Σκοπιμότητες, με προφανείς στόχους, κρύβει ο διαχωρισμός των συστημάτων Κοινωνικής Ασφάλισης σε «διανεμητικά» και «κεφαλαιοποιητικά». Οι ισχυρισμοί της κυβέρνησης Μητσοτάκη, συνεπικουρουμένη από βραβευμένους οικονομολόγους και καθηγητές πανεπιστήμιου, ότι οι συντάξεις ως «διανεμητικό σύστημα» ισοδυναμούν με τις τρέχουσες εισφορές, είναι ψευδείς και παραπειστικοί.
Με τον ισχυρισμό αυτόν ενοχοποιούν και κατασυκοφαντούν τους σημερινούς συνταξιούχους, αποσιωπούν τη λεηλασία των αποθεματικών των Ταμείων και τις θεσμοθετημένες υποχρεώσεις του κράτους απέναντι σε αυτά, αλλά και το γεγονός ότι το ύψος των αποθεματικών θα ξεπερνούσε τα 300 δισ. ευρώ. Δηλαδή, αποκρύπτουν ένα από τα βασικά έσοδα των Ταμείων, τους τόκους, περί τα 6 δισ. ευρώ ετησίως.
Με την παραδοχή ότι η ανάπτυξη των οικονομιών απαιτεί πόρους, ενώ η κατανάλωση των παραγόμενων προϊόντων αγοραστική δύναμη, η Κοινωνική Ασφάλιση παρέχει και τα δύο. Πρώτον, οι ασφαλιστικές εισφορές κατά το αρχικό στάδιο σωρεύονται αποθεματικά, όπου τροφοδοτούν την ανάπτυξη, και, δεύτερον, οι συντάξεις κατά το τελικό στάδιο αποτελούν τη βασική αγοραστική δύναμη για την κατανάλωση των παραγομένων προϊόντων.
Τα κράτη, πέραν της ευθύνης για την αξιοποίηση και τη διασφάλιση των αποθεματικών, υποχρεούνται να συμμετέχουν και με ασφαλιστικές εισφορές, καθόσον κατά τον ασφαλιστικό βίο προκύπτουν ασφαλιστικοί κίνδυνοι (κοινωνικές ανάγκες), όπως η ανεργία, ατυχήματα, θάνατοι, με αποτέλεσμα να παρέχονται συντάξεις οι οποίες δεν αντιστοιχούν σε ασφαλιστικές εισφορές.
Επομένως, το συνολικό κόστος των συντάξεων ισοδυναμεί με τις καταβαλλόμενες εισφορές, τους ετήσιους τόκους, καθώς και τις θεσμοθετημένες εισφορές του κράτους, ενώ το ύψος των συντάξεων γήρατος εξαρτάται από τις καταβαλλόμενες εισφορές συν τους τόκους και την ηλικία συνταξιοδότησης (προσδόκιμο ζωής), δηλαδή το χρονικό διάστημα που αυτές καταβάλλονται.
* Παράδειγμα: Εστω με 35 έτη ασφάλιση, συνταξιοδότηση 67 ετών, και μηνιαίες εισφορές (μισθός 1.500 ευρώ) 300 ευρώ. Εφόσον λοιπόν οι συνολικές εισφορές με τους τόκους ανέρχονται στα 188.000 ευρώ και το προσδόκιμο είναι 13 έτη, δικαιούται σύνταξη (188.000 διά 13 διά 12) 1.205 ευρώ, δηλαδή το 80% του μισθού.
Η Κοινωνική Ασφάλιση στην Ελλάδα
Η Κοινωνική Ασφάλιση στην Ελλάδα (δημόσια και κοινωνική) χρονολογείται από τη δεκαετία του 1920. Οπως εξηγεί στην «κυριακάτικη δημοκρατία» ο Κώστας Νικολάου, μέλος της Διοικούσας Επιτροπής του ΚΕ.Π.Ε.Α./ΓΣΕΕ, αρχικά ιδρύθηκαν τα Ταμεία των ελεύθερων επαγγελματιών και στη συνέχεια, κατά τη δεκαετία του 1930, το ΙΚΑ μισθωτών, που αποτέλεσε και τον μεγαλύτερο ασφαλιστικό οργανισμό της χώρας.
