του Παύλου Χρήστου
Υποπτέραρχου ε.α
Προέδρου του Ελληνικού Συνδέσμου Φίλων της Κριμαίας
Η νεοκλασική οικονομική θεωρία (οικονομική του πολέμου) αντιμετωπίζει τη σύγκρουση ως συντελεστή οικονομικής αξίας – πόρο και τα αποτελέσματα της σύγκρουσης ως βάση παραγωγικής διαδικασίας. Ο πόλεμος θεωρείται ‘’φυσικός’’. Η συγκεντροποίηση της παγκόσμιας αγοράς, η βαθιά κρίση του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, το ανεξέλεγκτο των οικονομικών δυνάμεων, η συγκέντρωση πολιτικής εξουσίας στα χέρια ολίγων, η ιδεολογία της ψευτο-υπερανάπτυξης επιτρέπουν σήμερα σε κάποιους να μιλούν για ‘’ρυθμιζόμενο’’, ‘’συμβατό’’, ‘’βιώσιμο’’, ‘’αυτοσυντηρούμενο’’. ‘’αναγκαίο’’, ‘’κατάλληλο’’ πόλεμο. Δεν πρέπει όμως να αποδίδεται ο πόλεμος και η σύγκρουση μόνο στην ‘’ανάπτυξη’’.
Το ζήτημα δεν ξεκινάει από εκεί ∙ ξεκινά από τις σχέσεις κυριαρχίας. Η παγκόσμια αποσύνθεση δεν είναι μόνο συνέπεια μιας αφηνιασμένης οικονομικής μεγέθυνσης, αλλά οφείλεται κυρίως στις σχέσεις κυριαρχίας. Τα αίτια της σύγκρουσης ανάγονται στην επικράτηση και διατήρηση ανταγωνιστικών κοινωνικών, διμερών και διεθνών σχέσεων που αναπαράγουν τις σχέσεις κυριαρχίας πάνω στον άνθρωπο και συνολικά πάνω στις κοινωνίες. Αυτή η αντίληψη κυριάρχησης βρίσκει την υλική της έκφραση και ολοκλήρωση στο φαινόμενο του πολέμου.
Στις διεθνείς σχέσεις ως κεντρικό ζήτημα αναγνωρίζεται το θέμα του πολέμου. Η σταθερότητα του διεθνούς συστήματος και η ισορροπία του διεθνώς περιβάλλοντος ορίζεται με όρους εγγύτητας ή απομάκρυνσης ως προς την έναρξη ή πιθανότητα έναρξης ενός μεγάλου περιφερειακού πολέμου. Ο πόλεμος ως περιοδικό φαινόμενο είναι για ιστορικούς κάτι το δεδομένο, και για τους πολιτικούς μια δυνητική κατάσταση. Το αν ο πόλεμος ως θεσμοθετημένη μορφή κρατικής συμπεριφοράς («υπερεπάρκεια αναλυτικού ορθολογισμού») είναι δυνατόν να εξαφανισθεί από το διεθνές σύστημα είναι ένα ευρύτερο ερώτημα, που μπορεί να απαντηθεί μόνο όταν κατανοηθούν τα αίτια του πολέμου. Τόσο οι φιλελεύθεροι όσο και οι μαρξιστές δεν έδωσαν πειστικές απαντήσεις για τα αίτια του πολέμου. Το βασικό ερώτημα παραμένει: ποιος είναι ο καθοριστικός παράγοντας στις διεθνείς σχέσεις; Η πολιτική ή η οικονομία; Δεν υφίσταται ούτε μία γενική θεωρία σύγκρουσης και πολέμου που να είναι αποδεκτή. Ουσιαστικά δεν μπορούμε να εντοπίσουμε μία μοναδική αιτία σύγκρουσης ή πολέμου, γιατί τα αίτια όχι μόνον είναι πολλά αλλά και πολλαπλασιάστηκαν στην ιστορική διαδρομή .
Η συμπεριφορά μιας μεγάλης συλλογικότητας όπως το έθνος, δεν μπορεί να θεωρηθεί άμεση αντανάκλαση των κινήτρων και των προσωπικών αισθημάτων των πολιτών ή των ηγετών τους. Στις διεθνείς σχέσεις μεγάλη σημασία έχει η διαδικασία με την οποία τα έθνη αναπτύσσουν τις εθνικές τους πολιτικές και αποφασίζουν για πόλεμο. Ο διεθνής πόλεμος είναι μια μορφή κοινωνικής σύγκρουσης, αναμφίβολα η πιο σημαντική μορφή με βάση της ενδεχόμενες συνέπειες της.
Τόσο η κοσμολογική-θρησκευτική αντίληψη για τη σύγκρουση όσο και η μηχανιστική θεώρηση – σύλληψη της αντιθετικής σχέσης – διαχωρισμού των κρατών/ κοινωνιών, διαμόρφωσαν ένα ‘’έλλογο’’ σχέδιο της ‘’πολιτισμένης’’ σύγκρουσης για την ‘’ιδεώδη’’ γεωστρατηγική ισορροπία, διαμόρφωσαν τη λογική κυριάρχησης και επέβαλλαν ένα γενικότερο πρότυπο εξουσίας.
