Αυτή την εβδομάδα επισκέπτεται τη Θράκη κλιμάκιο της αμερικανικής πρεσβείας των Αθηνών για την ετήσια επιθεώρηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων του State Department.
- Από τον Μανώλη Κοττάκη
Ποτέ δεν κατάλαβα, βεβαίως, πόθεν προκύπτει το δικαίωμα της υπερδυνάμεως να αυτοδιορίζεται επιθεωρητής του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του πλανήτου και να αθωώνει ή να καταδικάζει χώρες για παραβίασή τους αναλόγως και των στρατηγικών συμφερόντων της, αλλά εν πάση περιπτώσει. Προτιμότερο να σε επιθεωρεί κράτος παρά κυβερνητική οργάνωση τύπου Helsinki Watch. Όλοι ξέρουμε τι κρύβεται συνήθως πίσω από τέτοια σχήματα, όχι ανιδιοτελείς προσεγγίσεις πάντοτε. Το κλιμάκιο των ΗΠΑ θα συναντήσει τους αιρετούς περιφερειάρχη, αντιπεριφερειάρχες και δημάρχους, τους μητροπολίτες και τους νόμιμους μουφτήδες, γυναίκες εκπροσώπους των Πομάκων και των Ρομά και, τέλος, την πρόεδρο του τουρκόφωνου μειονοτικού κόμματος Ασάφογλου. Ανεπισήμως, σε καφέ, όχι στα γραφεία του, με βάση την ενημέρωση που έχουμε.
Η κατάσταση στη Θράκη έχει πλέον αλλάξει, βεβαίως. Είναι μια περιοχή στρατηγική για τα αμερικανικά συμφέροντα, τόσο για την αντιρωσική ομπρέλα του ΝΑΤΟ όσο και για διείσδυση του αμερικανικού σχιστολιθικού αερίου στα Βαλκάνια. Οι ΗΠΑ θέλουν πλέον ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή. Καθόλου δεν ενθουσιάζονται από την παρακρατική δράση ξένων μυστικών υπηρεσιών χωρών της ευρύτερης περιοχής. Ωστόσο η Ελλάς ποτέ δεν ζήτησε την επιείκεια κανενός κατά την αξιολόγηση της μειονοτικής της πολιτικής αλλά και της εφαρμογής της Συνθήκης της Λωζάννης γενικότερα. Εμπλουτίζει και ανανεώνει διαρκώς την πολιτική της στη Θράκη χωρίς πίεση τρίτων και μια φορά κάθε 15 χρόνια (το έπραξε το 1990 και το 2004) κάνει και μεγάλες κινήσεις που αποσυμπιέζουν όποια κατάσταση έχει διαμορφωθεί και εκτονώνουν την ένταση.
Το έπραξε το 1990 ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης με τον νόμο για τους μουφτήδες και με την εκ μέρους του αναγνώριση ότι η μειονότητα αποτελείται από τρεις εθνοτικές ομάδες (τουρκογενείς, Αθίγγανους, Πομάκους). Το έπραξε ο Κώστας Καραμανλής το 2004 με γενναίες μεταρρυθμίσεις στη μειονοτική εκπαίδευση και σε ζητήματα άσκησης θρησκευτικών ελευθεριών. Θα το πράξει πάλι τώρα ο Κυριάκος Μητσοτάκης με την αποφασιστική συμβολή της Ντόρας Μπακογιάννη. Η πρώην υπουργός Εξωτερικών, έμπειρη ούσα, επισκέφθηκε την περιοχή της Θράκης προσφάτως ως επικεφαλής της Διακομματικής Επιτροπής της Βουλής, περιόδευσε και στους τρεις νομούς, μίλησε με τους κατάλληλους ανθρώπους, σφυγμομέτρησε το κλίμα και επέστρεψε στην Αθήνα με καθαρή πρόταση. Την οποία θα αναπτύξει και στον πρωθυπουργό -αν δεν το έχει ήδη κάνει- και στα μέλη της διακομματικής που, χωρισμένα σε δύο τμήματα, το αναπτυξιακό και το θεσμικό, ήδη ακροώνται φορείς και επεξεργάζονται λύσεις.
Στο αναπτυξιακό σκέλος το πράγμα φωνάζει: Χρειάζονται ενέσεις τόνωσης και αύξησης του τοπικού πληθυσμού, ο οποίος μειώνεται, γι’ αυτό και εξετάζεται θετικά η πρόταση του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου για ίδρυση νέων τμημάτων. Στον αγροτικό τομέα απαιτείται νέος αναδασμός και ο πρώην υπουργός Αλέξανδρος Κοντός έχει αναλάβει με απόφαση Μπακογιάννη να εκπονήσει ένα νέο συνεκτικό ρεαλιστικό πρόγραμμα ενίσχυσης των αγροτών. Ειδικές ομάδες, όπως οι Πόντιοι, χρειάζονται επίσης ενίσχυση, γι’ αυτό και εξετάζονται μέτρα για την ανακούφισή τους από τις δανειακές υποχρεώσεις.