Το 1961 ιδρύθηκε ο ΟΓΑ, ο οποίος παρείχε δωρεάν συντάξεις στο σύνολο του αγροτικού πληθυσμού της χώρας, ενώ το 1998 μετατράπηκε σε Ταμείο Κύριας Ασφάλισης Αγροτών, με εισφορές 7% για τους αγρότες και 14% + 10% για το κράτος.
Οι δημόσιοι υπάλληλοι, παρότι έως το 2016 ήταν εκτός ασφαλιστικού ταμείου, είχαν παρακράτηση ασφαλιστικών εισφορών, ενώ τις συντάξεις τους κατέβαλλε το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους.
Ετσι, όπως σε όλα τα ασφαλιστικά συστήματα, έτσι και στο ελληνικό (όπως φαίνεται και από τον Πίνακα 1) κατά το αρχικό στάδιο τα Ταμεία δεν είχαν συντάξεις, παρά μόνο αποθεματικά. Οπως φαίνεται και στον πίνακα, οι πρώτες ελάχιστες συντάξεις γήρατος αρχίζουν μετά το 1950, ενώ τα ώριμα ασφαλιστικά δικαιώματα μετά το 1990, όταν σε σύνολο 2.174.400 ασφαλισμένων το Ταμείο χορηγούσε μόλις 624.866 συντάξεις.
Τα χρήματα αυτά, χρησιμοποιήθηκαν για λογαριασμό της ελληνικής οικονομίας, η οποία από το 1961 έως το 1980 γνώρισε και τη μεγαλύτερη ανάπτυξη, με πραγματικό ετήσιο ρυθμό που ξεπερνούσε το 6,5%, όταν αργότερα, από το 1981 έως το 2019, ο μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης στην Ελλάδα ήταν 0,9%. Ωστόσο με ευθύνη του κράτους τα χρήματα αυτά δεν επιστράφηκαν στα Ταμεία.
Οι υποχρεώσεις που δεν τηρεί το κράτος και η μεγάλη ληστεία των αποθεματικών
Το κράτος έχει την υποχρέωση, εκτός από τη διασφάλιση της περιουσίας των Ταμείων (αποφυγή και καταβολή των αντιστοιχών ασφαλιστικών εισφορών και τη διασφάλιση των αποθεματικών), να καταβάλλει και το ίδιο εισφορές, ποσά που κατά την κείμενη νομοθεσία αναλογούν στο 50% των συνολικών εισφορών. Η ανάγκη αυτή απαιτείται καθώς το 70% των συντάξεων δεν συμβαδίζει με τις καταβαλλόμενες εισφορές.
Αναλυτικά, σε σύνολο 2.251.471 συντάξεων εκτός του ΟΓΑ μόνο οι 1.488.845 είναι συντάξεις γήρατος και εξ αυτών το 40% δεν υπολογίζεται βάσει των εισφορών, αλλά με τα κατώτατα όρια, ενώ σε ό,τι αφορά τις υπόλοιπες, οι 533.828 (23,7%) είναι συντάξεις θανάτου και οι 215.384 (9,5%) αναπηρίας.
Η μεγάλη αρπαγή
Τα αποθεματικά, περί τα 150 δισ. ευρώ, παρότι χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, δεν επιστράφηκαν ποτέ στα Ταμεία. Το κράτος ουδέποτε κατέβαλε κανονικά το 50% των εισφορών, καθόσον τα πρώτα 60 χρόνια απείχε από κάθε συμμετοχή, ενώ μετά το 1990, που άρχισε να ανταποκρίνεται, καταβάλλει ελάχιστα, πολύ λιγότερα ακόμα και σήμερα από αυτά που του αναλογούν.
