Η σύγχρονη τραγικωμωδία της χαμηλοτάβανης και χαμηλόθωρης πολιτικής σκηνής των κληρονόμων κίβδηλων επιθέτων και υπερτιμημένων… γονιδίων
- Από τον Παναγιώτη Λιάκο
Και υπάρχει τούτος δα ο νόμος της Αδράστειας όποια ψυχή γίνη συνοδίτισσα θεού και θωρήση κάτι από τ’ αληθινά, να μένη απείραχτη από το κακό ως το άλλο κυκλογύρισμα κι αν πάντοτε μπορή τούτο να το κάνη, πάντοτε να είναι άβλαφτη. Oταν όμως δεν ιδή τίποτε, γιατί τής έλειψε η δύναμη ν’ ακολουθήση, και από κάποια κακοτυχία γεμίση λησμονιά και κακία και βαρύνη, κι από το βάρος ρίξη τα φτερά της και πέση καταγής, τότε είναι νόμος αυτή η ψυχή να μη φυτευθή στην πρώτη γέννησή της σε κανενός θηρίου σπόρο. Αλλά όποια ψυχή είδε τα πιο πολλά να φυτευθή σε σπέρμα ενός που θα γίνη φιλόσοφος ή φίλος τής ομορφιάς ή δουλευτής των Μουσών και του Ερωτος». Πλάτωνος «Φαίδρος», 248c-d, εισαγωγή, αρχαίο και νέο κείμενο με σχόλια Ιωάννου Ν. Θεοδωρακοπούλου, ένατη έκδοση, Βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα: 2013, σελ. 457.
Ο Σωκράτης στον «Φαίδρο» αφηγείται τις περιπέτειες της ψυχής και τη δύσκολη πορεία της, τον ξέφρενο καλπασμό μέχρι τα πεδία που κατοικούν οι θεοί. Εκεί, στη σφαίρα της αδιατάρακτης αρμονίας, όποια ψυχή βαστάξει τη δοκιμασία και φτάσει ν’ αντικρίσει «κάτι από τ’ αληθινά», κακό πια δεν μπορεί να την εύρει. Αν αυτή η ψυχή, όμως, ανολοκλήρωτη κι αδύναμη ακόμα από την κουραστική τριβή στα γήινα, ξαναπέσει κάτω, στα δικά μας τα ιδρωτοποτισμένα, ματωμένα χωράφια, τότε θα ενσαρκωθεί πάλι σ’ ανθρώπινη μορφή – και όσες από τις ψυχές έχουν μπορέσει εκεί ψηλά να δουν τα περισσότερα θα έχουν τον καλύτερο κλήρο όλων: θα φυτευτούν σε σώματα όντων που θα γίνουν φιλόσοφοι ή φίλοι της ομορφιάς ή εργάτες των Μουσών. Οι φιλόσοφοι, οι εραστές του ωραίου και οι καλλιτέχνες θεωρούνταν οι πιο καλόμοιροι από τους θνητούς.
Αξίζει να βιωθεί διά της ανάγνωσης, έστω άπαξ, αυτή η εμπειρία του ταξιδιού στ’ απάτητα ύψη της καθαρής αλήθειας που μας χάρισε με τον «Φαίδρο» του ο Πλάτων. Αυτός ο σωκρατικός διάλογος λαμβάνει χώρα στην καρδιά της Αθήνας, κοντά στη διάβαση του Ιλισού, προς το ιερό της Αγρας – σ’ εκείνο το σημείο όπου, σύμφωνα με τον θρύλο, ο Βορέας απήγαγε την Ωρείθυια.
Πέρα από τα αναρίθμητα υπαρκτικά αινίγματα στα οποία απαντά και τα άλλα τόσα που δημιουργεί ο «Φαίδρος», αναδεικνύει και το μέγα ζήτημα της ομορφιάς, δηλαδή της ολοκληρωμένης, συμμετρικής μορφής. Όπως το όμορφο είναι εκείνο που έχει μορφή, το άσχημο χαρακτηρίζεται και ονοματίζεται έτσι διότι του λείπει το σχήμα.
Η ύπαρξη μορφής, το κάλλος και η οπτική αγαλλίαση ήταν σκοποί και τρόποι ζωής, μέθοδοι οργάνωσης του συλλογικού βίου και βασικά συστατικά συγκρότησης της προσωπικότητας. Άλλωστε, το ρήμα «αγάλλομαι» σημαίνει ότι νιώθω μεγάλη ευχαρίστηση και με τη λέξη «άγαλμα» αποδιδόταν ό,τι προσέφερε αυτή την ευχαρίστηση.
Ο καλός καγαθός, ο όμορφος κι ενάρετος δηλαδή, ήταν ένας ανθρωπότυπος που αποτελούσε το ένσαρκο απείκασμα μιας θεόδοτης ζωής με το ωραίο για το ωραίο. Η σύνδεση του αρχαίου ελληνικού κόσμου με την ομορφιά ξεκινούσε από την εργασία πάνω στο ανθρώπινο σώμα, με την αδιάκοπη εκγύμνασή του, με τη μετρημένη διατροφή και την επιδίωξη ευεξίας, και εκδηλωνόταν σ’ όλες τις υπόλοιπες εκφάνσεις της καθημερινότητας.
Η ομορφιά δεν χρειάζεται «ερμηνευτή», «μεταφραστή», «εξηγητή». Αν κάτι είναι όμορφο, το αντιλαμβάνονται όλοι. Τα αγάλματα της κλασικής αρχαιότητας, τα ανάγλυφα, τα ψηφιδωτά μόλις γίνουν αντιληπτά από τους διαβάτες θα τύχουν της πρώτης ευμενούς αντίδρασης: θα προσπαθήσουν να τα αγγίξουν, δίχως σκέψη, ακόμα κι αν ο χώρος δεν το επιτρέπει. Η κίνηση του χεριού που θέλει ν’ αγγίξει το καλλιτέχνημα είναι σπονδή στην τελειότητα του σχήματος, στην εκδήλωση του θείου πάνω στο υλικό από το οποίο πλάστηκε το αντικείμενο.
Η σύγχρονη τέχνη που λατρεύουν να προωθούν όλα τα άσχημα καθεστώτα είναι ένα κακόγουστο αστείο, που λαμβάνεται στα σοβαρά κυρίως από γνήσια ανελλήνιστους ανθρωπάκους, που καμώνονται τους βαθύνοες ηγέτες. Κι αυτό ίσως να είναι ένα έργο τέχνης. Η σύγχρονη τραγικωμωδία της χαμηλοτάβανης και χαμηλόθωρης πολιτικής σκηνής των κληρονόμων κίβδηλων επιθέτων και υπερτιμημένων… γονιδίων.
Και το θείον εκδικείται με την απουσία του. Ουδείς τείνει το χέρι ν’ αγγίξει τις γωνιώδεις κι αιχμηρές παλιατζούρες που σκουριάζουν στις πλατείες των μεγάλων πόλεων κάτω από τον αδυσώπητο ελληνικό ήλιο…
