Ζήσαμε επί 42 ημέρες σε καραντίνα λόγω του κορωνοϊού. Όχι μόνοι μας. Εκατομμύρια κάτοικοι άλλων χωρών βρέθηκαν στην ίδια ή παρόμοια κατάσταση με τη δική μας.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Ο πλανήτης έγινε «ένα». Και το διαδίκτυο έγινε το κοινό μέσο επικοινωνίας του. Μοιραία, λοιπόν, επικοινωνήσαμε με την ορολογία της παγκόσμιας γλώσσας. Με κυρίαρχη την εμβληματική λέξη lockdown, που στα ελληνικά μπορεί να αποδοθεί ως «απαγόρευση κυκλοφορίας», «απαγόρευση εισόδου – εξόδου», «εγκλεισμός κατ’ οίκον», μια σειρά από ξένες λέξεις και έννοιες επικράτησαν στην καθημερινότητά μας.
Τίθεται, λοιπόν, το ερώτημα: Δεδομένης της απαίτησης κύκλων της διεθνούς πολιτικής και διανόησης για παγκόσμια κυβέρνηση και παγκόσμια συνεργασία (Γκόρντον Μπράουν, Γιουβάλ Νώε Χαράρι, Μπιλ Γκέιτς κ.ά.), οδηγούμαστε πλέον σε έναν παγκόσμιο πολίτη, με κίνδυνο να εξαφανιστούν τα ιδιαίτερα εθνικά χαρακτηριστικά των λαών;
Οι ενδείξεις που υπάρχουν στην πατρίδα μας είναι ανησυχητικές, αλλά δεν λένε πάντοτε την αλήθεια. Ανησυχητικές διότι, σύμφωνα με την τελευταία έρευνα της διαΝΕΟσις, μόνο το 19,4% των Ελλήνων θεωρεί ότι για να είσαι Έλληνας πρέπει να ξέρεις και ελληνικά.
Ωστόσο, αν παρατηρήσει κανείς προσεκτικά τι συμβαίνει γύρω του, ίσως να αναθεωρήσει. Σε μια από τις επαναλήψεις της ψυχαγωγικής εκπομπής «Στην υγειά μας» με τον Σπύρο Παπαδόπουλο, όταν η συζήτηση επικεντρώθηκε στους Ελληνες απόδημους (φανατικούς τηλεθεατές της), προσκεκλημένος κατέθεσε την άποψη ότι οι νέοι Ελληνες του εξωτερικού μαθαίνουν τη γλώσσα μέσα από την επαφή τους με το ρεπερτόριο του ελληνικού τραγουδιού. Την ίδια άποψη κατέθεσε σε εκπομπή της ΕΡΤ, στην Ελενα Κατρίτση, η Δήμητρα Γαλάνη, η οποία χαρακτήρισε τα τραγούδια μας «το θησαυροφυλάκιο του πολιτισμού μας», τρόπο διάσωσης της ελληνικής γλώσσας και των νοημάτων της. Και «πριν αλέκτορα φωνήσαι τρις» εμφανίστηκε σε τηλεοπτική εκπομπή ιδιωτικού σταθμού νέος καλλιτέχνης, ελληνικής καταγωγής, κάτοικος Παρισίων, ο οποίος απέδωσε ωραιότατα στην ελληνική ένα τραγούδι για την αγάπη και έπειτα ομίλησε στη γαλλική.
Δεν είναι χαμένο το παιχνίδι, λοιπόν. Αρκεί να καταλάβουμε την αξία της γλώσσας και της ανάγνωσης, και να επενδύσουμε σε αυτό. Με πρώτο βήμα ίσως τις νέες (διαδικτυακές) έδρες της γλώσσας μας στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Είναι βεβαίως πιο μακροπρόθεσμη πολιτική σε σύγκριση με start up επιχειρήσεις για την καινοτομία, αλλά γι’ αυτό και πιο αποδοτική. Η γλώσσα, ο τρόπος με τον οποίο βάζουμε στη σειρά τις λέξεις και τις «διατάσσουμε», το συντακτικό μας, η σημασία των εννοιών είναι η ελληνική απάντηση σε έναν γρήγορο κόσμο. Οι λέξεις είναι η σκέψη μας. Το μυαλό μας. Οι εικόνες μας. Η αντίληψή μας. Η φιλοσοφία μας. Εμείς. Η ταχύτητα, όπως απεδείχθη, δεν είναι πάντοτε ταυτόσημη με την πρόοδο. Άλλες φορές ναι, άλλες όχι.