Ταυτόχρονα, η εισφοροκλοπή έχει γίνει νόμος με χαριστικές ρυθμίσεις, και δεκάδες δισ. ευρώ κατέληξαν και καταλήγουν ως δωρεές σε ιδιωτικές επιχειρήσεις, στο Χρηματιστήριο, αλλά και στο κράτος (20 δισ.) μέσω του καταστροφικού PSI που επιβλήθηκε από την τρόικα και ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 2012.
Επίσης, σήμερα οι οφειλές στα Ταμεία αγγίζουν τα 40 δισ. ευρώ, για την ακρίβεια στο Κέντρο Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών (ΚΕΑΟ) είναι ενταγμένα χρέη ύψους 38,9 δισ. ευρώ. Ακόμα χειρότερα, η κυβέρνηση συνειδητά διαλύει τους ελεγκτικούς μηχανισμούς (Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας) και επαναφέρει τα «παραθυράκια» που είχαν κλείσει νομοθετικά πρόσφατα, όπως έκανε με την κατάργηση της εκ των προτέρων ηλεκτρονικής, μέσω SMS, δήλωσης της υπερεργασίας. Η συνέπεια είναι η εισφοροδιαφυγή να αποτελεί τον κανόνα και όχι την εξαίρεση, και να χάνονται πάνω από τα 3 δισ. ευρώ κάθε χρόνο μέσω της αδήλωτης και της υποδηλωμένης εργασίας.
Επομένως, το ύψος των αποθεματικών μαζί με τις κρατικές οφειλές και τις χαριστικές ρυθμίσεις ξεπερνά τα 300 δισ. ευρώ, ποσά που μεταφράζονται σε επιπλέον κρατικές οφειλές, περί τα 6 δισ. ευρώ ετησίως από τόκους που θα είχαν τα αποθεματικά αυτά.
Το αναγνωρίζουν
Το κράτος επισήμως έχει αναγνωρίσει την αρπαγή των αποθεματικών. Πέρα από τις κατά καιρούς δημόσιες τοποθετήσεις υπουργών Εργασίας, με το άρθρο 4 του Ν. 3029/2002, το κράτος δεσμεύεται ότι, αν εξελιχτούν δυσμενώς οι προβλέψεις του συνόλου των οικονομικών μεγεθών, θα εξασφαλίζει τους απαιτούμενους επιπλέον χρηματοδοτικούς πόρους για την πλεονασματική λειτουργία του ασφαλιστικού συστήματος.
Ωστόσο, αντί της εξασφάλισης των απαιτούμενων χρηματοδοτικών πόρων, τη δεκαετία του 2010, με πρόσχημα τα Μνημόνια και υποστηρίζοντας ότι τα Ταμεία είναι ελλειμματικά, αποκεφάλισαν όλες τις συντάξεις και αρπάζουν για δεύτερη φορά 6 δισ. ευρώ ετησίως πόρους από τα Ταμεία, ως εξής:
* Μεσοσταθμικά, οι συντάξεις μειώθηκαν κατά 25%, ενώ οι μεγαλύτερες είχαν μειώσεις έως 50%. Επιπλέον, αύξησαν και τα όρια συνταξιοδότησης και με τον τρόπο αυτόν η διάρκεια των συντάξεων στο εξής περιορίζεται κατά μέσο όρο στα 13 έτη.
* Με το τρικ των συγχωνεύσεων του νόμου Κατρούγκαλου, το 2016, ενοποίησαν 1.700.000 συντάξεις των ασφαλιστικών ταμείων του ιδιωτικού τομέα με τις 1.200.000 συντάξεις (650.000 του ΟΓΑ – 480.000 του Δημοσίου – 70.000 του ΝΑΤ), για τις οποίες θα έπρεπε να βαρύνεται αποκλειστικά το κράτος. Εως το 2016 το κράτος, πέραν των εργοδοτικών εισφορών και της τριμερούς χρηματοδότησης, κατέβαλλε επιπλέον ποσά: 2 δισ. ευρώ για τις συντάξεις του ΟΓΑ, 3 διΣ. ευρώ για τις συντάξεις του Δημοσίου και 1 δισ. ευρώ για τις συντάξεις του ΝΑΤ, σύνολο 6 δισ., ευρώ ετησίως, τα οποία με την ενοποίηση «φορτώθηκαν» στον ΕΦΚΑ.
