70 χρόνια από το Πογκρόμ της Πόλης: Η νύχτα που σφράγισε το τέλος του Ελληνισμού στην Κωνσταντινούπολη

Συμπληρώνονται σήμερα τη νύχτα 70 χρόνια από το Πογκρόμ στην Κωνσταντινούπολη, μία από τις βιαιότερες πράξεις Τούρκων εναντίον Ελλήνων σε καιρό ειρήνης στον 20ό αιώνα, που σήμανε ουσιαστικά την αρχή του τέλους του υπερτρισχιλιετούς Ελληνισμού της Βασιλεύουσας.

• Γράφει ο Παναγιώτης Παύλος

Το βράδυ της 6ης προς 7η Σεπτεμβρίου του 1955, το καθεστώς της Τουρκίας δρομολόγησε την τελική φάση της εθνοκάθαρσης και του αφανισμού της Ελληνικής Ορθόδοξης Μειονότητας Κωνσταντινουπόλεως, καταστρατηγώντας βάναυσα τα Άρθρα 38-44 της Συνθήκης της Λωζάννης, μόλις 32 χρόνια από την υπογραφή της. Ενδεικτικά εντελώς, στο Άρθρο 38 η Συνθήκη ορίζει τα εξής:

«Η Τουρκική Κυβέρνησις αναλαμβάνει την υποχρέωσιν να παρέχη εις πάντας τους κατοίκους της Τουρκίας πλήρη και απόλυτον προστασίαν της ζωής και της ελευθερίας αυτών, αδιακρίτως γεννήσεως, εθνικότητος, γλώσσης, φυλής ή θρησκείας».

Το βράδυ της Τρίτης 6 Σεπτεμβρίου, ο Ελληνισμός της Πόλης υπέστη συντριπτική ζημία από αλαλάζοντα πλήθη και ορδές βιαιοπραγούντων Τούρκων οι οποίοι μέσα σε μόλις μερικές ώρες κατέστρεψαν τις περιουσίες των Ελλήνων στη σπουδαιότερη και κεντρικότερη περιοχή της Κωνσταντινούπολης, την Οδό του Πέραν, αλλά και αλλού, με μοναδικό σκοπό: την εθνοκάθαρση.

Ένας πρόχειρος απολογισμός μαρτυρά τα φοβικά και δολοφονικά ένστικτα του φονικού εθνικισμού των Τούρκων εγκληματιών, και δείχνει το εύρος της καταστροφής. Σύμφωνα με επίσημες καταγραφές:

–Θανατώθηκαν 20 Έλληνες κι 1 Αρμένιος, -Τραυματίστηκαν άλλοι 30 Έλληνες,

–Βιάστηκαν 12 Ελληνίδες

Ενώ καταστράφηκαν:

-Σχεδόν 4.400 ελληνικά εμπορικά καταστήματα

-110 Ξενοδοχεία

-27 Φαρμακεία

-23 Σχολεία

-21 Εργοστάσια

-73 Εκκλησίες

-περισσότερες από 1.000 ελληνικές κατοικίες υψηλής αισθητικής και αρχιτεκτονικής,
και συλήθηκαν πολλά ελληνορθόδοξα νεκροταφεία.

Στη διάρκεια του Πογκρόμ του 1955 κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης εκδιώχθηκαν από τις δουλειές τους:

-2.000 τσαγκάρηδες,

-2.000 επιπλοποιοί,

-2.700 εργαζόμενοι σε εστιατόρια,

-500 εργάτες σε σοκολατοποιίες,

-400 τυπογράφοι,

-400 εργάτες σε εργοστάσια ελαστικών,

-350 εργαζόμενοι σε υφαντουργεία,

-150 εργαζόμενοι σε χυτήρια.

Το κόστος της καταστροφής των ελληνικών περιουσιών (καταστημάτων στις πιο περίοπτες περιοχές της Κωνσταντινούπολης, κατοικιών, επαύλεων, ιδρυμάτων, παραγωγικών μονάδων, και ούτω καθεξής) ανήλθε σύμφωνα με τους τότε υπολογισμούς της Ελλάδας σε 500.000.000 δολάρια.

Πέραν, ωστόσο, του μεγέθους των ζημιών, η τραγικότερη συνέπεια του Πογκρόμ ήταν ότι σήμανε το τέλος της ηγετικής παρουσίας του Ελληνισμού σε φυσικά εδάφη του και δη στην Κωνσταντινούπολη.

Η οικονομική αιμορραγία και ο φόβος που έκτοτε εδραιώθηκε σε πολλούς Κωνσταντινουπολίτες, ανάγκασαν πολλές δεκάδες χιλιάδες από αυτούς να μεταναστεύσουν -είτε άμεσα είτε σταδιακά- στην ηπειρωτική Ελλάδα, με τις συνέπειες της καταστροφής να ολοκληρώνονται το 1964.

