Η Αθήνα είναι ένα ζωντανό μνημείο. Ενα αρχιτεκτονικό παλίμψηστο, κομμάτια του οποίου μπορείς να αντικρίσεις με γυμνό μάτι κατά τη βόλτα σου στα στενά της. Σημεία εντός του αστικού ιστού, που διατηρούνται και χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα, παρά το πέρας των χιλιετηρίδων.
- Aπο τον Ιάσονα Δημήτριο Τσέτσο
Ενα τέτοιο σημείο επισκεφθήκαμε κι εμείς, τον πιο αρχαίο δρόμο της Αθήνας: την οδό Τριπόδων στην Πλάκα. Πρόκειται για έναν δρόμο-κόσμημα, ανυπολόγιστης πολιτιστικής αξίας, που έχει καταφέρει να διατηρήσει το όνομά του εδώ και 25 αιώνες, κατακτώντας μάλιστα περίοπτη θέση στο βιβλίο με τα ελληνικά ρεκόρ Γκίνες.
Ζεστό μεσημέρι του Δεκεμβρίου, μια ανάσα από τον σταθμό του μετρό Ακρόπολη, η «Espresso» βρίσκεται στην αρχή ενός δρόμου που κατά την αρχαιότητα θεωρούνταν η οδός των τεχνών! Η οδός Τριπόδων έλκει το όνομά της από τους χάλκινους τρίποδες που τοποθετούνταν κατά μήκος της, όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας στο «Ελλάδος Περιήγησις»: «Εστι δε οδός από του πρυτανείου καλουμένη Τρίποδες. αφ’ ου καλούσι το χωρίον, ναοί όσον ες τούτο μεγάλοι και σφίσιν εφεστήκασι τρίποδες, χαλκοί».
Νυχτερινές λαμπαδηδρομίες
Κάποτε ήταν από τους φαρδύτερους και πιο σημαντικούς δρόμους της αρχαίας Αθήνας, με πλάτος 6 μέτρα και μήκος 800 μέτρα, ενώνοντας το Θέατρο του Διονύσου με το Πρυτανείο στην Αγορά. Λέγεται ότι επρόκειτο για μία όμορφη και στολισμένη οδό, στην οποία γίνοναν μέχρι και νυχτερινές λαμπαδηδρομίες προς τιμήν του θεού Διονύσου, ενώ χιλιάδες πολίτες τη διέσχιζαν καθημερινά για να καλύψουν τις εμπορικές -και όχι μόνο- ανάγκες τους. Πλέον, από τον αρχαίο αυτόν σπουδαίο δρόμο διασώζεται με το ίδιο όνομα ένα μικρό κομμάτι, μόλις 200 μέτρων, μεταξύ των οδών Σέλλεϋ και Λυσίου, με τον κόσμο να περπατά αμέριμνος ανάμεσα στα θραύσματα της Ιστορίας 2.500 ετών.
Λίγες δεκάδες μέτρα μακριά από το αρχαίο θέατρο και το Ιερό του Διονύσου και δίπλα ακριβώς από τον ανδριάντα του Στρατηγού Μακρυγιάννη αρχίζει το σοκάκι της οδού Βύρωνος. Εκεί όπου ακριβώς άρχιζε η αρχαία οδός Τριπόδων, η οποία πλέον καταλαμβάνεται από τουριστικά μαγαζιά που πωλούν ανοιχτήρια φαλλούς, είδη δώρων και αγαλματίδια. Λίγο πιο κάτω, εστιατόρια, κοσμηματοπωλεία και μεταμοντέρνα μπακάλικα βρίσκονται διάσπαρτα ανάμεσα σε ανακαινισμένα νεοκλασικά, αλλά και δείγματα λαϊκής αρχιτεκτονικής, δημιουργώντας μια αίσθηση συνύπαρξης του παλαιού και του καινούργιου.
