Μέχρι πριν από λίγα χρόνια πολλοί θεωρούσαν ότι τρεις ήταν οι βασικές παράμετροι που θα καθόριζαν από εδώ και πέρα το μέλλον της Ευρώπης: H πορεία στη μετά Μέρκελ εποχή της Γερμανίας, οι προθέσεις Μακρόν για τη «νέα Ευρώπη» και το Brexit. To μέλλον της Ευρώπης ήταν σχεδόν ανέπαφο με το αναπάντεχο τις εξελίξεις που θα πυροδοτούσε μια αιφνίδια αλλαγή, όπως η πανδημία, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η ενεργειακή κρίση, ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή ή η αλματώδης αύξηση του πληθωρισμού και η ακρίβεια. Και είναι αυτή ακριβώς η φτωχοποίηση, η βίαιη απώλεια εισοδήματος, η ανεργία, η ανεργία των νέων, ο αφανισμός της μεσαίας τάξης που οδήγησε ακροδεξιά κόμματα στην εξουσία και που τώρα στρίβουν ακόμη πιο δεξιά το τιμόνι της Ευρώπης.1
Το μέλλον της Ενωσης, που δεν μπορεί να πείσει ούτε τον εαυτό της, ούτε τους πολίτες της, κρίνεται σε συζητήσεις πίσω από κλειστές πόρτες και δημόσιες αντιπαραθέσεις σε κοινοβούλια και δημόσια φόρουμ που έχουν λίγη σημασία. Οι προκλήσεις μεγαλώνουν και γίνονται όλο και πιο επικίνδυνες, καθώς για την Ευρώπη τα δύσκολα δεν είναι πίσω αλλά μπροστά.
Το 2024 είναι μια χρονιά με αλλεπάλληλες σημαντικές εκλογικές αναμετρήσεις παγκοσμίως αλλά και με τις ευρωεκλογές στις 9 Ιουνίου, όπου πάνω από 450.000.000 άνθρωποι, ψηφοφόροι στις 27 χώρες-μέλη της Ε.Ε., θα επιλέξουν τους 720 βουλευτές που θα τους εκπροσωπούν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το μοναδικό άμεσα εκλεγμένο όργανο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, μέχρι το 2029.
Οι προτεραιότητες των Βρυξελλών έχουν αλλάξει. Η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, που θα είναι ξανά υποψήφια, παρά μια θητεία με αστοχίες και σκάνδαλα, από τα e-mails με τον Μπουρλά της Pfizer για τα εμβόλια του Covid έως την αργοπορημένη αντίδραση στην ενεργειακή κρίση, έχει αλλάξει ατζέντα. Ενώ προωθούσε «φανατικά» από την αρχή της θητείας της το 2019 την πράσινη μετάβαση, εάν κερδίσει και δεύτερη θητεία, υπόσχεται να διορίσει επίτροπο Aμυνας και ένα νέο Ταμείο με το οποίο οι χώρες-μέλη θα πραγματοποιήσουν κοινές αμυντικές δαπάνες.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αλλάξει ριζικά τις προτεραιότητες, ενώ πλέον και οι πράσινες πολιτικές δέχονται σφοδρή κριτική, από τους αγρότες και όχι μόνον. Οι φετινές εκλογές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα μπορούσαν να δυσκολέψουν την υιοθέτηση φιλόδοξων πολιτικών για την κλιματική αλλαγή, αν η ψηφοφορία επιφέρει την απότομη δεξιά στροφή που δείχνουν οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις. Η απειλή του Τραμπ προς την Ευρώπη ότι οι ΗΠΑ μπορεί να μην τηρήσει την υποχρέωσή τους (βάσει του άρθρου 5 του Χάρτη του ΝΑΤΟ) να υπερασπιστούν ένα μέλος, στην περίπτωση που γίνει ξανά πρόεδρος των ΗΠΑ, είχε άμεσο αντίκτυπο στους Ευρωπαίους ηγέτες. Για πρώτη φορά ύστερα από τρεις δεκαετίες η Γερμανία σχεδιάζει να διαθέσει ένα ποσό που αντιστοιχεί στο 2% του ΑΕΠ.