Συνοψίζοντας, οι υποχρεώσεις του κράτους στα ασφαλιστικά ταμεία για τον κλάδο σύνταξης αθροίζονται ως εξής:
α) κατά 50% επί των συνολικών εισφορών (λόγω τριμερούς χρηματοδότησης), δηλαδή 7,5 δισ. ευρώ, αφού οι ασφαλιστικές εισφορές ανέρχονται στα 15 δισ. ευρώ,
β) 6 δισ. ευρώ για τους τόκους που θα είχαν τα Ταμεία, και
γ) 6 δισ. ευρώ για τα ελλείμματα των συντάξεων (ΟΓΑ – Δημόσιου – ΝΑΤ), σύνολο 19,5 δισ. ευρώ. Ετσι, τα έσοδα θα ήταν 35,5 δισ. ευρώ (15 δισ. εισφορές + 1 δισ. αξιοποίηση περιούσιας + 19,5 δισ. συμμετοχή του κράτους), ενώ αν προστεθούν και τα 3 δισ. της αδήλωτης και υποδηλωμένης εργασίας, αγγίζουν τα 38 δισ. ευρώ.
Αντ’ αυτού, το κράτος καταβάλλει για συντάξεις μόνο 11 δισ. ευρώ (8,5 δισ. λιγότερα από το σύνολο 19,5 δισ.), ενώ τα έσοδα των Ταμείων μειώθγκαν στα (15+1+11) 27 δισ. ευρώ, με τις συντάξεις επίσης να μειώνονται, στα 26,5 δισ. ευρώ κάθε χρόνο.
Επιπτώσεις στην οικονομία
Οι μειώσεις των συντάξεων κατά 25% πυροδότησαν με αλυσιδωτές εκρήξεις και τη συρρίκνωση της οικονομίας, καθώς έπεσε η αγοραστική δύναμη, μειώθηκε η κατανάλωση, οι επιχειρήσεις κατέρρευσαν, ενώ η πραγματική ανεργία εκτινάχθηκε στο 30%. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι βάσει των δηλωθέντων εισοδημάτων η αγοραστική δύναμη από 100 δισ. ευρώ το 2009 μειώθηκε σε 75 δισ. ευρώ.
Η αδικία με τις νέες συντάξεις
Οι συντάξεις σήμερα, ουσιαστικά, μετατράπηκαν σε επιδόματα. Οι ασφαλιστικές εισφορές, επίσης, λειτουργούν ως επιπρόσθετοι φόροι, καθώς όσο μεγαλύτερες είναι οι εισφορές τόσο αναλογικά χαμηλότερη σύνταξη χορηγείται, ενώ το σύνολο των ποσών που εισπράττεται υπολείπεται κατά πολύ των καταβαλλομένων.
Οπως φαίνεται χαρακτηριστικά στον Πίνακα 3, για έναν εργαζόμενο με αποδοχές 900 ευρώ, ο οποίος καταβάλλει κατά τη διάρκεια του εργασιακού του βίου συνολικά 112.500 ευρώ, το ύψος της σύνταξης που θα πάρει θεωρείται σχετικά δίκαιο, καθώς ισοδυναμεί με τα χρήματα που του παρακρατήθηκαν.
Οσο όμως αυξάνεται ο μισθός τόσο μεγαλώνουν και οι απώλειες: με μισθό 1.500 ευρώ θα λάβει ως ποσά από συντάξεις 41.500 ευρώ λιγότερα από όσα κατέβαλλε για εισφορές και με μισθό 5.000 ευρώ θα λάβει 274.000 ευρώ λιγότερα από όσα κατέβαλλε κατά τη διάρκεια του εργασιακού του βίου!