Στο τέλος της οδού Βύρωνος συναντάμε σε μια μικρή πλατεία το εμβληματικό μνημείο του Λυσικράτους. Πρόκειται για ένα από τα λιγοστά διασωθέντα χορηγικά μνημεία και το καλύτερα διατηρημένο μέχρι στιγμής. Κατασκευασμένο το 334 π.Χ., φέρει σε επιγραφή στο περιστύλιό του το όνομα του χορηγού νικητή, ενώ ο χάλκινος τρίποδας, ο οποίος δυστυχώς δεν διασώζεται, φαίνεται ότι ήταν τοποθετημένος πάνω στη στέγη. Μάλιστα, το 1669 το χορηγικό αυτό μνημείο πέρασε στην ιδιοκτησία Γάλλων καπουτσίνων μοναχών που έχτισαν τη μονή τους ακριβώς δίπλα, ενώ αργότερα σώθηκε από τα άπληστα χέρια του Ελγιν χάρη στον τότε ηγούμενο των μοναχών, που δεν ενέδωσε στις οικονομικές προσφορές του. Μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821, κατά τη διάρκεια της οποίας η μονή των καπουτσίνων κάηκε, το μνημείο πέρασε στην ιδιοκτησία της γαλλικής κυβέρνησης, μέχρι που ανταλλάχτηκε με ένα οικόπεδο στην οδό Διδότου και έκτοτε ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο.
Θαυμάσια αρχιτεκτονική
Αφού προσπερνάμε την οδό Σέλλεϋ, διακρίνουμε ανάμεσα σε αντίγραφα αρχαίων περικεφαλαιών προς πώληση το όνομα της οδού Τριπόδων. Εδώ η θαυμάσια αρχιτεκτονική συνεχίζει, με τα κομψά νεοκλασικά βαμμένα σε παστέλ χρώματα, ενώ τα μεγάλα παράθυρα με τα μικρά μπαλκόνια τους σε «ταξιδεύουν» σε μιαν άλλη, παλιά Αθήνα… Στο νούμερο 32 συναντάμε την «οικία Κοκοβίκου», ένα από τα διασημότερα σπίτια της Πλάκας και το σπίτι του Αντωνάκη και της Ελενίτσας στη γνωστή κωμωδία του 1965 «Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα».
Πρόκειται για ένα τριώροφο κτίριο, που χτίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα και αποτελεί ένα από τα ελάχιστα δείγματα της αρχιτεκτονικής που κυριαρχούσε στα αθηναϊκά αρχοντικά κατά τα τελευταία χρόνια της τουρκικής κατοχής. Οπως λέγεται, ο πρώτος του κάτοικος ήταν ο τελευταίος Τούρκος δικαστής προτού απελευθερωθεί η Αθήνα, ενώ ανά περιόδους είχε στεγάσει την τουρκική στρατιωτική διοίκηση και ένα ιδιωτικό σχολείο. Ευτυχώς, με νόμο της Μελίνας Μερκούρη την περίοδο που ήταν υπουργός Πολιτισμού, το σπάνιο αυτό οίκημα προστατεύτηκε από πιθανή κατεδάφιση και κρίθηκε διατηρητέο, ενώ το 2016 πέρασε στην ιδιοκτησία της Εταιρείας Ακινήτων του Δημοσίου. Αξίζει μάλιστα να αναφερθεί ότι από ανασκαφές που έχουν γίνει στο οικόπεδό του έχει αποκαλυφθεί πλήθος ευρημάτων από την κλασική και τη βυζαντινή εποχή.
Ακριβώς απέναντι, στο νούμερο 31, μία μαρμάρινη επιγραφή σε ένα διώροφο κιτρινοπράσινο νεοκλασικό κτίριο μας ενημερώνει: «Στο σπίτι αυτό γεννήθηκε το 1859 ο ποιητής Γεώργιος Δροσίνης». Πρόκειται για το σπίτι όπου ο Γεώργιος Δροσίνης, ένας από τους πρωτοπόρους της Νέας Αθηναϊκής Σχολής, πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής του.
Πιο κάτω η οδός Τριπόδων συνεχίζει, με νεοκλασικά και λαϊκά σπίτια να διαδέχονται το ένα το άλλο, κάποια καλοδιατηρημένα και κατοικήσιμα, ενώ άλλα -ευτυχώς λίγα- εδώ και χρόνια ακατοίκητα και μισογκρεμισμένα, με περαστικούς, ντόπιους και ξένους να κοντοστέκονται για να φωτογραφηθούν σε μία από τις ακόμη ζωντανές συνοικίες της παλιάς Αθήνας. Πρόκειται για μια περιοχή όπου κυριαρχούν γραφικά, όμορφα κτίρια, με δεκαετίες Ιστορίας «γραμμένης» πάνω τους, τα οποία ωστόσο συχνά προσπερνάμε αδιαφορώντας για τις μνήμες που μπορεί να κουβαλούν. Μα, αυτό ακριβώς συμβαίνει και με την οδό Τριπόδων, τον αρχαιότερο δρόμο της Αθήνας. Ενας πολυσύχναστος δρόμος, με πολλά, κρυμμένα μυστικά, που περιμένει τον οδοιπόρο να τα ανακαλύψει…