Η Ευρώπη βρίσκεται σε έναν αγώνα δρόμου ενάντια στον χρόνο για να εξοπλιστεί. Εν μέσω φόβων ότι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία μπορεί να αντιπροσωπεύει μόνο την πρώτη φάση πολύ ευρύτερων φιλοδοξιών, οι δυτικές εκτιμήσεις των μυστικών υπηρεσιών υποδηλώνουν ότι το Κρεμλίνο θα μπορούσε να είναι σε θέση να στοχεύσει ένα μέλος του ΝΑΤΟ μέσα στο πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα των τριών έως πέντε ετών. Οι πολίτες της Ε.Ε. θα εκλέξουν τον Ιούνιο το νέο Kοινοβούλιο της Ε.Ε. – το σώμα των 705 νομοθετών, που, μαζί με τους εκπροσώπους των χωρών-μελών, ψηφίζει νέες πολιτικές και νόμους της Ε.Ε.
Τα τρακτέρ των Ευρωπαίων αγροτών υποχώρησαν προσωρινά έως τις 21 και τις 22 Μαρτίου όταν θα διεξαχθεί η ερχόμενη Σύνοδος Κορυφής και οι ηγέτες της Ε.Ε. θα ασχοληθούν εκτενώς με το αγροτικό ζήτημα, καλούμενοι να λάβουν συγκεκριμένες προτάσεις. Ενα πρώτο βήμα έγινε με τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των 27 υπουργών Γεωργίας της Ε.Ε. (οι οποίοι δεν κατέληξαν σε συμφωνία, αλλά έχουν την πρόθεση να προχωρήσουν την αναθεώρηση της νέας ΚΑΠ άμεσα, πριν από τις ευρωεκλογές) επανεξετάζοντας τη μερική εξαίρεση από τους κανόνες για την αγρανάπαυση, το πρότυπο καλής γεωργικής και περιβαλλοντικής κατάστασης 8 (GAEC 8), την απόσυρση της πρότασης κανονισμού για τη βιώσιμη χρήση φυτοφαρμάκων και τις εγγυήσεις στην προτεινόμενη ανανέωση των αυτόνομων εμπορικών μέτρων για εισαγωγές από την Ουκρανία.
«Αγκάθι» ο πληθωρισμός και η ακρίβεια διαρκείας
O πληθωρισμός και η ακρίβεια είναι το άλλο μεγάλο μέτωπο. Αν και έτρεξε με 2,8% στην ευρωζώνη τον Ιανουάριο, στο 3,2% στην Ελλάδα παραμένει πρόβλημα, ενώ παρά την πτώση του αυτό δεν αντικατοπτρίζεται στο κόστος διαβίωσης. Ο πληθωρισμός δεν έχει ακόμη νικηθεί και τα επιτόκια παραμένουν υψηλά. Η επόμενη μάχη της Ευρώπης είναι η επίτευξη της οικονομικής ανάπτυξης.
Οπως είπε ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρούνο Λε Μερ, «έχουμε μπροστά μας μια νέα αποφασιστική μάχη – αυτή η αποφασιστική μάχη είναι η ανάπτυξη. Κανείς δεν μπορεί να αποδεχθεί ότι η ευρωπαϊκή ανάπτυξη είναι κατά μία μονάδα χαμηλότερη από την αμερικανική. Κανείς δεν μπορεί να δεχτεί ότι οι προοπτικές για την ανάπτυξη στην Ευρώπη είναι είτε ύφεση είτε στασιμότητα».
Η οικονομία της ευρωζώνης απέφυγε οριακά την ύφεση κατά τη διάρκεια του χειμώνα και οι προοπτικές για το 2024 είναι υποτονικές, με την Ευρωπαϊκή Ενωση να μειώνει τις προβλέψεις. Παράλληλα, ο πληθωρισμός, αν και επιβραδύνεται, δεν έχει ακόμη υποχωρήσει στο στόχο της ΕΚΤ για 2%.
