνέβη! Στην εκτίμηση αυτή καταλήγουμε, λαμβάνοντας υπόψη τα εξής δεδομένα: Πρώτον, ο υπουργός Εξωτερικών, έχοντας λάβει οδηγίες από τον πρωθυπουργό αμέσως μετά τη συνάντησή τους ακύρωσε τις προγραμματισμένες εμφανίσεις του και έσπευσε στη Νέα Υόρκη για να συναντηθεί με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ. Ως γνωστόν, το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είναι το δικαστήριο του ΟΗΕ. Είναι επίσης γνωστό ότι ο ΟΗΕ είναι ο θεματοφύλακας της διεθνούς συνθήκης για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει το γεγονός ότι ο κ. Δένδιας συναντήθηκε στη Νέα Υόρκη με τη μόνιμη αντιπρόσωπο των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, καθώς η άποψη της χώρας αυτής για το Δίκαιο της Θάλασσας -το οποίο δεν έχει επικυρώσει- είναι εξαιρετικά σημαντική.
Δεύτερον, ο κ. Δένδιας, κινούμενος στο πλαίσιο των ίδιων οδηγιών, δεν απέρριψε την ιδέα της συνεκμετάλλευσης στην τοποθέτησή του. Ακολουθώντας το δόγμα του συμβούλου εθνικής ασφαλείας Θάνου Ντόκου, ο οποίος από τον Νοέμβριο του 2019 υποστήριξε τη θέση «πρώτα οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών και μετά συνεκμετάλλευση», ο υπουργός Εξωτερικών δήλωσε επί λέξει: «Τι μπορούμε να συνεκμεταλλευτούμε εάν δεν έχουμε συζητήσει τι ανήκει πού».
Προφανώς ο κ. Δένδιας αναφερόταν στην οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, θέμα που έχει παραμείνει εκκρεμές μετά την τμηματική οριοθέτηση της ΑΟΖ Ελλάδας και Αιγύπτου – έχει μείνει εκτός οριοθέτησης η περιοχή του Καστελόριζου! Σε σημείο της τοποθέτησής του και σε ερώτηση αν συμφωνεί με τη συμμετοχή της Τουρκίας στον EastMed ή στο EastMed Gas Forum, ο υπουργός Εξωτερικών δήλωσε: «Δεν έχουμε τάσεις αποκλεισμού της Τουρκίας από το διεθνές γίγνεσθαι».
Τρίτον, συζήτηση για τη συνεκμετάλλευση στην Κωνσταντινούπολη φαίνεται ότι έγινε! Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου σε συνέντευξή του στον Παύλο Τσίμα, στο ραδιόφωνο του Σκάι, στις 15 Μαρτίου δήλωσε: «Το θέμα της συνεκμετάλλευσης δεν συζητήθηκε εκτενώς». Αρα, ετέθη!Τέταρτoν, στην απρόκλητη παρέμβαση που έκανε ο Tούρκος πρέσβης στο Οσλο κατά τη διάρκεια πρόσφατης επίσκεψης και ομιλίας του κ. Δένδια, τόνισε ότι οι διαφορές θα επιλυθούν με βάση το Διεθνές Δίκαιο αλλά και άλλες αρχές, όπως η αρχή της ευθυδικίας. Το λογικό συμπέρασμα, λοιπόν, είναι ότι στο παρασκήνιο αναπτύσσεται πλέον μεγάλη κινητικότητα για τη σύνταξη συνυποσχετικού με αντικείμενο την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, αφού προηγηθεί ανοιχτός και εκτεταμένος διάλογος μεταξύ των δύο χωρών με βάση το άρθρο 33 του καταστατικού χάρτη του ΟΗΕ.
Η προσφυγή στη Χάγη θα εμφανιστεί ως ύστατη λύση, καθώς έχει προκύψει μια φαινομενικά αγεφύρωτη διαφορά. Τα βασικά κείμενα τα οποία θα τεθούν υπόψη του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, εφόσον η Τουρκία αναγνωρίσει το Δίκαιο της Θάλασσας ως εθιμικό, θα είναι οι συμφωνίες Ελλάδας – Ιταλίας και Ελλάδας – Αιγύπτου, που περιέχουν τις ελληνικές νομικές θέσεις για την επήρεια των νησιών, και το τουρκολιβυκό μνημόνιο, που περιέχει τις θέσεις της Αγκυρας. Σημειωτέον ότι ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ενώπιον του Οικουμενικού Πατριάρχη στην Κωνσταντινούπολη δήλωσε ότι οι αγεφύρωτες διαφορές μας δεν μπορούν να λυθούν από τη μια στιγμή στην άλλη. Αρα μπορούν να γεφυρωθούν και να λυθούν σε βάθος χρόνου.
Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι αν θα υπάρξει στο μέλλον συνυποσχετικό, αλλά τι θα περιέχει αυτό το συνυποσχετικό, γι’ αυτό άλλωστε μάλλον και ο υπουργός Εξωτερικών δήλωσε υπαινικτικά ότι θα ήταν αντισυνταγματικό να μη ζητηθεί η γνώμη του ελληνικού λαού εφόσον προκύψει κάτι έκτακτο.
Θυμίζουμε ότι ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας κ. Τσαβούσογλου σε συνέντευξή του στο «Βήμα» της Κυριακής την άνοιξη του ’21 άφησε ανοιχτή ως δυνατότητα την παραπομπή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, υπό την προϋπόθεση ότι η Ελλάδα θα άρει τις ρήτρες επιφυλάξεως που έχει καταθέσει επί κυβερνήσεως Σαμαρά – Βενιζέλου για την εξαίρεση από τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου των θεμάτων άμυνας και κυριαρχίας.
Έτσι ώστε να μην μπορέσουν ποτέ να τεθούν στην κρίση του δικαστηρίου ζητήματα γκρίζων ζωνών και αποστρατιωτικοποίησης. Αν η Ελλάς συμφωνήσει να ανακαλέσει αυτές τις ρήτρες, τότε αυτό θα αποτελέσει μέγα θέμα και ίσως γι’ αυτό ο υπουργός Εξωτερικών δήλωσε υπαινικτικά ότι θα είναι αντισυνταγματικό να μη γίνουν εκλογές αν προκύψει κάτι έκτακτο. Αυτός ο πολιτικός σκόπελος θα μπορούσε να ξεπεραστεί εάν το Διεθνές Δικαστήριο έκρινε προδικαστικά τα ζητήματα των γκρίζων ζωνών και της αποστρατιωτικοποίησης, με το επιχείρημα ότι δεν μπορεί να οριοθετήσει έκταση χωρικών υδάτων, υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ, αν προηγουμένως δεν γνωρίζει ποιες είναι οι γραμμές βάσης για τον υπολογισμό τους.
Δεν πέρασε απαρατήρητο από την ανάγνωση της συνέντευξης του κ. Δένδια, με βάση την οποία διατυπώνουμε τις εκτιμήσεις μας, και το εξής: Πολύ προσεκτικά ο υπουργός Εξωτερικών άφησε έναν υπαινιγμό περί παραίτησης. Ερωτηθείς για το αν διαφωνεί με την αποστολή αμυντικού υλικού στην Ουκρανία, συμφώνησε, λέγοντας ότι αυτό είναι άποψη της κοινωνίας και όχι μόνο της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας. Σημείωσε εμφατικά ότι «είμαι και παραμένω υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης Μητσοτάκη» και ότι «αν διαφωνούσα σε κάτι, προφανώς και θα είχα κάνει άλλη επιλογή, η οποία θα ήταν και η προφανής». Σημειωτέον ότι από το βήμα της Βουλής ο υπουργός είχε δηλώσει προσφάτως ότι, αν διαφωνούσε με τον πρωθυπουργό, θα τον είχε αποπέμψει ο πρωθυπουργός.
Στη συνέντευξη του Σαββάτου χρησιμοποίησε, χωρίς να την αναφέρει, τη λέξη παραίτηση, με την υποθετική φράση «αν διαφωνούσα». Πέραν όλων αυτών που στη βάση εκτιμήσεων και όχι πληροφοριών μάς οδηγεί στο συμπέρασμα ότι επίκεινται μέχρι το καλοκαίρι ραγδαίες εξελίξεις στα εθνικά μας θέματα. Ο υπουργός Εξωτερικών αξιοποίησε, ως φαίνεται, τη συνέντευξή του στην ΕΡΤ, προκειμένου να απαντήσει και σε κατηγορίες που διατυπώθηκαν εναντίον του, ότι δεν αντελήφθη κατά την επίσκεψή του στη Μόσχα τις προθέσεις των Ρώσων για την εισβολή στην Ουκρανία. Ο κ. Δένδιας αποκάλυψε ότι όχι μόνο ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας κ. Λαβρόφ αλλά και ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας κ. Κουλέμπα τον διαβεβαίωσαν ότι δεν θα γίνει ρωσική εισβολή και ότι η Μόσχα πίεζε με την παρουσία στρατού στα σύνορα για λύση.