Η ενοποίηση του πλανήτη μέσω της παγκοσμιοποίησης είχε μεγάλα πλεονεκτήματα αλλά και μεγάλα μειονεκτήματα. Θυσιάσαμε τη σκέψη για χάρη της ταχύτητας. Θυσιάσαμε τις σωστές αποφάσεις. Θυσιάσαμε τα συμπεράσματα. Στον νέο κόσμο πρώτα αποφασίζουμε και μετά σκεφτόμαστε. Ενώ στον κλασικό πρώτα σκεφτόμασταν, έπειτα συμπεραίναμε και στο τέλος αποφασίζαμε. Η ελληνική γλώσσα, όπως την παραλάβαμε από τον Όμηρο και την ομιλούμε αιώνες τώρα, ίδια και απαράλλακτη, κρύβει τις απαντήσεις που αναζητούμε για τον νέο κόσμο. Έναν κόσμο στον οποίο πρέπει η επεξεργασμένη σκέψη να ανακτήσει την ισχύ της έναντι της ταχύτητας.
Για εμάς τους Ελληνες υπάρχουν δύο τρόποι προκειμένου να το επιτύχουμε αυτό: Ο πρώτος είναι ο «τοπικός». Ο κυρίαρχα εθνικός. Δεν ανακαλύπτουμε την πυρίτιδα. Ο Μιχάλης Κακογιάννης συνήθιζε να λέει πως «όσο πιο τοπική είναι η ρίζα μιας ταινίας τόσο πιο παγκόσμια γίνεται». Πράγματι. Παγκόσμιος έγινε ο Ζορμπάς γιατί ήταν βαθιά ελληνικός. Παγκόσμιος έγινε ο Σαίξπηρ γιατί ήταν βαθιά βρετανικός. Παγκόσμιος και ο Λόρκα γιατί ήταν βαθιά ισπανικός.
Υπάρχει όμως και νέος δρόμος: Ο οικουμενικός. Ο πολιτισμός μας δεν είναι στενά εθνικός. Μαζί με τον κινεζικό και τον αιγυπτιακό ήταν ένας από τους πρώτους παγκόσμιους πολιτισμούς. Στην ελληνικότητα μπορείς να ανακαλύψεις οικουμενικότητα, λοιπόν.
Σε μια πρόσφατη τηλεοπτική εκπομπή -αν προσέξεις, το παζλ είναι γύρω σου, αρκεί να το ενώσεις- ο αδελφός της ηθοποιού Λένας Κίτσου, Μιχάλης, ο οποίος κάνει μεταπτυχιακό στον Χριστιανισμό στο Πανεπιστήμιο του Michigan, θύμισε στη δημοφιλή αδερφή του με τα καταπληκτικά ελληνικά ότι η ελληνική λέξη «υποδύομαι» σημαίνει «βυθίζομαι». Είναι ώρα, λοιπόν, για «βύθιση». Ήδη στην κρίση αυτή βυθιστήκαμε στις σκέψεις μας πρώτοι και με την υποδειγματική εθνική αντίδρασή μας δείξαμε στον πλανήτη πρώτοι ότι η ζωή προηγείται της απληστίας, του κέρδους και των αριθμών.
Μπορούμε να κάνουμε και άλλα: Στο πλαίσιο της αυτοσυνειδησίας μας, προτείνουμε, τροφή για σκέψη, να μελετήσουμε την πρόσφατη ομιλία του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου για τη γλώσσα στο Θερινό Πανεπιστήμιο της Μεγάλης του Γένους Σχολής, η οποία έγινε ιντερνετικά. Δύο τα στοιχεία της: Η γλώσσα ένωσε τους Ελληνες, το πρώτο. Δεν υπάρχει σύγκρουση πολιτισμών, το δεύτερο. Ένας πολιτισμός, αν είναι πολιτισμός, δεν συγκρούεται. Και ο ελληνικός είναι τέτοιος. Δεν πολεμά για να επικρατήσει. Υπερ-έχει: αξίες, ελευθερίες, ιδανικά!