Στα θεσμικά ζητήματα θα γίνει όμως το μεγάλο παιχνίδι. Γιατί με τις λύσεις που προωθούνται σε θέματα θρησκευτικών και εκπαιδευτικών ελευθεριών η Αθήνα θα εκθέσει την Αγκυρα. Στο μείζον ζήτημα των μουφτειών η Αθήνα έχει διαμορφώσει ξεκάθαρη θέση πλέον. Η σαρία δεν πρόκειται να καταργηθεί, παρότι θεωρείται σε κάποια κεφάλαια αναχρονιστική για τις γυναίκες που παντρεύονται με το ζόρι στα 14 τους. Αν καταργηθεί η σαρία και χάσει ο μουφτής τις δικαστικές του αρμοδιότητες, τότε εγείρεται ζήτημα αυτοδιοίκητου με βάση τον νόμο περί Θρησκευτικών Κοινοτήτων του 2013, άρα και της εκλογής μουφτή. Αλλά η σαρία θα γίνει σεβαστή, καθώς σε αυτήν επιμένουν να προσφεύγουν οι μουσουλμάνοι μετά την ψήφιση του νόμου του ΣΥΡΙΖΑ που την καθιστά προαιρετική. Περίπτωση εκλογής μουφτή απευθείας από τη «βάση» κατά συνέπεια δεν υπάρχει. Θα ισοδυναμούσε με βόμβα στα θεμέλια της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Ούτε οι μουσουλμάνοι βουλευτές της Θράκης, οι οποίοι δεν επιθυμούν να βάλουν μπελά στα πόδια τους, επιθυμούν εκλογή μουφτή, ασχέτως αν δεν το φωνάζουν. Η εκλογή μουφτή από τον λαό δεν προκρίνεται, λοιπόν.
Αλλαγή στο καθεστώς της εκλογής μουφτή, όμως, ο οποίος υποδεικνύεται σήμερα από γνωμοδοτική επιτροπή της περιφέρειας και διορίζεται από την Πολιτεία, συζητείται όμως. Η κυρία Μπακογιάννη εξετάζει εισηγήσεις για την εκλογή του μουφτή από ένα μεικτό εκλεκτορικό σώμα λαϊκών και μορφωμένων ιμάμηδων, επιφανών μελών της μειονότητας, το οποίο θα υποδεικνύει με την ψήφο του στην Πολιτεία τρία πρόσωπα, από τα οποία εκείνη με αξιοκρατικά κριτήρια θα επιλέγει το ένα και θα το διορίζει μουφτή. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι το σύστημα αυτό ομοιάζει με το αντίστοιχο Ορθόδοξο Κυπριακό (προς ανάδειξιν Αρχιεπισκόπου), αλλά δεν είναι ακριβώς το ίδιο.
Το νέο σύστημα έχει ισχυρές πιθανότητες να υιοθετηθεί, αλλά ακόμη τίποτα δεν είναι οριστικό. Μείζονες θα είναι και οι αλλαγές στη μειονοτική εκπαίδευση, τις οποίες θα αναλάβει να υλοποιήσει το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Τα νήπια μουσουλμανόπαιδα θα διδάσκονται στα νηπιαγωγεία τη γλώσσα καταγωγής τους, όπως ενημέρωσε η Ντόρα τον Σύλλογο Επιστημόνων της μειονότητας. Τουρκικά, αν είναι τουρκικής καταγωγής. Τη γλώσσα των Ρομανί, αν είναι Τσιγγανόπουλα. Και πομακικά, αν καταστεί εφικτό, διότι αυτή η γλώσσα κυρίως ομιλείται, δεν είναι γραπτή. Πλέον αυτών θα γίνουν εντυπωσιακές συγχωνεύσεις σχολείων στην ορεινή περιοχή της Ροδόπης, ώστε να δημιουργηθούν εξατάξια αντί διθέσιων και τριτάξιων σχολείων, ενώ για την Ξάνθη μελετάται η ίδρυση δεύτερου μειονοτικού γυμνασίου. Η Διακομματική Επιτροπή δεν πρόκειται να ασχοληθεί, τέλος, με το αίτημα της αναγνώρισης ορισμένων συλλόγων της περιοχής ως «τουρκικών», αυτό είναι αποκλειστικό θέμα της Δικαιοσύνης. Το «πακέτο» με τα δεδομένα που ξέρουμε αυτή τη στιγμή μοιάζει πλήρες. Και τυχόν διακομματική υπερψήφισή του θα κλείσει στόματα στην Αγκυρα και σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Η Ελλάς θα αποδειχθεί ξανά πρωτοπόρος στα μειονοτικά δικαιώματα και η Θράκη πρότυπο ανοικτής δημοκρατικής κοινωνίας. Γι’ αυτό -κλείνουμε όπως αρχίσαμε- προτείνουμε στο αμερικανικό κλιμάκιο και κυρίως στη νέα πρόξενο των ΗΠΑ στη Θεσσαλονίκη που λογικά θα το συνοδεύσει, εκτός από το να ακούσει τι του λένε, να αφουγκραστεί κιόλας την τοπική κοινωνία έξω από τα κλισέ των συναντήσεων. Να κάνει μια ελεύθερη βόλτα και να μυρίσει τον αέρα. Του το υπογράφουμε: Ελευθερία θα οσμιστεί, όχι καταπίεση.
Η καταπίεση είναι μόνο στα μυαλά όσων καταπιέζονται από την Αγκυρα. Κανενός άλλου.