Αναφορικά με τα όσα προηγήθηκαν αυτής της εγκληματικής συμπεριφοράς της Τουρκίας έναντι Τούρκων πολιτών ελληνικής καταγωγής, ας σημειωθεί ότι ένα χρόνο πριν το Πογκρόμ του 1955, τηλεγράφημα προς το Υπουργείο Εξωτερικών (Foreign Office) της Αγγλίας από το αγγλικό προξενείο της Αθήνας ανέφερε σχεδόν προφητικά:

«Οι σχέσεις Τουρκίας και Ελλάδας είναι άριστες. Εάν όμως γίνει κάτι στην οικία του Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη, θαυμάσια μπορεί να γίνουν όλα άνω κάτω».

Κατά ειρωνική σύμπτωση -κάποιοι προχώρησαν πολύ τολμηρά μέχρι και του σημείου να το χαρακτηρίσουν «αυτοεκπληρούμενη προφητεία»- πράγματι, αφορμή για την υλοποίηση του Πογκρόμ, προτελευταίας πράξης του Τουρκικού φοβικού εθνικισμού, στάθηκε η οργανωμένη από την Τουρκία προβοκάτσια κι έκρηξη στο σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ στην Θεσσαλονίκη, νωρίτερα την ίδια μέρα της Τρίτης 6 Σεπτεμβρίου 1955, ενέργεια που ήταν αρκετή να οπλίσει με ανεξέλεγκτη οργή το πλήθος των Τούρκων που προετοιμάζονταν για τις βιαιότητες λίγες ώρες αργότερα.

Αξίζει επίσης να επισημανθεί ότι, τελείως συμπτωματικά, σύμφωνα με μαρτυρίες, τη νύχτα εκείνη ήταν παρόντες στην Κωνσταντινούπολη αρχηγοί μυστικών υπηρεσιών ΝΑΤΟϊκών χωρών, μεταξύ των οποίων και ο αρχηγός της CIA Άλεν Ντάλες, πρώτος και μακροβιότερος επικεφαλής της αμερικανικής Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών.

Ενώ Τούρκος στρατηγός χαρακτήρισε το Πογκρόμ του 1955 ως μια «μεγαλειώδη επιχείρηση ανορθόδοξου πολέμου» που στέφθηκε «με απόλυτη επιτυχία».

Το Πογκρόμ της Κωνσταντινούπολης είναι μετά την τουρκική Εισβολή και Κατοχή του 38% της Κύπρου μας η δεύτερη βιαιότερη και καταστροφικότερη τουρκική στρατηγική ενέργεια κατά του Ελληνισμού στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα.

Και είναι δυστυχώς αρκετά φρέσκια και πρόσφατη ακόμη, ώστε να είναι αδύνατον για το ελλαδικό πολιτικό σύστημα κατευναστών να την αποδομήσει όπως επιχείρησε με την Επανάσταση του 1821. Πολλώ δε μάλλον, είναι ακατόρθωτο να την προσπεράσει προκειμένου να πείσει τους Έλληνες ότι το τουρκικό κράτος και οι δικές του ελίτ εξαίφνης αποφάσισαν τον δρόμο της φιλίας που η ψευδοΔιακήρυξη των Αθηνών επεχείρησε να επιβάλει με μεγάλο μέχρι στιγμής κόστος για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα και την ακεραιότητα της εθνικής κυριαρχίας της Ελλάδος.

Ένα κόστος που μέχρι στιγμής μοιάζει να αφήνει παγερά αδιάφορους τους φυσικούς και πολιτικούς απογόνους εκείνων όσοι καθύβριζαν ως «τουρκόσπορους» τους Μικρασιάτες Έλληνες-θύματα της μεγαλύτερης εθνικής καταστροφής μας στον 20ό αιώνα.

• Πηγές (ενδεικτικά):

-Σπύρος Βρυώνης, «Ο Μηχανισμός της Καταστροφής: Το Τουρκικό Πογκρόμ της 6ης-7ης Σεπτεμβρίου 1955 και ο Αφανισμός της Ελληνικής Κοινότητας της Κωνσταντινούπολης»

-Βλάσης Αγτζίδης, «Σεπτέμβρης του ‘55, Κωνσταντινούπολη: η Κεμαλική Νύχτα των Κρυστάλλων»

-Συνθήκη της Λωζάνης

Το βιογραφικό του Παναγιώτη Παύλου

Ο Παναγιώτης Παύλος είναι Ερευνητής της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Όσλο. Αρθρογραφεί συστηματικά σε πληθώρα ελληνικών και ξένων ΜΜΕ, για ζητήματα κοινωνικά, Διεθνών Σχέσεων, εξωτερικής και εσωτερικής πολιτικής.